چرا جنگ ایران و عراق طولانى شد و به مدت هشت سال ادامه پیدا کرد؟

اگر جنگ را کاربرد ابزار نظامى براى رسیدن به خواسته‏هاى طرف‏هاى درگیر تعریف کنیم، باید بگوییم که علت طولانى شدن جنگ ایران و عراق و تداوم هشت ساله‏ى آن، عدم رضایت طرف‏هاى درگیر و کشورهاى ذى نفع از وضعیت موجود و تلاش براى تغییر وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب از راه نظامى بوده است. براى توضیح مسئله، آن را از سه بعد بررسى مى‏کنیم: تداوم خواسته‏هاى تجاوزکارانه ‏ى عراق عراق به رغم اینکه در هفتمین روز جنگ خواستار آتش بس در جنگ شد و بعدها هم به ظاهر از قطعنامه‏ها و بیانیه‏هاى شوراى امنیت سازمان ملل که براى آتش بس صادر شده بود حمایت مى‏کرد، ولى واقعا خواستار پایان جنگ نبود و همچنان بر مواضع تجاوزکارانه‏ى خود پافشارى مى‏نمود. در این باره وزیر دفاع رژیم بعث عراق عدنان خیر الله گفته است: «عراق خواستار بازپس گیرى اراضى مرزى و کنترل بر شط العرب است و تا ایران به خواسته‏هاى بر حق ما پاسخ ندهد به جنگ ادامه خواهیم داد. » واضح است که عراق هیچ حقى بر کنترل شط العرب به طور کامل نداشته و رژیم حقوقى اروندرود طبق معاهده 1975 الجزایر که بین دو کشور امضا گردیده بود، مشخص شده است که براساس آن خط تالوگ مرز میان دو کشور بوده و این ادعاى عراق نه تنها به حق نبوده بلکه خلاف مقررات بین‏ المللى و معاهده‏اى است که خود آن را امضا کرده بود. صدام بارها اعلام نمود که قرار داد 1975 الجزایر را به رسمیت نمى‏شناسد و براى ایران حقى در اروندرود قائل نیست. با این اوصاف یک طرف جنگ که عراق باشد در طول هشت سال و حتى پس از اینکه ایران قطعنامه 598 را پذیرفت بر تداوم جنگ و تکیه بر مسائل بحران زا براى رسیدن به مقاصد شوم و تجاوزکارانه‏اش اصرار داشته است. تلاش ایران براى دستیابى به خواسته‏هاى مشروعش جمهورى اسلامى ایران نیز که عراق بخشى از سرزمینش را اشغال کرده و خسارات مادى و معنوى بسیارى را از تجاوز عراق متحمل شده بود، بالطبع تلاش مى‏نمود - در شرایطى که مجامع بین‏ المللى هیچ اقدامى براى جلوگیرى از تجاوز نکردند - براى رسیدن به خواسته‏هاى مشروعش، یعنى خروج بدون قید و شرط عراق از سرزمین‏هاى اشغالى، شناسایى متجاوز از طرف مجامع بین‏ المللى و پرداخت خسارت از طرف عراق، جنگ را ادامه بدهد، زیرا با وضعیتى که در آن زمان در نظام بین‏الملل و بین قدرت‏هاى بزرگ حاکم بود، ایران چاره‏اى جز ادامه جنگ و کسب حقوقش از این راه نداشت. جمهورى اسلامى ایران اعلام نمود تا زمانى که عراق بدون هیچ قید و شرطى از سرزمین‏هاى اشغالى خارج نشده، تجاوزگر شناسایى نشود و خسارات جنگى را به ایران پرداخت ننماید، حاضر به پذیرش آتش بس نمى‏باشد. به همین دلیل هم با قطعنامه‏ها و بیانیه‏هایى که شوراى امنیت سازمان ملل متحد و پیشنهادهایى که دیگر سازمان‏ها و کشورهاى جهان ارائه مى‏کردند - که آشکارا در جهت منافع عراق و به رسمیت شناختن تجاوز عراق بود - مخالفت مى‏کرد. عامل نظام بین‏الملل و تداوم جنگ اگر با دیدى سیستماتیک به مسائل بین‏ المللى توجه شود، باید گفت که در جریان جنگ ایران و عراق عملکرد نظام بین‏الملل از عوامل اصلى تداوم جنگ ایران و عراق بوده است. در آن زمان با وجود جنگ سرد میان ابر قدرت‏ها، آنها خواستار تداوم جنگ و تضعیف هر دو کشور ایران و عراق بوده‏اند. به عنوان مثال آمریکا به رغم دفاع ظاهرى از پایان جنگ، خواهان ادامه جنگ و تضعیف عراق و ایران بود. آمریکا مایل بود تا زمانى که منافعش به خطر نیفتاده است، جنگ همچنان تداوم داشته باشد. کیسینجر در این باره گفته است که جنگ ایران و عراق نه یک برنده، بلکه باید دو بازنده داشته باشد. از طرفى سازمان ملل متحد نیز که تنها سازمان حافظ صلح بین‏ المللى محسوب مى‏گردید تلاش مناسبى در این باره نکرد. حتى قطعنامه‏ها و بیانیه‏هاى این سازمان به علت نفوذ قدرت‏هاى بزرگ در شوراى امنیت، مشوق و تداوم‏بخش جنگ نیز بوده است. قدرت‏هاى بزرگ تا زمانى که ادامه‏ى جنگ را به نفع خود مى‏دیدند سعى مى‏نمودند که توازن قوا بین ایران و عراق حفظ شود و هر وقت هم که ایران در جبهه‏هاى جنگ برترى مى‏یافت بیش از پیش به کمک عراق مى‏شتافتند که این امر نیز خود سبب تداوم جنگ مى‏شد. خلاصه اینکه به نظر مى‏رسد اصرار رژیم بعث عراق بر تداوم خواسته‏هاى تجاوزکارانه‏ى خود، تلاش جمهورى اسلامى ایران براى رسیدن به حقوق مشروعش و سیاست قدرت‏هاى بزرگ براى کسب منافع بیشتر در جنگ و تضعیف ایران و عراق، همه و همه دست به دست هم داد و سبب تداوم و طولانى شدن جنگ شد. منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه