ترس از خدا چه معنایی دارد مگر باید بترسیم؟

مقدمه : می دانیم ترس به موقع و به صورت منطقی و معقول در وجود انسان یکی از نعمتهای الهی است، زیرا ترس یک «عامل حفاظتی» است که انسان را در برابر بسیاری از خطرات مصون می دارد، اگر انسان از عوامل خطر نمی ترسید، مثلاً از درندگان، فرو ریختن سقف خانه های لرزان و بیماری خطرناک نمی هراسید، دیری نمی پایید که در کام هر خطری فرو می رفت، و به زودی رشتة زندگی او از هم می گسست. همین ترس است که به انسان هشدار می دهد که به بدن یک جذامی بدون جهت دست نزند، به لب پرتگاه نرود، و در برابر خطرات احتمالی، به وسائل ایمنی مجهز گردد. اگر در این موارد و مشابه آنها، ترس از ضرر و خطر، در وجود انسان وجود نداشت، گروه زیادی، بسیار زود به کام نیستی کشیده می شدند. البته ترس درصورتی مایه حفظ و تکامل انسان شمرده می شود، که منطقی و عقلایی باشد یعنی انسان از عواملی که واقعاً خطرناک هستند بترسد، ولی به طور مسلم ترس های بی دلیل و غیر منطقی که از آن به «جبن» تعبیر می شود مایه عقب افتادگی و وسیله شکست و ناکامی است. ترس بی جهت آن است که انسان، بدون دلیل از موضوعی بترسد، و یا در موردی که باید به میدان حوادث برود، از آن فرار کند، و در تمام صحنه های مختلف زندگی، جنبه و قیافه منفی به خود بگیرد، این گونه ترس ها مسلماً مذموم و بیهوده و مایه عقب افتادگی انسان است.اصل جواب : مسأله ترس از خداقرآن مجید در سوره «نازعات، آیه 40 ـ 41» چنین می فرماید. «وَأَمّا مَن خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَنَهَی النَّفسَ عَنِ الهَوی فَانَّ الجَنَّة هِیَ الْمأْوی؛ هر کس که از مقام پروردگارش بترسد، و خود را از هوا و هوس باز دارد، جایگاه او بهشت است». در این آیه به جای ترس از خدا، ترس از مقام خدا قرار داده شده است، اکنون ببینیم مقصود از ترس از «مقام خدا »چیست؟ مقصود از آن همان مقام عدالت و دادگری او است، آیا عدالت خدا ترس آور و وحشتناک است. جواب این سؤال روشن است، آنها که حسابشان پاک است، از عدالت خداوند ترس ندارند؛ اما آنها که پرونده تاریکی دارند، مسلماً از عدالت او می ترسند، زیرا اگر خداوند با بندگان بزهکار خود، بر اساس عدل و دادگری، رفتار کند، باید آنان را مطابق پرونده های سیاه خود به کیفر های سخت، محکوم سازد آیا یک چنین موضوعی، ترسناک و وحشتناک نیست؟ از این بیان نتیجه می گیریم که ترس از خداوند یعنی ترس از مقام عدالت خدا ، و ترس از مقام عدالت او یعنی ترس از گناه و اعمال زشت خویشتن. اینها است که باید انسان از آنها بترسد و هرکجا ترس از خدا مطرح است مقصود همین ترس از اعمال زشت خویشتن است. امیر مؤمنان(ع) در یکی از سخنان خود، به این حقیقت اشاره کرده می فرماید: «ولا یخافنّ إلّا ذنبه؛ شایسته است هر فردی فقط از گناه و عمل ناشایست خود بترسد»(نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره 82) ممکن است سؤال شود که هر گاه مقصود از ترس از خدا؛ ترس از گناه و اعمال ناشایست است، پس چرا اولیا و پیشوایان معصوم بیش از همه، از خدا می ترسیدند با این که آنان در برابر گناه معصوم بوده و هرگز گناهی از آنان سر نمی زده است؟ پاسخ به این سؤال چندان پیچیده نیست، زیرا بیم آنان از سنخ ترس افراد عادی نیست. ترس اولیاء از هیبت و سولت حقّ تعالی است که کاملاً متفاوت با ترس معمولی و از سنخ ترسهایی است که ما در محضر بزرگان احساس می کنیم. در محضر بزرگان انسان می ترسد ولی از سر شوق و علاقه. در چنین مواردی شخص از این می ترسد که مبادا ادب حضور را رعایت نکند و به هجران از خدا گرفتار گردد. لذا چه بسا ممکن است عملی برای نوع افراد مباح و مشروع و حتی عبادت شمرده شود، ولی همان عمل برای کسانی که در سطح عالی قرار دارند، نسبت به موقعیت و مقامی که به دست آورده اند، نوعی لغزش و ترک ادب حضور محسوب گردد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه