امیرالمؤمنین(ع) بیمار شد و گروهى به عیادت آن حضرت رفتند و عرض کردند: چگونه صبح کردید اى امیرالمؤمنین؟ فرمود: با بدى و شر. عرض کردند: سبحان الله! چنین سخنى از چون شمایى؟! فرمود: خداى تعالى مى فرماید: «و شما را به بدى و خوبى مى آزماییم» خوبى همان تندرستى و توانگرى است و بدى همان بیمارى و نادارى است و این هر دو براى آزمایش و امتحان است. با این مقدمه مى توان گفت که سختى و بلا بر چند قسم است و هر یک بر صنف خاصى وارد مى شود: ۱) بلاهایى که براى رسوا ساختن مشرکان و کافران و معاندان و تبهکاران است.

امیرالمؤمنین(ع) بیمار شد و گروهى به عیادت آن حضرت رفتند و عرض کردند: چگونه صبح کردید اى امیرالمؤمنین؟ فرمود: با بدى و شر. عرض کردند: سبحان الله! چنین سخنى از چون شمایى؟! فرمود: خداى تعالى مى فرماید: «و شما را به بدى و خوبى مى آزماییم» خوبى همان تندرستى و توانگرى است و بدى همان بیمارى و نادارى است و این هر دو براى آزمایش و امتحان است. با این مقدمه مى توان گفت که سختى و بلا بر چند قسم است و هر یک بر صنف خاصى وارد مى شود: 1) بلاهایى که براى رسوا ساختن مشرکان و کافران و معاندان و تبهکاران است. 2) بلاى وارد بر مؤمن متوسط که زاییده ى گناه وى است و موجب ریزش گناه او مى گردد «و ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدیکم؛ و هر مصیبتى به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست». امیرمؤمنان على(ع) مى فرماید: سپاس و ستایش خدایى را که رنج و گرفتارى پیروان ما را مایه ى زدوده شدن گناهان آنان در دنیا قرار داد تا با این رنجها و بلاها طاعتشان سالم ماند و سزاوار پاداش آن شوند. 3) بلاى وارد بر مؤمن براى تصحیح ایمان؛ امام صادق(ع) مى فرماید: «بلا و گرفتارى براى مؤمن زیور است و براى آن که خرد ورزد کرامت است. زیرا گرفتار بلا شدن و شکیبایى و پایدارى کردن در برابر آن ایمان را تصحیح مى گرداند. 4) بلاى وارد بر مؤمن جهت بیدارى او؛ امام صادق(ع) مى فرماید: هیچ مؤمنى نیست مگر آن که هر چهل روز یک بار به وسیله ى بلا و گرفتارى متنبه مى شود. این بلایا به مال او مى رسد یا به فرزندش یا به خودش که پاداش آن را مى بیند و یا اندوهى به او مى رسد که نمى داند از کجا رسیده است. 5) بلاى وارد بر مؤمن که موجب ارتقاى ایمان اوست. ایمان داراى درجات گوناگونى است و مؤمنین نیز داراى درجاتند و خداوند سبحان در این باره مى فرماید: «هم درجات عندالله؛ مؤمنان نزد خداوند داراى درجات هستند» جناب رسول الله(ص) در مورد این نوع بلا مى فرماید: خداوند براى انسان مقام و منزلتى در نظر گرفته است که او با کرده خود بدان نمى رسد تا آن که در بدن خود به بلایى گرفتار شود و به وسیله صبر و شکیبایی در تحمل رنج به آن مقام رسد. 6) بلاى وارد بر انبیاء و مقربان درگاه الهى که براى ارتقاى کمالات عالیه انبیاء است؛ لذا جناب ابراهیم نبى(ع) با پیروزى در امتحان به مقام امامت رسیده است. «و اذ ابتلى ابراهیم ربّه بکلمات فأتمهنّ، قال انّى جاعلک للناس اماما ؛ بیاد آر هنگامى که خداوند ابراهیم را به امورى چند امتحان فرمود و او همه را به جاى آورد خدا به او گفت: من ترا به پیشوایى خلق برگزینم». با این مقدمه روشن مى شود که هیچ گروهى و هیچ فردى نیست که مورد آزمایش و امتحان قرار نگیرد و بلکه همه انسان ها لحظه به لحظه و دم به دم مورد آزمایش قرار مى گیرند. بنابراین اى دوست عزیز، در هر یک از عملکرد و رفتارهاى خویش آزمایش الهى را ببین، همچنین با توضیحى که گذشت، آزمایش الهى و غضب الهى جمع مى شود، چرا که انسان مؤمنى مثل شما با یک گناه هر چند کوچک مورد غضب خداى تعالى واقع مى شوید و خداى عزیز با بلایى هر چند کوچک که زاییده همان گناه است، شما را آزموده تا موجب پالایش جان شما گردد و جانتان از گناه تصفیه شود. اگر مى خواهید مثالى براى شما ذکر مى کنم: مؤمنى غیبت شخصى نموده است و لذا مورد غضب الهى واقع گشته است و با این غضب غم و اندوهى سخت بر او وارد شده است (غم اجتماعى، مالى، علمى، روحى و...) و این غم جان او را پالایش مى کند، تصفیه مى کند، جلا مى دهد تا این که اندک اندک آلودگیها زدوده مى شود و با صبر در برابر این غم و اندوه نیز از آزمایش الهى سرافراز بیرون مى آید. البته اگر بخواهیم میزان عملى به شما ارائه دهیم، باید بگوییم که در دین محمّدى توبه و استغفار پس از هر گناه لازم دانسته شده و ثمره ى آن دفع بلاى زاییده آن گناه است و اگر هم بلایى وارد شد، با تواضع و تسلیم در برابر درگاه الهى و صبر و شکیبایى در برابر بلا هم از فشار بلا و هم از طولانى شدن بلا کاسته مى شود و البته اگر بخواهیم نمونه اى از موانع نزول بلا را نام ببریم باید نام نماز شب سحرگاهى و صدقه را ذکر کنیم. نکته پایانی که انسان در مسیر تکامل زندگی؛ حتما با موانع و دشواری هایی هم روبرو است؛ برخی از دشواری ها و تلخی ها بازتاب اعمال بد و گناهان است که اگر با توبه و بازگشت به سوی خدا جبران نشود، در نهایت - خدای نکرده - به سقوط و بدبختی ابدی کشانده می شود. قرآن کریم می فرماید: «و ما ظلمنا هم ولکن کانوا انفسهم یظلمون». (1). اما بیشتر دشواری ها و تلخی هایی که برای اهل ایمان پیش می آید؛ بلاء حسن است و ممکن است پیامدهایی چون خطر مالی و جانی را به دنبال داشته باشد ولی پاداش ها و مقاماتی که در سایه این بلاها پیدا می شود بسیار بزرگتر و مهمتر است. خلاصه کلام، ابتلاء و آزمایش اهل ایمان خیر و نیکو است: «ولیبلی المؤمنین منه بلاء حسنا (2)؛ و بدینوسیله مؤمنان را به آزمایش نیکو، بیازماید» (3). ---------------- پی نوشت ها: 1. «ما به آنان ظلمی نکردیم بلکه آنان خود بر خویشتن ستم روا داشتند» (نحل، آیه 118، 23). 2. انفال، آیه 17. 3. توضیح بیشتر را با عنایت به فهرست موضوعی تفسیر نمونه، ص 347 - 348 به مجلدات مختلف تفسیر نمونه مراجعه فرمایید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه