پیامبرصلی الله علیه و آله با دست باز یا بسته نماز میخواندن؟

نمازی که ما می خوانیم عین نمازی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله انجام می داد بنابر این نماز ما شیعیان نماز صحیح و درست است. برای روشن شدن مطلب به این نکات توجه کنید:یکی از مهمترین اختلافاتی که بین شیعه و اهل سنت در نحوه نماز خواندن وجود دارد در باز و بسته بودن دست در حین نماز است در این رابطه باید گفت که نمازی که شیعیان می خوانند کاملا شبیه نمازی است که پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می خواند و به این مطلب حتی در کتب معروف اهل سنت هم به آن اذعان شده است برای نمونه به این مورد توجه کنید: محمد بن عمر و ابن عطا روایت کرده اند ابو حمید ساعدی از ده نفر از اصحاب رسول خدا شنید که یکی از این ده نفر ابوقتاده است پس ابو حمید می گوید من داناترین شما به نماز رسول خدا هستم به او گفتند : نماز را عرضه کن پس گفت : رسول خدا زمانی که به نماز می ایستاد دو دست خود را بالا می برد تا موازی دو گوشش قرار می گرفت سپس تکبیر می گفت تا اینکه هر عضو بدنش در جای خود قرار می گرفت سپس حمد و سوره را قرائت می کرد سپس تکبیر می گفت سپس دو دستش را تا گوشش بالا می آورد سپس به رکوع می رفت و دو کف دست خود را بر زانو می گذاشت سپس آرام می گرفت نه سرش را بالا می آورد و نه زیاد پایین می انداخت و می گفت خدا سخن کسی که او را مدح کند شنید سپس دو دستش را بالا برد تا کنار گوشش قرار گرفت سپس گفت : الله اکبر و سپس خود را به زمین انداخت و دو کف دست خود را کنار خود گذاشت سپس سر بلند کرد و بر پای چپ نشست و انگشتان دو پایش را موقع سجده باز کرد و سجده کرد و سپس الله اکبر گفت و بلند شد و بر پای چپ نشست تا همه اندامش آرام گرفت سپس در سجده بعد همین کار راکرد .... همه گفتند : راست گفتی رسول خدا اینچنین نماز میخواند . امام مالک در الموطا و ابو داود آنرا نقل کرده اند وترمذی درباره آن گفته است: حدیث حسن صحیح (سنن ابن ماجة ، ج 1، ص 280 ، سنن أبی داود، ج 1، ص 170 کتاب الصلاه باب استفتاح الصلاه ، سنن الترمذی، ج 1، ص 188 بابماجاء فی وصف الصلاه ، مسند أحمد ج 5،ص 424،سنن الدارمی،ج 1،ص 314 کتاب الصلاة باب صفة صلاةرسول الله،السنن الکبرى للبیهقی،ج 2، ص 72 ، عمدة القاری، ج 6، ص 104 ‘ صحیح ابن حبان ج 5 ص 196...) بخاری هم آن را به طور مختصر نقل کرده است.(صحیح البخاری ، ج 1، ص 201، کتاب الصلاة ، باب سنّة الجلوس فی التشهد).شوکانی میگوید: صاحبان صحاح سته(صحاح سته شش کتابی هستند که کاملا مورد قبول اهل سنت می باشند) جز نسائی آن را نقل کرده اند و ترمذی آن را صحیح دانسته است، و بخاری آن را به صورت مختصر نقل کرده است.(نیل الأوطار، ج 2، ص 198).در این روایت که قصد راوی بیان کامل نماز رسول خدا با همه جزئیات است هرگز مطلبی درباره دست بسته بودن رسول خدا نقل نشده است بعد از ثبوت این خبر صحیح از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روشن میگردد که عمل شیعه در دست باز نماز خواندن مطابق با سنت رسول الله است . بنابر این بقیه مذاهب اسلامی باید پاسخگو باشند که چرا مخالف سنت نبوی عمل میکنند. البته ما به ذکر روایت از کتب اهل سنت اکتفا کردیم چرا که در کتب شیعه و روایات شیعه این مسئله اجماعی است. و هیچ قول مخالفی در شیعه نسبت به این امر وجود ندارد. اما در مورد تکتف و دست بسته نماز خواندن که اهل سنت آن را انجام می دهند باید توجه داشته باشید که این کار بعد از پیامبر اکرم توسط خلیفه دوم بدعت شده است . امیرمؤمنان علی علیه السلام می فرماید: لایجمع المسلم یدیه فی الصلاه و هو قائم بین یدی الله یشبه باهل الکفر من المجوس؛نمازگزار دست های خودرا در حالی که در برابر خدا ایستاده است روی هم قرار ندهد که با این عمل شیوه مجوسیان کافر را حکایت می کند (وسائل الشیعه , ج 4, باب 15 از ابواب قواطع نماز حدیث 7 - منشور عقاید امامیه , جعفرسبحانی , انتشارات مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق , ص 279 و 280)دست بسته نماز خواندن از زمان خلیفه دوم عمر بن خطاب به دستور وی بدعت شده است . گفتنی است که همه فرقه های اهل سنت دست بسته نماز نمی خوانند; همانند مالکی ها .... و این از اموری است که از زمان خلیفه دوم مرسوم شده و ما آن را بدعت و حرام می دانیم . مسلما رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین سلام الله علیه با دست باز نماز می خواندند و باید توجه داشت آنهایی هم که با دست بسته نماز می خوانند آن را مستحب می دانند. توجه داشته باشید که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله اگر دست بسته نماز می خواندند و سنت همیشگی پیامبر آن گونه بود, در این صورت , همه آن طور می خواندند و کسی در آن اختلاف نمی کرد. از خصوصیات شیعه پای بندی به سنت پیامبر است . اگر دست بسته می خواندند: اولا, شیعیان قطعا دست بسته می خواندند در حالی که هیچ کدام از امامان معصوم شیعه نگفته اند که پیامبر دست بسته نماز می خوانده است )مستند العروه , آیت الله شیخ مرتضی بروجردی , ج 4, ص 445). ثانیا, اگر عمل پیامبر می بود, اهل سنت نیز دست بسته خواندن را واجب می دانستند در حالی که هیچ کدام از چهار فرقه فقهی اهل سنت این عمل را واجب نمی دانند حتی مالکی ها آن را مستحب هم نمی دانند(الفقه علی المذاهب الخمسه , مغنیه , ص 109( آنان که اولین بار دست بسته نمازخواندن را رسم کردند چنین فکر کردند که چنین حالتی به خود گرفتن، یک نوع احترام وتواضع در برابر خداوند است و برای همین , دستور دادند که از آن به بعد در نمازها دست بسته باشند. دست روی دست گذاشتن و هر دو دست را روی شکم گذاشتن , در اصطلاح فقهی تکفیر و تکتیف نامیده می شود. در این که از چه زمانی دست بسته نماز خواندن سنت شد اختلاف نظر هست . برخی معتقد هستند که در زمان خلیفه اول ابوبکر چنین رسمی رواج یافت و بعضی ها معتقدند که در زمان خلیفه دوم عمربن خطاب , این سنت رواج یافت . بنابراین , اهل سنت نیز این عمل را عمل پیامبر نمی دانند, بلکه عمل صحابه پیامبربعد از رحلت نبی اکرم (ص ) می دانند و داستان آن را چنین آورده اند که وقتی که اسیران ایرانی را نزد عمر بن خطاب آوردند, عمر بن خطاب آنها را دست بسته دید وپرسید: چرا چنین کرده اید؟ گفتند: رسم ما ایرانیان این است که در برابر پادشاهانمان چنین می ایستیم . عمر بن خطاب از این حالت خوشش آمد و دستور داد از این پس در نمازچنین بایستند و مردم هم مطابق دستور عمل کردند و به این ترتیب , تکتف, سنت شد(مستند العروه , ج 4, ص 445 - جواهر, ج 11, ص 19( شیعیان علی (ع ) براساسروایاتی که از امامان معصوم رسیده , به تکتف معتقد نیستند و به جای آن , دست ها راروی ران ها می گذارند و پایین می اندازند. برخی از روایات چنین است : الف ) به امامصادق (ع ) یا امام باقر(ع ) گفته شد: کسی دست خود را روی دست دیگر می گذارد و نمازمی خواند, حکم این چیست ؟ جواب داد: این , تکتف است و انجام نشود. ب ) علی (ع ) فرمود: مسلمان با گذاشتن دست خود روی دست دیگر, خود را به مجوس تشبیه نمی کند. ج ) امام باقر(ع ) فرمود: در نماز تکتف نکن که این کار مجوس است . مورد اختلافی دیگر در جمع بین دو نماز است، در این زمینه یه این مطالب توجه کنید: 1- روایات فراوانی داریم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مدینه بدون ضرورت نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را متصل خواندند. از برخی از صحابه نیز همین عملنقل شده است. ائمه اطهار علیهم السلام نیز آن را مشروع دانسته اند. لذا شیعه فتوا به جوازجمع می دهد. 2- وقت واجب نماز عصر و عشا نزد اهل سنت همان وقت فضیلت آن دو نمازنزد شیعه است. لذا شیعه نیز خواندن هر نماز را در وقت فضیلت خود بهتر می داند. ولیهرگاه امر دائر شود بین این که نماز را در پنج وقت ولی فرادا یا در سه وقت ولیجماعت بخوانیم, رعایت جماعت نزد شیعه ترجیح دارد. 3- نکته ای که از برخی از روایاتبرای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا ذکر شده مسئله تسهیل و آسان گیریبر بندگان است. 4-دلیل و گواه دانشمندان شیعه برجواز جمع میان دو نماز احادیثی است که از پیشوای ششم حضرت امام صادق (ع) نقل شدهاست و مرحوم شیخ حر عاملی این احادیث را در کتاب خود (وسایل الشیعه، کتاب صلوه،باب های مربوط به وقت نماز باب 32 و 33) گرد آورده است. اما بایدتوجه داشت که تنها محدثان شیعه نیستند که این احادیث را نقل نموده اند، بلکه محدثاناهل تسنن نیز روایات مربوط به جواز جمع میان نمازها را حتی در مواقعی که عذری درپیش نیستاز پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند و در حدود ده روایات در کتاب های معتبرخود از ابن عباس و معاذ بن جبل و عبدالله بن مسعود و عبدالله بن عمر ذکر نموده اند(ناصر مکارم شیرازی، پاسخ به پرسش هایمذهبی، قم، امیرالمومنین، 1377، ص 298( ما در اینجا تنها به نقل برخی از آن ها اکتفا می کنیم: الف) محدث معروف جهان تسنن، احمدحنبل، در کتاب معروف خود از ابن عباس نقل می کند: رسول خدا نمازهای ظهر وعصر، مغرب و عشاء را با هم در یک جا، بدون داشتن عذرهایی مانند ترس از دشمن و مسافرتبه جا آورد. (مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 221) ب) محدث معروف مسلم بن الحجاج القشیری، یک باب در صحیح خود بهعنوان «جمع نماز در حضر» منعقد نموده و چهار روایت در این زمینه که سه روایت از آنبه «ابن عباس» و یکی به «معاذ بن جبل» منتهی می گردد ذکر کرده است، و مضمون اینچهار حدیث با آن چه نقل کردیم یکی است و در این روایات به نکته تازه ای اشاره شدهاست و آن این که: وقتی راوی از علت این جمع می پرسد، وی در پاسخ می گوید: ارادان لایخرج امته ؛ خواست امت خود را به زحمت و مشقت نیفکند. (صحیح مسلم، ج 2، ص 151) ج) راویان اینمسئله (جمع بین دو نماز) منحصر به «ابن عباس و معاذ» نیستند، «طبرانی» از «عبدالله بن مسعود» نقل می کند که پیامبر خدا میان نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را برایاین که امت وی به زحمت نیفتد جمع نمود. (شرح موطا زرقانی، ص 263) این ها قسمتی از احادیثی است که محدثان اهل تسنن در کتاب های تفسیر و حدیث خود نقل کرده اند و همگی حاکی از این است که جداخواندن نمازها امری مستحبی است و اگر روزی دیدیم که مراعات این مستحب به اصل ادای فریضه لطمه می زند، به دستور خود پیامبر می توانیم ترک کنیم، یعنی هر دو را با همبه جا آوریم. امروزه در بسیاری از مناطق، وضع زندگی طوری تنظیم شده که مراعات این استحباب، موجب مشقت شده است و چه بسا سبب می شود که گروهی از انجام اصل نماز سرباز زنند. در این موقع با الهام گرفتن از راهنمای خود پیامبر می توان برای مراعات «اهم» مساله تفریق را ترک نمود، و هم اکنون بسیاری از فقهای اهل تسنن همین نظر را دارند،ولی به ملاحظاتی از اظهار نظر خودداری می کنند. (مکارم شیرازی، پیشین، ص 300) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه