راجع به آیه 40 سوره اعراف نقل شده است: قرأ رسول الله(ص): «لا یفتح لهم» بالیاء.الف. آیا واژه «یفتح» در این‌جا با تشدید است یا بدون تشدید؟ آیا این در معنا تفاوتی ایجاد می‌کند؟ کدام‌یک راجح است؟ب. آیا می‌توان «یفتح» را به صیغه معلوم خواند؟ اگر بله، فاعل جمله چه کسی خواهد بود؟ ج. به طور کلّی، ترجیح با کدام‌یک از اینها است؟ اگر می‌شود آن‌را اعراب‌گذاری کنید.

در قرائت مشهور آیه 40 سوره اعراف می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیاطِ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِین»؛[1] کسانى که آیات ما را تکذیب کردند، و در برابر آن تکبّر ورزیدند، [هرگز] درهاى آسمان به رویشان گشوده نمی‌شود و [هیچ‌گاه] داخل بهشت نخواهند شد مگر این‌که شتر (یا طناب کشتی) از سوراخ سوزن بگذرد! این‌گونه، گنه‌کاران را جزا می‌دهیم.در فراز «لا تفتح لهم» علاوه بر قرائت مشهور، چند قرائت دیگر نیز وجود دارد:1. تفتح: علاوه بر این قرائت مشهور، حمزه، کسائی و خلف، این کلمه را به صورت «یُفْتَحُ» (با یاء، صیغه مجهول و بدون تشدید) و ابو عمرو به صورت «تُفْتَحُ» (با تاء، صیغه مجهول و بدون تشدید) خوانده‌اند، اما همانگونه که گفته شد، دیگر قاریان قرآن - که اکثریت را تشکیل می‌دهند - آن‌را به صورت «تُفَتَّحُ» (به تاء، صیغه مجهول و با تشدید) خوانده‌اند.[2]روایتی از پیامبر(ص) نقل شده است، مبنی بر این‌که حضرتشان آن‌را به صورت «یفتح»(به یاء) خوانده است.[3]اگر این روایت کاملاً قابل اعتماد بود، دلیلی برای قرائتی دیگر وجود نداشت، اما نکته این‌جا است که تمام قاریان قرائت‌های مختلف، قرائت خود را در نهایت منتسب به پیامبر(ص) می‌دانند، چه این انتساب را بیان کنند و یا تنها به ذکر قرائت مورد نظر بسنده کنند.به هر حال، فعل «تُفَتَّحُ» به دلیل این‌که مجهول است، به نائب فاعل اسناد داده می‌شود. و چون نائب فاعل این فعل، کلمه «أَبْوابُ» است[4] که جمع مکسر می‌باشد؛ از این‌رو مؤنث مجازی به شمار می‌رود. از این جهت از لحاظ قواعد عربی می‌توان این فعل را هم به صورت مؤنث(تفتح) و هم به صورت مذکر(یفتح) آورد که در قرائت مشهور، گزینه اول انتخاب شده است.اگر فعل «یفتح» بدون تشدید خوانده شود، از باب ثلاثی مجرد خواهد بود و اگر با تشدید خوانده شود، از باب تفعیل خواهد بود.گفتنی است؛ شیوه قرائت آیات قرآن، مبتنی بر روایت و قرائت‌هایی است که به ما رسیده است و ما نمی‌توانیم - حتی اگر تفاوتی در معنی ایجاد نشود - در آن دخل و تصرفی انجام دهیم. بنابراین، با توجه به آن‌که تمام قرائت‌های وارده بر اساس فعل مجهول است، ما نمی‌توانیم با توجیهاتی این فعل را به صورت معلوم «تُفتِّح» بخوانیم.[5] حال بر فرض این‌که این فعل به صورت معلوم خوانده شود، طبیعتاً فاعل آن ضمیر مستتری است که به «الله» برمی‌گردد.2. «الجمل»: قاریان این کلمه از آیه را به صورت‌های مختلف خوانده‌اند:«الجَمَل» بر وزن أَسَد، «الجُمَّل» (به ضَمّه و تشدید میم)، «الجُمْل» (به ضَمّه و بدون تشدید)، «الجُمُل» و «الجَمْل».[6] قرائت اول، قرائت مشهور قاریان است.با توجه به این‌که معنای آیه در همه قرائت‌ها تقریباً یکی است، نیازی نیست که یک قرائت را به قطع و یقین بر دیگر قرائات ترجیح دهیم. با این‌حال؛ از آن‌رو که امروزه بیشتر مسلمانان به قرائت حفص از عاصم ملتزم می‌باشند، قرائت مشهور که همان «تُفَتَّحُ» و «الجَمَلُ» است، بر دیگر قرائت‌ها مقدّم است. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه