اگر در زبان عرف امروز به کسي بگوئيم مادرت به عزايت يا فلاني شبيه گاو است بي ادبي تلقي مي شود چرا حضرت علي ـ عليه السلام ـ در نهج البلاغه به کسي که استغفرالله را حالا حتي لقلقه زبان مي گويد، مي گويد مادرت به عزايت، طور ديگر نمي توانست بگويد و آيا شبيه کردن آن فرد حتي دشمن به گاو که قرآن گفته ديگران را سب و فحش ندهيد چه جور تفسير مي شود؟!

حضرت علي ـ عليه السلام ـ براي کسي که استغفرالله را لقلقه زبان خودش قرار داده بود و هر بار توبه و استغفار مي کرد و بعد هم به هر دليل توبه خود را مي شکست فرمودند که: مادرت بايد بر تو بگريد آيا نمي داني استغفار چيست؟ استغفار درجه و مرتبه عليين است. وقتي به اين نوع بيان حضرت توجه شود شايد اوّلين چيزي که به ذهن برسد و سئوالي که در ذهن مطرح شود اين باشد که چرا حضرت با اين لحن تند و شديد اين عرب را مورد خطاب قرار مي دهد و شايد باز اين طور مطرح کرد که اين نوع گفتار حضرت نعوذ بالله يک نوع توهين به شخص مقابل باشد. پس بهتر است براي اين که اين ذهنيت از ذهن پاک شود و اين طور بدبينانه به اين عبارت آقا امير المؤمنين که ثکلتک امک فرموده اند نگاه نشود بهتر است چند مورد را تبيين و روشن کنيم. اولا خود توهين چيست و به چه نوع گفتاري توهين گفته مي شود؟ توهين از وهن مي آيد يعني سست کردن، استخفاف کردن، کوچک کردن، بي ارزش کردن است. دومين مطلبي که بايد روشن شود اين است که ما شيعيان قائل به عصمت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و ائمه اطهار و اوصياء رسول الله هستيم که اوّلين آنها حضرت علي ـ عليه السلام ـ و آخرين آنها حضرت مهدي موعود ـ عليه السلام ـ است. عصمت از عصم بر وزن فلس يعني امساک و حفظ معنا شده. در کتاب صحّاح عصمت به معناي منع آمده وقتي گفته مي شود عصمه الطعام يعني طعام و غذا او را از گرسنگي مانع شد. و در قرآن کريم دارد که مي فرمايد: والله يعصمک من الناس. خدا ترا حفظ مي کند که آيه اشاره دارد به جريان مقدس غدير خم و انتخاب ولايت عهدي و جانشيني حضرت علي ـ عليه السلام ـ که حفظ و منع در اينجا هر دو به يک معنا مي باشد. پس وقتي ما در مقدمه اول گفتيم که توهين کار قبيحي و زشتي است چون که طرف مقابل را خوار و ذليل و سست مي کند و کار قبيح هم از معصوم سر نمي زند چون که عصمت دارد و کسي که معصوم است از خطا و اشتباه و گناه مصون است طبق مقدمه دوم، پس نتيجه مي گيريم که اين عبارت حضرت علي ـ عليه السلام ـ که فرمودند مادرت به عزايت بنشيند و بر تو ببايد بگريد، اين بيان به منزله توهين کردن و اهانت کردن به طرف مقابل نيست. حتي جالب است گفته شود که اين جمله ثکلتک امک نه تنها از حضرت علي ـ عليه السلام ـ بلکه از وجود نازنين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و صحابه حضرت و ساير ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ صادر شده است. با اين بيان روشن مي شود که اين فرمايش توهين نيست. حال که گفته شد توهين نيست پس چه نوع بياني است که به ظاهر هم خيلي تند و تيز است؟ اين طور جواب داده مي شود که از دقت و تفحص در روايات و احاديث و تاريخ گذشته زمان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اين مطلب روشن مي شود که در فرهنگ گفتاري آن زمان و در نوع عباراتي که در آن زمان به کار مي رفت مرسوم بوده است چرا که متعدد مشاهده مي شود که از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و صحابه و حضرت علي ـ عليه السلام ـ و سائر ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ اين طريق بيان و فرمايش، صادر شده است. و بهتر است گفته شود که شايد در آن زمان تکيه کلام و نوع گفتاري که مي خواستند به کسي آگاهي بدهند و او را از خطاء و اشتباه آگاه سازند و بيدارش کنند اين عبارت ثکلتک امّک را مي گفتند مثل الان و زمان خودمان که خيلي جاها مرسوم است که تا وقتي مي بينند که کسي اشتباه کرده و خطايي از او سر زده مي گويند: خدا بگم چه کارت بکند! و هيچ وقت نمي توان گفت که اين نوع سخن گفتن بر کسي يک نوع توهين به حساب مي آيد بلکه يک نوع تلنگر و بيدار باش است که به طرف مقابل مي دهيم که اين کار و حرکت و عملت اشتباه است و بايد جبران کني. پس در آن عبارت حضرت وقتي که مسئله مهمي مثل استغفار که حضرت در ادامه صحبت خود مي فرمايند که مقام عليين است، مولا خيلي تند و تيز صحبت مي فرمايند به اين خاطر است که استغفار مسئله مهمي است و نبايد به اين راحتي از کنار آن گذشت و استغفار را سهل و آسان گرفت و تو دقت بکن و توجه بکن که چه کار مي کني و شايد اين نوع بيان تعجب حضرت هم باشد که چطور از مسئله مهمي مثل استغفار اين طور راحت استفاده زباني مي شود و اصل و ريشه استغفار بي اهميت جلوه داده مي شود. پس با اين بيانات استفاده مي شود که اين طريق بيان توهين نيست بلکه بيدار باش است و اهميت مسئله استغفار را مي رساند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه