سلام؛ دلیل اخص از مدعا و دلیل اعم از مدعا به چه معنا است؟

در هر ادعایی که می‌شود، باید دلایلی برای اثبات آن داشته باشیم. با این پیش‌فرض باید گفت که بین دلیل و مدعّا چند حالت را می‌توان در نظر گرفت:[1]1. دلیل اعمّ از مدعّا باشد؛ یعنی هنگامی که دلیلی برای اثبات مدّعا اقامه می‌شود، نه تنها مدّعا را ثابت می‌کند، بلکه بیش از آن‌را نیز در بر می‌گیرد، مثلاً برای اثبات نخبه‌بودن فردی بگوییم که او در فلان دانشگاه پذیرفته شده بود؛ روشن است که این دلیل اعمّ از مدعا است؛ زیرا علاوه بر اثبات نخبه‌بودن آن فرد، نخبه‌بودن سایر دانش‌جویان آن دانشگاه را نیز اثبات می‏کند.2. دلیل اخصّ از مدعا باشد؛ یعنی هنگامی که دلیلی برای اثبات مدعا اقامه می‌شود، تنها بخشی از آن‌را ثابت می‌کند؛ مانند آن‌که برای اثبات باهوش‌بودن مردم یک کشور، چند نخبه‌ای که شهروند آن کشورند را نام ببریم. روشن است که این دلیل اخصّ از مدعا است؛ زیرا تنها نخبه‌بودن همان تعداد را ثابت کرده و دلیلی بر باهوش بودن تمام مردم آن کشور نیست و باقیمانده افراد بدون دلیل باقی می‏مانند.3. دلیل مساوی با مدّعا باشد، یعنی دلیل به گونه‏ای باشد که تمام افراد مدّعا را بدون کم و زیاد اثبات کند.4. دلیل عین مدّعا باشد؛ مثل این‌که برای اثبات باهوش بودن فردی، به زیرکی او استدلال کنیم. با توجه به این‌که «زیرکی» و «باهوش بودن» در واقع یک چیزند، این قسم از استدلال «مصادره بر مطلوب» نامیده شده و از اقسام مغالطه به شمار می‌آید.[2]5. دلیل بی‌گانه از مدّعا باشد؛ مانند آن‌که برای اثبات مجرم‌بودن یک فرد، به مجرم‌بودن فردی که در همسایگی او زندگی می‌کند استدلال کنیم. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه