براي صيغه (ازدواج موقت) چه دلايل فقهي و اجتماعي وجود دارد؟

اصل مشروع بودن ازدواج موقت در اسلام، مورد اتفاق و اجماع تمام فقهاي شيعه است و دليل قرآني و روايي نيز بر جواز آن وجود دارد. در قرآن آمده است: فماستمتعتم به منهنَّ فآتوهُنَّ اجورهُنّ فريضه پس آنچه از زن ها بهره برداري مي کنيد، مزدشان را که لازم و تعيين شده است، بپردازيد. این آيه حکم ازدواج موقت را به صراحت بیان میدارد. زيرا واژة متعه در نزد متشرعان به معناي ازدواج موقت بوده است، چنانکه ابن اثير و جوهري آن را به ازدواج زماندار معني کرده اند. اکثر مفسرين اهل سنت و همة مفسرين شيعه اين آيه را مربوط به ازدواج موقت دانسته و منظور از پرداختن «اجر استمتاع» را پرداختن مهريه در نکاح موقت دانسته اند. دليل بر اين که اين آيه راجع به ازدواج موقت است و حکم جواز متعه را بيان مي کند، ذيل همين آيه است که مي گويد: پس از توافق بر مهريه و زمان عقد، اگر تمايل داشتيد وقت آن را تمديد کنيد، با توافق طرفين مانعي ندارد. و اين ويژگي فقط با ازدواج موقت تناسب دارد، زيرا در ازدواج دائم چنين چيزي پيش نمي آيد. مسلمانان در اصل مشروعيت ازدواج موقت و اين که دليل قرآني و روايي بر جواز آن وجود دارد، همگي اتفاق نظر دارند، کسي ادعا نکرده است که آيه اي در قرآن براي مشروعيت متعه وجود ندارد. با این وجود، و از آنجا که مشکلات اجتماعي، گسترة وسيعي را در بر مي گيرد نمي توان ازدواج موقّت را تنها راه حلّ مشکلات اجتماعي دانست. اما میتوان گفت، نهاد ازدواج موقت مي تواند بخشي از مشکلات اجتماعي را حل نماید. امّا اين که با ازدواج موقت مي توان بخشي از مشکلات اجتماعي را حلّ نمود دليل اش آن است که اساساً فلسفة تشريع ازدواج موقت براي جلوگيري از فحشاء و فساد در جامعه اسلامي است. زيرا ازدواج دايم مسئوليت و تکليف بيشتري براي زوجين و خصوصاً مرد ايجاد مي کند، به همين دليل دختر يا پسري را نمي توان يافت که از اول بلوغ جنسي که تحت فشار غريزة جنسي قرار مي گيرد، آمادة ازدواج دايم باشد چون مخارج عقد و عروسي، تهية منزل و اسباب و لوازم زندگي را ندارد و يا از آن جهت که مشغول تحصيل است نمي تواند خود را گرفتار مشکلات زندگي نمايد و از طرفي هم امروزه در جامعة ما آداب و رسوم و توقعات و تجملات غيرضروري باب است که نمي توان به سادگي آنها را فراموش کرد. با توجّه به همة اين مسايل، جوانان دو راه، پيش رو دارند، يا راه رياضت و رهبانيت پيش گرفته و با غرايز خود مبارزه کنند و يا اين که روابط آزاد جنسي را به طور نامشروع برقرار سازند در انتخاب يکي از اين دو راه اگر محيط جامعه و تربيت مذهبي جوانان بگونه اي فراهم باشد که جوانان بتوانند با استفاده از شيوه هاي معقول و مشروع مانند ورزش، عبادت، روزه گرفتن و... غرايز جنسي خود را کنترل نمايند، بسيار مطلوب و پسنديده است امّا از آنجا که شرايط فرهنگي کشور به صورت ايده آل فراهم نيست و عوامل مهيّج کشانندة جنسي از راه هاي مختلف جوانان را تحت فشار قرار مي دهد و از طرفي زمينة ازدواج دايم براي همگان فراهم نيست، ازدواج موقّت به عنوان يکي از راه حل ها مي تواند زمينة آرامش روحي جوانان و جلوگيري از بي بند و باري ها و هوسراني ها در جامعة اسلامي را فراهم سازد. ازدواج موقّت گرچه به عنوان يکي از راه حل ها مي تواند بخشي از مشکلات جامعه به خصوص جوانان را حلّ کند امّا از آنجا که در جامعه استقبال خوبي از اين طرح به عمل نيامده، بلکه برعکس با مخالفت ها و مقاومت هايي روبرو شده است، نمي توان براي هر کسي تجويز نمود. شايد علت اصلي اين که طرح ازدواج موقت در جامعة ما مورد استقبال واقع نشد، اين بود که اولاً براي مطرح نمودن اين موضوع، زمينه سازي لازم انجام نشد بگونه اي که به مرور زمان اذهان مردم آمادگي شنيدن و پذيرش چنين طرح را پيدا نموده و سرانجام فرهنگ جامعه با آن سازگار گردد. و ثانياً در شرايط فعلي يک مکانيزم قابل اجرا و کاربردي با اين ويژگي که بتواند از همة پيامد هاي منفي و ناخواستة ازدواج موقت جلوگيري کند، وجود ندارد. درست است که ازدواج موقت به عنوان يک موضوع شرعي در اسلام وجود دارد و نمي توان اصل آن را انکار نمود امّا شرايط خاصي دارد که اجراي آن در جامعة پيچيدة امروزي، بدون طرح و برنامه ريزي، امکان پذير نيست؛ و چه بسا اگر بدون برنامه و طرح کاربردي، جوانان را تشويق به ازدواج موقت کنيم، قطعاً پيامدهاي منفي به بار خواهد آورد و وسيله اي براي هوسبازي عده اي فرصت طلب خواهد شد که در آن صورت نه تنها مشکلي را حلّ نمي کند بلکه مشکلاتي چند بر مشکلات جامعه خواهد افزود. حکمت و هدف اصلي از تشريع چنين حکمي (جواز متعه) در اسلام ارضاء و تسکين صحيح و مناسب اميال جنسي و شهواني انسان هاست چرا که در هر جامعه اي افرادي زندگي مي کنند که نياز شديد به دفع شهوت جنسي و آرامش روحي و رواني دارند و اسلامي که جامع و کامل است بايد براي اين قبيل افراد برنامه داشته باشد تا اينکه آنها به حال خود رها نشوند و جامعه به فساد و تباهي کشانده نشود. از باب نمونه ما به برخي افراد که نياز به متعه دارند اشاره مي کنيم: 1. کسي که توانايي و استطاعت مالي و اقتصادي و ديگر شرائط ازدواج دائم را ندارد و مسائل جنسي خود را نمي تواند کنترل کند. 2. برخي مرداني که به علت داشتن غريزة جنسي زياد با يک زن دائم خود نمي توانند نياز خود را مرتفع کنند و به حرام مي افتند و از سوی شرایط ازدواج مجدد دایم نیز برای آنان فراهم نمیباشد. 3. کساني که به هر دليلي در مسافرت هاي طولاني به سر مي برند و از همسر خود دور هستند. 4. مرداني که همسرشان در بيماري طولاني به سر مي برند و يا درگير مسائل حاملگي و زايمان و... هستند. 5. مرد يا زني که همسرش فوت کرده و يا طلاق گرفته و به هر دلیلی، ديگر نمي خواهد ازدواج دائم داشته باشد. 6. دختراني که به هر دليلي مثل پيدا نشدن خواستگار مناسب و... نتوانسته اند ازدواج دائم کنند و همچنين وقت ازدواجشان گذشته و در فشار روحي رواني جنسي هستند (البته با اذن پدر به فتواي اکثر مراجع) به خصوص اين معضل زماني بروز مي کند که در يک جامعه تعداد دختراني که وقت ازدواجشان رسيده بيشتر از پسراني باشد که وقت ازدواجشان رسيده است. 7. مرداني که از زن دائم خود صاحب بچه نشده اند و مي خواهند با متعه کردن صاحب فرزند شوند. به هر حال وظيفة دين اسلام عقلاً و منطقاً چنين اقتضاء مي کند که تکليف اين قبيل افراد را مشخص کند و بهترين و صحيح ترين شيوه ها و گزينه ها را براي آنها مشخص و معين کند. اما نکتة مهمي که نبايد از آن غفلت کرد آن است که همين اسلامي که چنين مسئله اي را جايز شمرده، با افراط گري و هرزه گري و شهوت پرستي مخالفت کرده و از ازدواج هاي موقت بي مورد نهي کرده به خصوص اگر با موانع و مشکلات و تبعاتي همراه باشد مانند شرايط جامعه کنوني ما و روحيات زنان در عصر حاضر، طبيعي است که مي بايست با اين حکم اسلام با توجه به مقتضيات زمان به گونه اي متناسب با آن برخورد و تعامل کرد و با پذيرفتن حکم جواز و مشروع بودن آن از هرگونه افراط و تفريط در اين عرصه برحذر بود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه