چگونه می توانم در طول روز به یاد مرگ باشم ؟

موضوع حیات پس از مرگ و مشکلاتی که در عالم برزخ و قیامت خواهیم داشت، عامل مهمی است که به خودسازی بیاندیشیم و خود را برای مرگ آماده کنیم. در روایت است که روزی بیست بار یاد مرگ باشید، یعنی با خودسازی، خود را برای پس از مرگ آماده نمایید. کسی که در حال خودسازی است و برای رفتن از این دنیا خود را آماده می کند، همیشه به یاد مرگ است. علی علیه السلام هر شب بعد از نماز عشاء فریاد می زد که همگان بشنوند: تجهزوا رحمکم الله فقد نودی فیکم الرحیل (کفایه الاثر، خزار قمی) برای مرگ مهیا شوید و وسایل سفر خود را آماده کنید، خدا شما را رحمت کند، بدرستیکه منادی مرگ ندای الرحیل در میان شما سرداده است. یعنی شما دائما به سوی آخرت دعوت می شوید. پیر و جوان هم ندارد. انسان هر لحظه باید آماده باشد. عالم آخرت کاملا ما را احاطه کرده است و ما بر لبه آخرت زندگی می کنیم و با یک تلنگر مانند گرفتن یک رگ قلب یا مغز یا تصادف یا هر حادثه ناگهانی مرگ بار فورا به عالم آخرت منتقل می شویم. هیچ کسی نمی تواند قسم بخورد که یک دقیقه بعد زنده و در عالم طبیعت بسر می برد. ممکن است یک دقیقه دیگر در عالم ماورای طبیعت باشیم. یاد مرگ، یعنی یاد عالم آخرت و ماورای طبیعت که هر لحظه ممکن است وارد آن شویم. آخرت آنقدر به ما نزدیک است که در یک آن ممکن است به آن وارد شویم. ما اگر کمی در آخرت بیاندیشیم کاملا احساس می کنیم که داریم هر لحظه می میریم و به سوی آن کشیده می شویم. ما از باطن هستی به سطح آن آمده ایم و دوباره به سوی باطن هستی و خدا بازخواهیم گشت. انا الله و انا الیه الراجعون. و هر لحظه باید برای این بازگشت آماده باشیم. منظور از یاد مرگ این نیست که انسان دائما یاد قبر و مردن باشد. یاد مرگ یعنی همیشه در حال آماده سازی خود برای سفر آخرت باشد. علامت اصلی انسان آگاه و بیدار تلاش دائمی او برای آماده کردن خود برای مرگ و سفر آخرت است و علامت غافل رکون به دنیا و دلخوش بودن به زندگی این جهانی و فراموش کردن سفر آخرت می باشد. انسان بیدار هرگز به دنیا اعتماد نمی کند و احساس امنیت ندارد و دنیا را محل گذر و آماده سازی خود و برچیدن زاد و توشه آخرت می داند. انسان بیدار می داند که مال دنیا و فرزندان در آخرت به کار او نمی آید و برای او نفعی ندارد و خدای متعال تنها به قلب او نظر می کند و از او قلب سلیم می خواهد. یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم. اما انسان غافل مشغول جمع آوری مال و ثروت می شود و به فرزندان فراوان خود افتخار می کند و خیال می کند اینها باعث بقا و خوشبختی او هستند. ان هؤلاء یحبون العاجله و یذرون وراء هم یوما ثقیلا- یعنی این جماعت گناهکار و کفران پیشه به این دنیای زودگذر دلبسته اند و فقط در کسب آن می کوشند و در ورای خود روز قیامت را که به آنها احاطه دارد، پشت سر انداخته اند و بکلی آن را فراموش کرده اند و اگر روزقیامت را (یوم ثقیل ) نامیده به دلیل آنست که شدت آن روز مانند بار سنگینی است که نمی توان آن را به دوش کشید.(انسان، 27) انسان بیدار دائم در حال خودسازی و تغییر دادن خود است. او هیچ گاه از فکر آماده سازی خود برای مرگ رها نمی شود، اما غافلان مرگ را فراموش می کنند و تلاشی برای آماده ساخت خود برای مرگ انجام نمی دهند. یاد مرگ علامت اصلی انسان بیدار است. در روایت دارد که روزی بیست بار یاد مرگ باشید، یعنی دائم به سفر آخرت فکر کنید و خود را برای آن آماده نمایید. انسان بیدار درست مانند جنین در رحم مادر می ماند. جنین در رحم مادر یک لحظه از فکر رشد و آماده شدن برای تولد در این دنیا غافل نیست و کاری جز آمادگی برای تولد انجام نمی دهد. یاد خود و یاد خدا، تابعی از یاد مرگ است. اگر کسی یاد مرگ بود و برای آماده شدن و کسب زاد و توشه آخرت برنامه داشت، حتما به یاد خود هم هست و حتما به یاد خدا هم خواهد بود، چون می داند که انسان تنها با یاد خدا به کمال می رسد و آماده تولد در عالم آخرت می شود. یاد دنیا و مشغول شدن به آرزوهای دراز دنیوی و تلاش روزافزون برای کسب ثروت و رفاه و عیش دنیوی، باعث می شود که انسان غافل هم خودش را فراموش کند، هم خدا را از یاد ببرد و هم به فکر سفر آخرت نباشد. انسان بیدار به لقاء الله باور دارد و برای ملاقات با خداوند آماده می شود اما غافل لقای الهی را فراموش می کند. علی علیه السلام هر شب بعد از نماز عشاء فریاد می زد که همگان بشنوند: تجهزوا رحمکم الله فقد نودی فیکم الرحیل (کفایه الاثر، خزار قمی) برای مرگ مهیا شوید و وسایل سفر خود را آماده  کنید، خدا شما را رحمت کند، بدرستیکه منادی مرگ ندای الرحیل در میان شما سرداده، توجه خود را به دنیا کم کنید و از دنیا بیرون روید در حالی که با خود زاد و توشه ای از اعمال خوب داشته باشید . به راستی که روبروی شما عقبه های کئود، یعنی گردنه های بسیار دشوار و منزل گاه های هولناک وجود دارد که باید از آنها عبور کنید واز این بابت چاره ای ندارید. دربسیاری از روایات زیرکترین افراد را کسانی دانسته اند که دردنیا به دنبال جمع کردن زاد و توشه برای سفر طولانی خود یعنی آخرت هستند. روزی یکی از اصحاب سوال کرد: (یا رسول الله! من أکیس الناس؟ ای رسول خدا زیرک ترین مردم کیان اند. قال (ص): أکیس الناس أکثرهم استعداداً للموت. زیرک ترین مردم کسانی هستند که خود را برای مرگ و سفر آخرت آماده می کنند. امام على (ع) فرمودند: تَزَوَّدوا فی أیّامِ الفَناءِ لأیّامِ البَقاءِ ، قد دُلِلتُم علَى الزّادِ، و اُمِرتُم بالظَّعنِ، و حُثِثتُم علَى المَسیرِ . از این ایّام فانى براى ایّام باقى توشه بردارید؛ توشه را به شما نمایانده اند و فرمان کوچتان داده اند و براى رفتن به شتاب وادارتان کرده اند. ( نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۷ ) و نیز فرمود: إنّما الدُّنیا مُنتَهى بَصَرِ الأعمى، لا یُبصِرُ مِمّا وراءها شیئا ، و البَصیرُ یَنفُذُها بَصَرُهُ و یَعلَمُ أنّ الدّارَ وراءها،فالبَصیرُ مِنها شاخِصٌ ، و الأعمى إلَیها شاخِصٌ ، و البَصیرُ مِنها مُتَزوِّدٌ ، و الأعمى لَها مُتَزوِّدٌ . دنیا چشم انداز نهایى شخص نابینا (بى بَصَر) است و در فرا سوى آن چیزى نمى بیند. امّا شخص بینا و با بصیرت، نگاهش از دنیا فراتر مى رود و درمى یابد که سراى حقیقى، در آن سوى دنیا است. بنابراین، شخص بینا از دنیا چشم بر مى کند و نابینا به آن چشم مى دوزد، بینا از دنیا توشه برمى دارد، و نابینا براى آن توشه برمى دارد. ( نهج البلاغة:الخطبة۱۳۳ ) امام على (ع) در پاسخ به این سؤال که آماده شدن براى مرگ به چیست؟ ـ فرمود : أداءُ الفَرائضِ ، و اجتِنابُ المَحارِمِ ، و الاشتِمالُ علَى المَکارِمِ ، ثُمّ لا یُبالی أ وَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَیهِ . و اللّه ِ، ما یُبالی ابنُ أبی طالبٍ أ وَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَیهِ . به جاى آوردن واجبات و دورى کردن از حرام ها و داشتن خوى هاى نیک. با رعایت این امور، دیگر آدمى را چه باک که او به سراغ مرگ رود یا مرگ به سراغش آید. سوگند به خدا، که پسر ابى طالب را باکى نیست که خود به سراغ مرگ رود یا مرگ به سراغ او آید. ( الأمالی للصدوق : ۱۷۲/۱۷۳ ) امام حسن مجتبی علیه السلام قبل از شهادت و در بستر بیماری این طور جناده ابن ابی امیه را موعظه فرمود : استعد لسفرک و حصل زادک قبل حلول اجلک. آماده سفر آخرت شو و توشه آن سفر را پیش از رسیدن زمان مرگت بدست آور. از آنجایی که سفر آخرت  بسیار طولانی و ترسناک و دارای منزل گاه های سخت و عقبات شدید است، بنابراین احتیاج به زاد و توشه بسیار دارد که نباید لحظه ای از آن غافل شد و می طلبد که شب وروز در فکر آن باشیم. بنابراین یکی از دلایل ضرورت دین داری و خودسازی، آماده شدن برای مرگ و لقای الهی است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه