موالی به چه معنی است و ریشه این کلمه در تاریخ اسلام از کجاست؟

اصل این کلمه، « ولی » ، به فتح واو و سکون لام . و به معنای قرب و قرب به معنای نزدیک شدن است . ( صحاح اللغه ج 6 ص 2528 ، بیروت ،چاپ دوم و معجم مقاییس اللغه ج 6 ص 141 چاپ دفتر تبلیغات اسلامی و المنجد ) کلمه مولی از همین ولی است و معانی گوناگونی دارد که یکی از آن معانی ، « معتق » به ضم میم ، سکون عین و فتح تا است . معتق به معنای برده آزاد شده است . اگر بخواهیم مولی به معنای برده را جمع ببندیم می گوییم : موالی .یکی از معانی مولی ، « معتق » به ضم میم ، سکون عین و کسر تا است . معتق با این مشخصات به معنای آزاد کننده برده است . جمع این هم موالی می شود به معنای آزاد کنندگان برده ها .یکی از معانی مولی ، همپیمان است و جمعش می شود : موالی . ( همان مآخذ ) بنابر این به برده ها و همپیمانان قبیله ها موالی گفته می شود .البته مولی معانی دیگری هم دارد مانند : رب ، عم ، ابن عم : ابن ، ابن اخت ، مالک ، تابع ، منعم علیه ، شریک ، صاحب ، همسایه ، داماد، فریب ، منعم ، ولی ، اولی به شیء ، محب ، متصرف در امر ، متولی امر و سید . ( همان و الغدیر ج 1 ص 362چاپ اسلامیه )موالی خاص تاریخ اسلام نیست بلکه از آن زمان که بردگی و همپیمانی بوده موالی هم بوده چه در میان عرب و چه در میان غیر عرب . در زبان عربی موالی گفته می شود و در زبان های دیگر با کلمات دیگر . توجه داشته باشید که در حدیث غدیر ، کلمه مولی به معنای« اولی به شیء» و امام است و معناهای دیگر درست در نمی آید . (برای آگاهی کامل در باره این مطلب به الغدیر ج 1 ص 340 به بعد مرجعه بکنید ) از روایات بر می آید که به ایرانیانی که با قبایل عربی زندگی می کردند و نیز به همه ایرانیان موالی گفته می شد . ( بحار الانوار ج 67 ص 167 به بعد چاپ ایران ) علامه مجلسی در توضیح حدیث هشتم می گوید : موالی عبارتند از برده های آزاد شده و نسل آنان و نیز موالی به کسانی گفته می شود که به یک قبیله ملحق شده باشند و گویا مراد از موالی در اخبار ایرانیان هستند .( همان ص 174 ذیل ح 8 )در سفینه البحار ج 8 ص 605 عنوانی به صورت آورده است : مدح الموالی ای الاعاجم . از این عنوان بر می اید که مراد از موالی عجم هستند و در آن زمان به ایرانیان عجم می گفتند . در سفینه البحار در کلمه عجم هم در باره موالی مطالبی آمده است . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه