اصلاح طلبی غربی, اصلاح گرایی لیبرالی با الگوگیری از سنت های غربی است که نوعی کنش اجتماعی سازمان یافته یی می باشد که بر نسبیت معرفتی، اصالت انسان [=اومانیسم] و فردیت گرایی مبتنی است؛ از روند جهانی سازی متأثر است؛ لیبرالیسم سویه، و سکولاریسم مقصد آن است.

اصلاح طلبی غربی, اصلاح گرایی لیبرالی با الگوگیری از سنت های غربی است که نوعی کنش اجتماعی سازمان یافته یی می باشد که بر نسبیت معرفتی، اصالت انسان [=اومانیسم] و فردیت گرایی مبتنی است؛ از روند جهانی سازی متأثر است؛ لیبرالیسم سویه، و سکولاریسم مقصد آن است. این جریان که توسط روشنفکران و تحصیل کردگان تحت تأثیر فرهنگ غربی تعقیب می شود، معتقد به ضرورت مدرنیزاسیون در ایران یا سایر کشورهای اسلامی می باشد. و از سوی دیگر به تعارض بافت مذهبی _ سنتی جامعه ایران و دیگر جوامع اسلامی با مقتضیات مدرنیته آگاهند. این گروه به جای تولید علم بومی با استفاده از تجربه های خوب و بد جهان غرب خواستار اصلاح یا رفورمیسم مذهبی و به عبارت دیگر ارائه قرائنی از دین که سازگار با مبانی مدرنیته باشد به عنوان پیش بنیاد تجدد در ایران می باشند. نکته مهم قابل توجه این جاست که تجدد دینی و رفورمیسم مذهبی که توسط این طبقه ترویج می گردد، بر خلاف رفورمیسم اروپا، هرگز خواسته بومی یا مطالبه خود جوش مردم نبود. مردم اروپا در نهضت رفورمیسم ابتداء در پی حذف سلطه استبدادی کلیسا آمرزش نامه فروشی و عقل ناپذیری برخی آموزه های کلیسا بودند لیکن این سیر به حذف دین از صحنه اجتماع و سکولاریزاسیون جامعه انجامید. ولی مسلمانان ایران، برخلاف مسیحیان اروپایی به متولیان دین خود، خصوصا به خاطر ویژگی های علمی و شخصیتی مربوط به دنیا گریزشان و تفاوت های اساسی بین نهاد روحانیت و دیگر نهادهای دینی اسلام با کلیسا و همچنین ویژگی های آیینی مربوط به عقل پذیری آموزه های اسلامی، و انعطاف پذیری آنها در پروسه اجتهاد _که موجب انطباق احکام دینی در برابر مقتضیات زمان و مکان می شود_ اعتماد کامل دارند. همچنین کتاب آسمانی پیراسته از تحریف و شواهد تاریخی این خوش بینی و اعتماد را تثبیت می نماید. از این رو نهضت های تارخی و اصیل مسلمانان ایرانی هرگز به عنصری از عناصر و داعیه های روشنفکران تجددگرا، آمیخته نشده است. عمده ترین ویژگی های رفورمیسم غربگرایانه را در امور زیر می توان یافت: 1. شخصی سازی دین 2. گرایش به پلورالیسم دینی و نفی برتری اسلام بر دیگر ادیان 3. سکولاریزاسیون و جداسازی دین از جامعه و سیاست 4. تثبیت قرائت پذیری دین 5. نفی مرجعیت دینی عالمان و متخصصان دین شناس 6. شناورسازی معارف دینی و نسبی انگاری آن و ... . روشنفکران تجددگرا بر اصلاح دین به معنای «عصری شدن معرفت دینی» و یا «التقاط تجدد با اسلام» به عنوان ضرورت وارداتی و پیش قراول مدرنیته بر آن پای می فشردند. لیکن آنان از یک سو ناگزیر از پذیرش جایگاه تعیین کننده و نقش مؤثر دین در جهت یابی سلوک اجتماعی جامعه دین مدار و دین باور ایران هستند و از سوی دیگر فرایندهای اصلاحی آنان به دلیل تعارض ماهوی مبانی دینی با مبانی مدرنیته آنان را گرفتار پارادوکسی حل نشدنی کرده است. این تعارض دو جانبه سبب می شود که این افراد برای نیل به تجدد و به منظور بهره گیری از زبان دین و نقش مؤثر آن در سلوک مردم، خواستار تغییر و رفورم دین در جهت هماهنگی با مقتضیات مدرنیته شوند. جهت آگاهی بیشتر نگا: فرهنگ واژه ها، عبدالرسول بیات، قم، نشر مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی، 1381. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه