تفكّر و تدبّر در قرآن، چه ميزان اهميت دارد؟

قرآن كتابى است كه شكوفايى پيام‏ها و معارف آن، در پناه انديشيدن است. «تفكر عبارت است از: به كار بردن فكر براى كشف مجهولات و پاسخ به سؤالات» قرآن در اين زمينه مى‏فرمايد: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(1) «وحى آسمانى را براى روشن كردن آيات الهى قرآن، بر تو نازل كرديم و شايد آنان تفكر كنند». پس انتظار آن است كه انسان، آيات قرآن را در كنار بيانات پيامبرصلى الله عليه وآله و سنت قرار داده، در آنها بينديشد و مجهولات خود را مرتفع سازد زيرا تنها در سايه تفكر در آيات است كه بسيارى از سؤالات اساسى انسان، پاسخ داده مى‏شود. قرآن به پيامبرصلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: «قُلْ هذِهِ سَبِيلِى أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِى»(2) «بگو اين راه من است كه با بصيرت تمام من و پيرامون من دعوت مى‏كنيم». اما تدّبر در قرآن عبارت است از تأمل در عواقب يك امر. آيات قرآن، از معارف و دستورهايى سخن مى‏گويد از مسئوليت‏هاى انسان و نظام پاداش و جزا مى‏گويد و عواقب مثبت و منفى رفتارش را متذكر مى‏شود. تدبر در آيات قرآن يعنى، توجه به عواقب و لوازم آيات و آثار مترتب بر عمل كردن يا نكردن بر مقتضاى آن با اين تدبر است كه دل و قلب انسان راه مى‏افتد و از بشارت‏هاى قرآن بهره مى‏گيرد و تهديدهايش در او مؤثر مى‏افتد. قرآن در اين زمينه مى‏فرمايد: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها»(3) «آيا در آيات الهى تدبر نمى‏كنند يا آنكه بر دل آنها قفل زده شده و راه نمى‏افتد». پس تفكر و تدبر در قرآن، به ايجاد روح بصيرت و روشن بينى و زنده شدن و فعال شدن قدرت درك قلب و جان آدمى است. در روايات نيز ثواب تدبّر در آيات قرآن، از قرائت آن بيشتر معرفى شده است: «لا خير فى قرائة ليس فيها تدبر» [آگاه باشيد كه‏] خيرى در تلاوت قرآن بدون تفكّر و ارزيابى آن وجود ندارد».(4) اصولًا از مقايسه آيه 121 سوره بقره «الذين آتينا هم الكتاب يتلونه حق تلاوته اولئك يؤمنون به» و آيه 29 سوره «جن»- كه هدف از نزول قرآن را بهره‏مندى و تدبر در آن مى‏داند در مى‏يابيم كه «تلاوت راستين» در جريان تدبر در آيات است. در اين باره توجه به چند نكته، بايسته است: 1. الهى بودن قرآن بدون «تدبر در آن» معلوم نخواهد شد: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً»(5). 2. بدون تدبر در قرآن، نمى‏توان از ذخاير بى‏كران و پر خير و بركت كلام خدا بهره‏اى جست 3. بدون تدبر نمى‏توان از ظلمت شك و ترديد و سرگردانى نفاق، خود را رهانيد و به ايمانى راسخ و استوار، دست يافت 4. بدون تدبّر عمق و مغز آيات را نمى‏توان دريافت و به حقايق شگفت و حيرت آورش پى برد 5. تدبّر كننده در قرآن با تمام وجود، در جاى جاى قرآن، حضور خدا را حس مى‏كند و دل و جانش را از نور خدا سرشار مى‏نمايد.(6) پى‏نوشت‏ (1) نحل (16)، آيه 44. (2) يوسف (12)، آيه 108. (3) محمد (47)، آيه 24. (4) بحارالانوار، ج 92، ص 211. (5) نساء (4)، آيه 82. (6) تقى پور، ولى‏اللَّه، پژوهشى پيرامون تدبر بر قرآن، قم انتشارات اسوه، 1371، چاپ اول، ص 31. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه