نزول قرآن به زبان عربى با توجه به مخاطبان نخستین و شخص پیامبر صلى الله علیه و آله- که عرب زبان بودند- یک جریان طبیعى است و هر سخنورى، مطالب خویش را با زبان مخاطبان مستقیم خود، بیان مى کند. خداوند متعال نیز در فرستادن پیامبران و ابلاغ پیام هاى خویش، همین رویه را به کار گرفته است. «۱» در این باره، توجه به چند نکته مهم بایسته است: یکم. قرآن کریم اگر چه براى تنزل در این عالم، نیاز به زبانى خاص دارد و آن عربى فصیح و مبین است؛ ولى زبان و فرهنگ آن، همان «زبان فطرت» است که قابل فهم براى همگان است و تنها در این صورت، مى تواند جهانى باشد.

نزول قرآن به زبان عربى با توجه به مخاطبان نخستین و شخص پیامبر صلى الله علیه و آله- که عرب زبان بودند- یک جریان طبیعى است و هر سخنورى، مطالب خویش را با زبان مخاطبان مستقیم خود، بیان مى کند. خداوند متعال نیز در فرستادن پیامبران و ابلاغ پیام هاى خویش، همین رویه را به کار گرفته است. «1» در این باره، توجه به چند نکته مهم بایسته است: یکم. قرآن کریم اگر چه براى تنزل در این عالم، نیاز به زبانى خاص دارد و آن عربى فصیح و مبین است؛ ولى زبان و فرهنگ آن، همان «زبان فطرت» است که قابل فهم براى همگان است و تنها در این صورت، مى تواند جهانى باشد. اگر فرهنگ قرآن، مربوط به یک نژاد و گروه خاصى بود، هیچ گاه نمى توانست جهانى باشد. «2» دوّم. همان طور که ایجاد حقیقت وحى، اختصاص به ذات خداوند متعال دارد؛ تنزل آن حقیقت به لباس عربى مبین و الفاظ اعتبارى نیز کار او است. نه آنکه فقط معناى کلام و وحى الهى در قلب پیامبر صلى الله علیه و آله تنزل یافته و آن حضرت با انتخاب خود، الفاظى را به عنوان ابزار انتقال آن معارف قرار داده باشد! پس الفاظ قرآن کریم، از سوى خداوند تعیین شده و از همین رو آرایش هاى لفظى قرآن، یکى از وجوه اعجاز آن است. آیات فراوانى دلالت دارد که علاوه بر محتوا، الفاظ و عبارت هاى عربى قرآن نیز از ناحیه خداوند به پیامبر صلى الله علیه و آله وحى شده است. «1» بهترین گواه این مطلب، تفاوت سبک بیان و عبارت هاى روایات نبوى، با آیات قرآن کریم است. سوّم. ارتباط الفاظ با معانى، ارتباطى تکوینى و حقیقى نیست؛ بلکه در اثر قرارداد است که لفظ معینى، نشانه معناى خاصى مى گردد. به همین دلیل براى یک معناى خاص در اقوام مختلف، الفاظ گوناگونى وجود دارد و نیز یک حقیقت تکوینى همچون وحى، گاهى به صورت عربى مبین، گاهى به صورت عبرى، زمانى به زبان سریانى و ... ظهور مى کند. چهارم. اعراب، اولین گروه مخاطب پیامبر بودند در نتیجه باید این پیام را به خوبى درک مى کردند. پس حکمت اقضا مى کرد تا اصول تربیتى و زبان فطرى قرآن، رنگ و زبان عربى بگیرد؛ هر چند منحصر به عرب زبانان نبود.با توجه به این نکته، شاید این پرسش پدیدار شود که: چگونه وحى الهى، از مقام قدسى خداوند- که جز تکوین صرف چیزى نیست- در پوشش الفاظ و کلمات اعتبارى- که قرارداد محض است- درمى آید؟ در پاسخ گفتنى است: الفاظ قرآن کریم نیز از سوى خداوند تعیین شده و لذا جنبه اعجازى دارد [و تحدى نسبت به آن اعلان شده است به طورى که حتى احادیث قدسى چنین ویژگى ندارد. البته مى توان گفت ] تنزل حقیقت تکوینى قرآن، باید مسیرى داشته باشد تا در آن مسیر، حقیقت قرآن فرود آید و با اعتبار پیوند بخورد. که محتملًا آن مسیر ویژه همان نفس مبارک رسول خدا صلى الله علیه و آله است. «1» بنابراین آنچه قرآن را جهان شمول ساخته است، «زبان فطرى» آن است که در «زبان عربى» رسا و گویا جلوه گر شده است؛ زبانى که الفاظ آن، ظرفیت نمایش معانى گسترده و پردامنه اى را دارا است. ازاین رو آشنایى با زبان عربى و تلاوت قرآن به این زبان، همچون مدخل ورودى براى نیل به مراتب و مراحل بالاتر این کتاب بى نظیر است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه