آیا لیله الرغائب و نمازی که در این شب وارد شده است روایتش معتبر است؟

برای پاسخ به این سوال به پرسش و پاسخی که از علامه محقق جعفر مرتضی عاملی در این باره شده است و پاسخ دقیق و مفصل ایشان ارجاع می دهیم   نماز لیله الرغائب??!! صلاة لیلة الرغائب السؤال: بسم الله الرحمن الرحیم والحمد لله رب العالمین، والصلاة والسلام علی محمد وآله الطاهرین.. السید جعفر مرتضی العاملی «حفظه الله».. لم نعثر ـ فی کتبنا ـ علی سند لروایة صلاة الرغائب سوی ما ذکره العلامة الحلی «رحمه الله» فی إجازته لبنی زهرة، وهو سندٌ ینتهی إلی أنس بن مالک. در کتب شیعه سندی برای روایت نماز لیله الرغائب پیدا نشد مگر آن چه که علامه حلی در اجازه خود برای بنی زهره ذکر کرده است و آن سندی است که به انس بن مالک بر می گردد و در آن جا قطعه ای از سندی که علامه ان را در کتاب منهاج الصلاه ص 457 ذکر کرده است بدین صورت است که : روی عمرو بن شمر عن جابر بن یزید الجعفی أنه یصوم أول خمیس. .. الحدیث. و لکن این سندی مقطوع است که به معصوم نمی رسد پس نمی دانیم که جابر بن یزید آن را از چه کسی نقل می کند! و احتمال دارد که این، تتمه سندی باشد که به انس بن مالک منتهی می شود پس دو سند از این جهت متحد می شوند. و به تحقیق سید بن طاووس آن را در اقبال الاعمال اورده است و شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه حکم به استحباب آن داده است و مراجع نیز به جواز انجام آن به قصد رجا،  فتوا داده اند از باب تبعیت از قاعده تسامح در ادله سنن (مستحبات) و به تحقیق اختلاف شده است در انجام آن به خاطر اینکه می دانید که این روایت از کسی صادر شده است که با امیر المومنین ع دشمنی دارد  یعنی انس بن مالک. پس چگونه می شود با این وجود به چنین روایتی عمل کرد   جواب مرحوم جعفر مرتضی عاملی   عن الإمام أبی جعفر الباقر «علیه السلام» أنه قال: «فلیذهب الحسن یمیناً وشمالاً، فوالله ما یوجد العلم الا هیهنا»([1]). از امام باقر ع نقل شده است که هر کجا بروید علم را نمی یابید مگر در اینجا (نزد اهل بیت) وعنه «علیه السلام» أیضاً: کلّ ما (شیء) لم یخرج من هذا البیت، فهو باطل([2]). همچنین از حضرت نقل شده است که هر چیزی که از نزد ما صادر نشود پس ان باطل است. وروی عنه «علیه السلام»: أنه قال لسلمة بن کهیل والحکم بن عتیبة: شرقا وغربا، لن تجدا علماً صحیحاً إلا شیئاً یخرج من عندنا أهل البیت([3]). همچنین حضرت به سلمه بن کهیل و حکم بن عتیبه می فرماید شرق و غرب هم بروید علمی صحیح را نمی یابید مگر علمی که از نزد ما صادر شده باشد. وعن الإمام الصادق «علیه السلام» «فَلْیشَرِّقِ الْحَکمُ [بن عتیبة] ولْیغَرِّبْ.. أَمَا والله، لَا یصِیبُ الْعِلْمَ إِلَّا مِنْ أَهْلِ بَیتٍ نَزَلَ عَلَیهِمْ جَبْرَئِیلُ»([4]). و از امام صادق ع نقل شده است که حکم بن عتیبه شرق و غرب برو قسم به خدت که به علم نمی رسی مگر از جانب اهل بیت  که جبرئیل بر آن ها نازل کرده است. بنابراین می گوییم متنی که  صرفا یک فرد غیر شیعی روایتی را از پیامبر ص یا اهل بیت ع نقل کند بدان اهمیت داده نمی شود و از موارد تسامح در ادله سنن به حساب نمی آید اما زمانی که این روایت از پیامبر یا اهل بیت از طریق کسانی نقل شود که به اهل بیت ع محبت دارند و لو با سندی ضعیف باشد که رواتش توثیق نشده اند یا برخی متهم به غیر ضابط بودن یا عدم دقت در حفظ هستند این مورد از موراد قاعده تسامح در ادله سنن است اما آن چه از اهل بیت نقل نشده و راویان شیعه نیز آن را از پیامبر نقل نکرده اند بلکه مخالفین اهل بیت نقل کرده اند این جایی است که باید طبق این روایت معصوم عمل کرد که الرشد فی خلافهم»([5]).و از هوا و جهالت نیز منزه نیست و یا ممکن است اختلال در نقل و رایت نیز داشته باشد و اعتبارش را از دست بدهند و تاثیری را که از آن توقع داریم حاصل نشود اما آن چه که ار پیامبر یا اهل بیت، از طریق کسانی نقل بشود که معروف به انحراف از امام علی ع و اهل بیتش باشد مسلما محل جریان قاعده تسامح در ادله سنن نیست. چه رسد به اینکه راوی از کسانی باشد که امام صادق ع در باره او فرموده باشد إنه أحد ثلاثة أشخاص کانوا یکذبون علی رسول الله «صلی الله علیه وآله»([6]).(او از کسانی است که بر پیامبر دروغ می بسته است) همچنین امام علی ع هم بر او بخاطر کتمان حدیث غدیر نفرین کرده است به علاوه امور دیگری که انحرافش از اهل بیت را ثابت می کند کما اینکه در داستان حدیث طیر مشوی ، اتفاق افتاده است. پس وقتی چنین شخصی روایتی را از پیامبر ص ذکر کده تاسمح در ادله سنن نیز بسیار دور است از طرفی این حدیث از هیچکدام از ائمه نیز نقل نشده است و غیر ائمه نیز آن را نقل نکرده اند حتی کسانی که بر روایت مالک بن انس اعتماد می کنند نیز به این حدیث عمل نکرده اند و پیامبر و صحابه و تابعین هم بدان عمل نکرده اند چه رسد به اهل بیت و شیعیان. پس ان چه که ما گفته ایم کافی است به اینکه حکم کنیم به ترجیح عدم عمل به مقتضای این روایت چه رسد به اینکه آن را ترویج دهیم و مردم را به عمل و التزام بدان دعوت کنیم چون احتمال دارد که از سنخ ترویج بدعت ها باشد یا التزام به عمل به چیزی باشد که امیخته به باطل است و این د رحالی است که اهل بیت ع فرمودند «لو کان خیراً ما سبقونا إلیه»([7]).گر خیری بود کسی در آن بر ما سبقت نمی گفت همانطور که در نماز تراویح که در شبهای ماه رمضان به صورت جماعت خوانده می شود وضعیت چنین است و انجام این نوافل به جماعت از جانب پیامبر ص صادر نشده است بلکه آنچه وارد شده استن دقیقا خلاف آن  یعنی انجام ان به صورت فرادا است. از طرفی عقیده ما این است که در حدیث آمده است که اباهاشم جعفری (داود بن القاسم) به همراه محمد بن حمزه بر امام هادی علیه السلام وارد شدند تا ایشان را به سبب بیماری سختی که داشتند عیادت کنند پس امام خواتس که عده ای یا فردی را  با مال خود به حائر حسینی بفرستد تا برای ایشان دعا کنند. محمد بن حمزه می گوید ما را به سوی حائر حسینی روانه می کند در حالی که خود امام مانند کسی است که در حائر است؟ ابوهاشم امام را از سخن محمد بن حمزه اگاه می کند و امام در جواب می فرماید که این گونه نیست به درستی که برای خداوند مواضعی است که دوست دارد که در آن عبادت شود و حائر امام حسین ع از آن مواضع است و این روایت دلالت دارد بر ضرورت التزام بر عبادات همان گونه که خداوند اراده کرده است بدون اینکه در آن تصرف شود. همان طور که ما وقتی به پیمبر ص و یا ائمه بر می گردیم می بینیم که ایشان از هر گونه تصرف یا تبدیلی در نصوص و کلمات منع می کردند حتی در الفاظ دعاهای مستحب هم این منع وجود داشت چه برسد به تصرف در آیات و کلمات قرآنی و اینک نمونه هایی از این موارد: 2 ـ از عبدالله بن سنان نقل شده است که امام صادق ع فرمود شبهاتی برای شما پیش خواهد آمد که نه نشانه ای برای شما خواهد بود و نه امام هدایت گری و از آن نجات نخواهید یافت مگر با خواندن دعای غریق عبدالله بن سنان می گوید پرسیدم دعای غریق چیست؟ امام فرمود می گویی: «یا الله، یا رحمان، یا رحیم، یا مقلب القلوب، ثبت قلبی علی دینک». عبدالله بن سنان می گوید من اینگونه دعا را خواندم که : یا مقلب القلوب والأبصار، ثبت قلبی علی دینک. حضرت فرمود خداوند مقلب القلوب و الابصار هست ولی تو همانگونه که من می گویم بگو که : یا مقلب القلوب، ثبت قلبی علی دینک»([10]). 3 ـ از امام باقر ع نقل شده است   در حدیث:  فضل الرجل الأکثر أدباً من صاحبه عند ال را به صورت نادرست بخواند و تغییر دهد دعا به سوی خداوند بالا نخواهد رفت. همچنین در وسائل الشیعه است که دعای ملحون(تغییر یافته) به سوی خداوند صعود نمی کند( فإن الدعاء الملحون لا یصعد إلی الله([12]). اما اینکه سید بن طاووس این کتاب را در اقبال الاعمال ص 623 نقل کرده است نقل وی از بعضی از کتب اصحاب و بر اساس قول آن هاست اما نقل علامه مجلسی در بحار الانوار ج95 ص395 و 396  از علامه حلی در اجازه کبیر وی است و سندی که علامه برای آن بیان می کند به انس منتهی می شود و به خاط رکثرت راویان مجهول در آن بدان اعتنا نمی شود مخصوصا اینکه هیچ اشاره ای از یکی از ائمه به اعمال این شب و نماز رغائب در ان نشده است و دلیلی هم وجود ندارد که کسی از شیعه بدان عمل کرده باشد و ظاهر این است که ان ها این روایت را از اهل سنت اخذ کرده اند و گفتیم که تسامح در ادله سنن در اینجا کافی نیست مهمتر از همه اینکه بسیاری از علمای اهل سنت تصریح کرده اند که نماز رغائب از بدعتهای جدید است و بعد از سال 480 هجری در بیت المقدس حادث شده است همان طور که ابوشامه مقدسی و ابن الحاج در المدخل و ابن اصلاح گفته اند علمای اهل سنت گفته اند که نقل نشده است که پیامبر یا احدی از صحابه چنین عملی را انجام داده باشد و در قرون اول هجری نیز ما ان را انجام نمی دادیم  بزرگان مذاهب نیز آن را انجام نمیدادند پس این بدعت مذمومی است و عبدالرحمن بن اسماعیل مقدسی کتابی در ابطال شب لیله الغرائب و نماز آن نوشته است همان طور که نووی نقل کرده است و تصریح کرده است که این بدعت است و دیگران هم بدان تصریح کرده اند.  ([14])5]).بزرگان دیگری از اهل سنت مانند هیتمی و حنفیه و شافعیه و ابن جوزی و عز بن سلام و ابن رجب حننبلی و ابواسماعیل انصاری و سمعانی و ابن ناصر و ابن الصلاح نیز به بدعت بودن آن تصریح کرده اند([16])17]). والحمد لله رب العالمین، والصلاة والسلام علی عباده الذین اصطفی، محمد وآله الطاهرین.. جعفر مرتضی العاملی عیثا الجبل ـ جبل عامل 25 / 3 / 2018م. ش. 7 / 7 / 1439هـ. ق. ([1]) راجع: بصائر الدرجات ص29 و 30 والکافی ج1 ص51 ووسائل الشیعة (آل البیت) ج27 ص18 و 19 و (الإسلامیة) ج18 ص8 ومستدرک الوسائل ج17 ص273 و 274 والإحتجاج للطبرسی ج2 ص69 والمحتضر ص29 ومنیة المرید ص188 والفصول المهمة للحر العاملی ج1 ص521 وبحار الأنوار ج2 ص65 و 91 وج23 ص101 وج42 ص142. ([2]) بصائر الدرجات ص531 ومختصر بصائر الدرجات ص62 ووسائل الشیعة (آلالبیت) ج27 ص74 و 75 و 130 و (الإسلامیة) ج18 ص50 و 94 ومستدرکالوسائل ج17 ص282 و 309 والمحتضر ص15 و 28 والمحجة البیضاء ج1 ص201 والفصول المهمة للحر العاملی ج1 ص526 ومستدرک سفینة البحار ج1 ص369 وج2 ص343 وج7 ص348 وغایة المرام ج5 ص215. ([3]) راجع: بصائر الدرجات ص30 والکافی ج 1 ص 399 ووسائل الشیعة (آل البیت) ج21 ص477 وج27 ص43 و 69 و (الإسلامیة) ج15 ص196 وج18 ص26 و 47 وإختیار معرفة الرجال ص209 و 210 و (رجال الکشی) ج2 ص469 ومستدرک الوسائل ج17 ص274 وبحار الأنوار ج2 ص92 وج46 ص335 ومرآة العقول ج4 ص309 والوافی ج3 ص609. ([4]) راجع: بصائر الدرجات ص29 والکافی ج1 ص399 و 400 ووسائل الشیعة (آل البیت) ج27 ص69 و (الإسلامیة) ج18 ص47 ومستدرک الوسائل ج17 ص274 وبحار الأنوار یادداشت های من, [28.02.20 15:34] ج2 (تفسیر) ج1 ص137 وکنز الدقائق (تفسیر) ج1 ص166 ونور الثقلین (تفسیر) ج1 ص33 و 34 ومرآة العقول ج4 ص309. ([5]) راجع: الکافی ج1 ص8 ووسائل الشیعة (آل البیت) ج27 ص112 و (الإسلامیة) ج18 ص80 وخاتمة المستدرک ج1 ص283 و 487. ([6]) الخصال ج1 ص190 والإیضاح ص541 وبحار الأنوار ج2 ص217 وج22 ص102 و 242 وج31 ص640 ومجمع رجال الحدیث ج4 ص151 وج11 ص79. ([7]) الکافی ج5 ص19 وتهذیب الأحکام ج6 ص126 ووسائل الشیعة (آل البیت) ج15 ص46 و (الإسلامیة) ج11 ص32 وخاتمة المستدرک للمیرزا النوری ج4 ص451 وجامع أحادیث الشیعة ج13 ص50 وإکلیل المنهج فی تحقیق المطلب للکرباسی ص348. ([8]) کامل الزیارات ص459 و 460 الحدیث رقم 698 ومستدرک الوسائل ج10 ص346 وبحار الأنوار ج98 ص112. ([9]) راجع: مناهل العرفان ج1 ص182 عن التبیان، والتمهید فی علوم القرآن ج2 ص104 والبیان لآیة الله الخوئی ص198 عن التبیان ص58 وصحیح البخاری ج1 ص67 وج7 ص146 و 147 وعمدة القاری ج22 ص283 والترغیب والترهیب ج1 ص410 والإحکام ج2 ص206 وذم الکلام وأهله ج3 ص217. ([10]) إکمال الدین ج2 ص352 وبحار الأنوار ج92 ص326 وإعلام الوری ص432. ([11]) فی وسائل الشیعة: کما أنزل. ([12]) کنز العمال ج2 ص189 عن ابن عساکر، والمحجة البیضاء ج2 ص309 ووسائل الشیعة ج4 ص866 عن عدة الداعی ص10. ([13]) راجع: المدخل لابن الحاج ج1 ص294 والحوادث والبدع للطرطوشی ص122. ([14]) المجموع ج3 ص548 ورجع کلام ابن عابدین فی حاشیته ج2 ص26. ([15]) شرح صحیح مسلم للنووی ج8 ص20. ([16]) الفتاوی الفقهیة الکبری ج1 ص216 والمدخل لابن الحاج ج1 ص294 وفی الموسوعة الفقهیة ج22 ص262. ([17]) الفتاوی الفقهیة الکبری ج2 ص239. http://www.al-ameli.com/edara/subject.php?id=786 .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه