مقصود از غايت و کمال موجودات که به مقتضاي حکمت الهي بايد به آن برسند، چيست؟ دلايل بر چنين حکمت الهي، کدامند؟

مقدمه يکي از صفاتي که در مورد ذات اقدس الهي مطرح است، حکيم بودن است. حکيم، يعني کسي که کار لغو و بيهوده انجام نمي دهد و از انجام هر کاري هدف و غايتي را دنبال مي کند. بنابراين چون خداوند متعال حکيم است و به مقتضاي حکمت الهي از خلقت موجودات هم غايتي را دنبال مي کند، لذا موجودات، غايت و کمالي دارند که بايد در سير صعودي به آن برسند. حال با حفظ اين مقدمه به بيان اين مطلب مي پردازيم که غايت و کمال موجودات چيست؟ منظور از کمال موجودات، -طبق بيان تفاسير ـ اين است که تمام استعداد و قواي آن موجود شکوفا شود، به عبارت ديگر غايت و کمال موجود به فعليت رسيدن کامل او است. اين به کمال رسيدن هم مخصوص انسان نيست، بلکه همه موجودات بايد به کمال برسند؛ يعني استعداد آنها شکوفا شود. شاهد بر اين مطلب هم برخي آيات است که تسبيح گفتن خدا را به همه موجودات نسبت مي دهد. مرحوم سيد حيدر آملي در کتاب تفسيرش در اين باره مي گوید: «مراد از اين تسبيح موجودات خضوع و خشوع همه چيز نسبت به خدا است به حسب آن موجود، لذا هر موجودي داراي مرتبه اي از حيات است و لو حيات جمادي يا نباتي باشد و بايد در همان حد از حيات استعدادش به فعليت برسد تا به کمال خودش برسد». اما در ميان موجودات، نسبت به انسان عنايت بيشتري شده است، به اين بيان که گياه و حيوان به طور طبيعي به دنبال رشد و به کمال رسيدن و شکوفا شدن استعداد و قوايشان هستند و براي رسيدن به نهايت درجه کمال شان که همان به فعليت رسيدن آنها است مکلف نيستند و امر و نهي نمي شوند، ولي انسان براي رسيدن به کمالش و اين که تمام استعدادهايش شکوفا شود و به فعليت برسد، نياز به يک هدايت ويژه و خاص دارد. به عبارت ديگر گرچه همه موجودات با يک هدايت عامه رو به سوي کمال مطلق دارند ولي انسان موجودي است که براي رسيدن به کمال نيازمند ابزار ويژه اي به نام حجت ظاهري و حجت باطني است. يعني نيروي عقل و انبياء الهي که راه را به او نشان دهند. حال انسان به عنوان اشرف مخلوقات الهي، بايد به کجا برسد؟ به عبارت ديگر غايت و کمال انسان که به مقتضاي حکمت الهي و طبق آيات قرآن بايد به آن برسد، اين است که خدا را عبادت کند، ولي اين عبادت خود وسيله اي مي شود تا به کمال نهايي برسد. به عبارت ديگر اگر آيات و روايات اين همه روي عبادت تأکيد کرده به خاطر اين است که هدف بالاتري را به دنبال دارد و در پرتو همين عبادت است که انسان به کمال خود که همان قرب الي الله باشد مي رسد. در حديثي از امام صادق ـ عليه السلام ـ مي خوانيم که فرمودند: «خداوند بندگان را نيافريده مگر براي اين که او را بشناسند و وقتي او را شناختند به وسيله عبادت به دنبال قرب و رسيدن به او باشند تا از ديگران بي نياز شوند». بانو مجتهده امين در تفسير مخزن العرفان مي گويد: «رسيدن به قرب الي الله و فناء در خدا يعني به کمال رسيدن انسان، زيرا رسيدن به خدا غايت همه انسانها است». حال که روشن شد منظور از کمال و غايت موجودات شکوفايي استعداد آنها و در نهايت قرب الي الله است، بايد به بررسي چرايي آن بپردازيم. دليل بر اين که موجود بايد به کمال و قرب الي الله برسد اين است، اگر فرض کنيم که خدا اين همه موجودات را خلق کرده و از خلقت آنها هيچ غايتي را در نظر نگرفته باشد و به عبارتي اين همه موجودات به آن غايت و کمال خودشان نرسند، لازم مي آيد که کار خدا لغو باشد، زيرا هدف، به فعليت رسيدن و کمال و قرب به خدا بوده، ولي اين انجام نشده. از طرفي ارسال پيامبران الهي براي هدايت انسان ها براي رسيدن به کمال بي فايده مي شود و فرستادن کتب آسماني لغو و بيهوده مي شود. بنابراين، چون خداوند حکيم است و کار بيهوده انجام نمي دهد از خلق موجودات غايتي را دنبال مي کرده که موجودات به آن کمال نهايي يعني قرب الي الله برسند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه