دیدگاه علامه طباطبائی پیرامون امام زمان(عج)؛ حدیث ثقلین دلیلی بر اثبات حجت تا قیام قیامت همچنان که قرآن تا قیامت در بین مردم باقى مى ماند، عترت پیامبر نیز تا قیامت باقى خواهد ماند، یعنى هیچ زمانى از وجود امام و رهبر حقیقى خالى نمى شود. از پیامبر اکرم(ص) است که در مجامع حدیث شیعه و سنّى روایت شده: "إنّى تارک فیکم الثّقلین کتاب اللَّه و عترتى أهل بیتى ما إن تمسّکتم بهما لن تضلّوا أبدا فإنّهما لن یفترقا حتّى یردا علىّ الحوض."

دیدگاه علامه طباطبائی پیرامون امام زمان(عج)؛ حدیث ثقلین دلیلی بر اثبات حجت تا قیام قیامت همچنان که قرآن تا قیامت در بین مردم باقى مى ماند، عترت پیامبر نیز تا قیامت باقى خواهد ماند، یعنى هیچ زمانى از وجود امام و رهبر حقیقى خالى نمى شود. از پیامبر اکرم(ص) است که در مجامع حدیث شیعه و سنّى روایت شده: "إنّى تارک فیکم الثّقلین کتاب اللَّه و عترتى أهل بیتى ما إن تمسّکتم بهما لن تضلّوا أبدا فإنّهما لن یفترقا حتّى یردا علىّ الحوض." یعنى: "به درستى که من دو چیز وزین و گرانبها را بر جاى مى گذارم: کتاب خدا و عترتم اهل بیتم، مادام که به این دو تمسّک جستید هرگز گمراه نخواهید شد، زیرا این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا اینکه در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند." ایا می توان از این حدیث متواتر در اثبات حجت الهی و نظریه مهدورت بهره برد؟ علامه طباطبائی بر این باورند که از حدیث ثقلین می توان براى اثبات وجود حجت خدا در هر عصر و زمانى الهام بگیریم و به آن استناد بجوئیم. از این حدیث شریف و کلام گران سنگ حضرت ختمى مرتبت چنین برداشت مى شود: همان گونه که قرآن در کنار قافله بشریت باقى مى ماند و خداوند آن را حفظ خواهد کرد. اهل بیت(ع) نیز با این قافله همراه خواهد بود تا روزى که حتى یک فرد از انسان ها باقى است. این حدیث شریف با داشتن قرائن و شواهد روشن، همچون دلیل عقلى و صدها و بلکه هزاران روایت در رابطه با لزوم حجت و بقاء آن و تعیین نام و مشخصات آن هرگز قابل اغماض نیست و هر منصفى را وادار مى کند که در کنار قرآن، به حجت خدا که از اهل بیت رسول خدا(ص) ایمان آورد. در کنار حدیث ثقلین احادیث دیگری نیز داریم که مفاد مشابهی دارند و به نوعی مفسر و موید آن هستند. در ادامه به برخی از این احادیث اشاره می شود و در نهایت دیدگاه علامه طباطبائی(ره) پیرامون حدیث ثقلین بیان می شود. ۱- بهترین شما کسى است که خیرخواه ترین آنها باشد نسبت بخانواده ام پس از من. ۲- بشارة المصطفى: جابر بن عبد اللَّه گفت پیامبر اکرم(ص) فرمود هر خانواده اى از جانب پدر فرزندانشان بآنها نسبت داده مى شود مگر فرزندان فاطمه(س) که من ولى آنها و مرکز نژادى ایشان هستم و آنها فرزندان من هستند که از سرشت من خلق شده اند واى بر آن کسانى که فضل و مقام آنها را تکذیب کنند. هرکس آنها را دوست بدارد خدا او را دوست خواهد داشت و هرکه با ایشان دشمنى بورزد خدا با او دشمنى می ورزد. ۳- بشارة المصطفى: رافع غلام ابى ذر گفت: ابا ذر را دیدم در حالى که حلقه در خانه خدا را گرفته بود می گفت هر که مرا میشناسد می داند که من جندب غفارى هستم و کسى که مرا نمی شناسد بداند من ابو ذر غفاریم از پیامبر اکرم(ص) شنیدم که فرمود هر که با ما بجنگ برخاست در ابتداى اسلام و با اهل بیت(ع) من بجنگ پردازد در مرحله دوم خدا او را محشور می کند در آینده با دجال. ۴- مثل اهل بیت(ع) من در میان شما چون کشتى نوح است هر که سوار آن شد نجات یافت و هر که تخلف نمود غرق شد و چون درب حطه است هر که داخل گردید نجات یافت و کسى که داخل نشد هلاک گردید. ۵- حسین بن زید از جعفر او از پدرش از علی یا حسن ابن علی(ع) که فرمود خداوند پنج چیز را واجب نموده و هر چه واجب نماید نیکو و ارزنده است نماز، زکات، حج، روزه، ولایت ما اهل بیت مردم بآن چهار چیز عمل کرده اند ولی نسبت به پنجمى کوتاهى مینمایند بخدا قسم انجام آن چهار چیز کامل نیست مگر بوسیله پنجمى. ۶- بشارة المصطفى: حبة عرنى گفت از امیرالمؤمنین(ع) شنیدم میفرمود ما نجبائیم و فرزندان ما فرزندان انبیائند حزب ما حزب خدا و گروه ستم پیشه حزب شیطانند هر که بین ما و آنها برابرى قائل باشد از ما نیست. ۷- ابوجعفر طوسى در کتاب مصباح الانوار باسناد خود از حضرت صادق(ع) از پدر خود و آن جناب از جدش نقل کرد که پیامبر اکرم(ص) فرمود من ترازوى علمم، علی دو کفه آن و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بندهاى ترازو و فاطمه(س) قسمت اتصال دهنده دو کفه است امامان بعد از آنها وزن میکنند محبین و مبغضین و دشمنان ما را که لعنت خدا و لعنت کنندگان بر آنها باد. ۸- جار اللَّه فخر خوارزم ابو القاسم محمود بن عمر زمخشرى باسناد خود نقل میکند از محمّد بن احمد بن علی بن شاذان که پیامبر اکرم فرمود فاطمه مایه آرامش دل من است و دو فرزندش میوه دلم و شوهرش نور چشمم و پیشوایان از فرزندان او امناى پروردگار و ریسمان متصل بین خدا و خلقند هر که چنگ بآنها زند نجات مى یابد و هر که تخلف ورزند بیچاره است. ۹- شیخ مسعود سجستانى در کتاب خود از ابن زیاد مطرف نقل میکند که گفت از پیامبر اکرم شنیدم مى فرمود هر که مایل است بزندگى من زنده باشد و بمرگ من بمیرد و داخل بهشتى که خدایم وعده داده بشود که جنت خلد است علی بن ابى طالب و فرزندانش را بعد از او دوست بدارد هرگز آنان موجب خارج شدن از هدایت و داخل شدن در گمراهى نمى شوند. ۱۰- در روایت دیگرى سجستانى از زید بن ارقم نقل مى کند که پیامبر اکرم فرمود هر که مایل است دست بیاندازد بشاخه یاقوت احمرى که خداوند آن را در بهشت کاشته در جنت عدن چنگ بزند بحب علی بن ابی طالب و ذریه طاهرین او(ع).( بخش امامت-ترجمه جلد هفتم بحار الانوار، ج ۱، ص: ۷۲). در ادامه به دیدگاه علامه طباطبائی پیرامون حدیث ثقلین و انچه ایشان از این حدیث شریف استنباط کرده اند می پردازیم . حدیث ثقلین از دیدگاه علامه طباطبائى علامه طباطبائى قدس سره از حدیث ثقلین نکاتى را استنباط کرده که باقى ماندن عترت پیغمبر تا روز قیامت همانند قرآن در تمامى اعصار و زمان ها یکى از آنهاست. علامه طباطبائى آورد ه اند : زید بن أرقم از پیامبر(ص) نقل کرده که فرمود: گویا خدا مرا به سوى خویش دعوت نموده باید اجابت کنم، ولى دو چیز بزرگ و وزین را در بین شما بر جا مى گذارم کتاب خدا و اهل بیتم، آگاه باشید که چگونه با آنها رفتار مى کنید، آن دو امر هرگز از هم جدا نخواهد شد تا این که بر کوثر بر من وارد شوند. حدیث ثقلین از احادیث مسلم و قطعى است که به سندهاى بسیار و عبارات مختلفى روایت شده است و سنى و شیعه به صحتش اعتراف و اتفاق دارند، از این حدیث و امثال آن چند مطلب مهم برداشت مى شود. ۱- همچنان که قرآن تا قیامت در بین مردم باقى مى ماند، عترت پیغمبر نیز تا قیامت باقى خواهد ماند، یعنى هیچ زمانى از وجود امام و رهبر حقیقى خالى نمى گردد. ۲- پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله به وسیله این دو امانت بزرگ تمام احتیاجات علمى و دینى مسلمین را تأمین نموده و اهل بیتش را به عنوان مرجع علم و دانش به مسلمین معرفى کرده و اقوال و اعمالشان را معتبر دانسته است. ۳- قرآن و اهل بیت نباید از هم جدا شوند و هیچ مسلمانى حق ندارد از علوم اهل بیت اعراض کند و خودش را از ارشاد و هدایت آنان بیرون نماید. ۴- مردم اگر از اهل بیت اطاعت کنند و به اقوال آنان تمسّک جویند، گمراه نمى شوند وهمیشه حق نزد آنها خواهد بود. ۵- جمیع علوم لازم و احتیاجات دینى مردم در نزد اهل بیت موجود است و هر کس از آنها پیروى نماید به گمراهى دچار نمى شود و به سعادت حقیقى نایل مى گردد، یعنى اهل بیت از خطاء و اشتباه معصومند، از این رو معلوم مى شود که مراد از اهل بیت وعترت تمام خویشان و اولاد پیغمبر نیستند بلکه افراد معیّنى مى باشند که از جهت علوم دین، کامل باشند و خطا و عصیان در ساحت وجودشان راه نداشته باشد تا صلاحیت رهبرى داشته باشند و آنها عبارتند از على بن ابیطالب و یازده فرزندش که یکى پس از دیگرى به امامت منصوب شدند چناچه در روایات نیز به همین معنا تفسیر شده است. « شیعه در اسلام چاپ نشر قدس رضوى ص ۲۵۶.» .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه