فلسفه حكم قصاص چيست؟

تشريع حكم قصاص به عنوان عقوبت مناسب براي قاتل نفس محرّمه، يكي از مهم‌ترين دلايل عظمت و ارزش حيات از ديدگاه اسلام است. و از يك سو ضامن حيات و امنيت اجتماعي است و از سوي ديگر مايه حيات قاتل است. زيرا يادآوري عواقب عمل «قتل به ناحق» تا حد زيادي او را از ارتكاب اين عمل باز مي‌دارد و به اين ترتيب جامعه نيز از شر و فساد افراد شرور و فاسد در امان مي‌ماند. از منظر اسلام حيات به عنوان يكي از آثار رحمت الهي از اهميت فوق العاده‌اي برخوردار است. تشريع حكم قصاص و بيان شرايط آن در قرآن كريم و ضرورت اجراي آن در حقوق كيفري اسلام، نشانگر اهتمام و عنايتي است كه براي حفظ تماميت جسمي و زندگي انسان‌ها قائل است. فلسفه اصلي تشريع اين حكم ، برپايي عدالت كيفري در جامعه است (قصاص دريچه‌اي به سوي زندگي) واقعي است چنان كه فرمود: و لكم في القصاص حيوة يا أولي الالباب لعلكم تتقون و براي شما در قصاص حيات و زندگي است اي صاحبان خرد تا شما تقوا پيشه كنيد. آيه شريفه كه از ده كلمه تركيب يافته در نهايت فصاحت و بلاغت است و بيانگر يك قانون قرآني است؛ قانوني كه ضامن حيات و پاسدار زندگي است. از يك سو ضامن حيات جامعه است، زيرا اگر حكم قصاص وجود نداشته باشد و افراد شرور احساس امنيت كنند، نظم و امنيت اجتماعي به هم خورده و جان انسانهاي بي گناه در معرض خطر قرار خواهد گرفت. از سوي ديگر ضامن حيات قاتل است، زيرا جنبة بازدارندگي دارد و يادآوري عواقب خطرناك قتل، تا حدودي او را از فكر خيانت و انسان كشي باز مي‌دارد. اضافه بر اين، توصيه اسلام مبني بر رعايت اعتدال و برابري در قصاص مهم‌ترين عامل جلوگيري از گسترش انتقام و مبارزه با سنت هاي جاهلي به شمار مي‌رود كه به اين ترتيب نيز مايه حيات جامعه است. چه اين كه در گذشته گاه يك قتل موجب چندين قتل مي‌شد، روحية انتقام گيري در عصر جاهليت حد و معياري نداشت. اسلام به اين شيوة غلط پايان داد و پديده قتل و قصاص را قانون‌مند ساخت، جمله «لعلكم تتقون» در ذيل آيه شريفه قصاص در واقع هشداري است براي پرهيز از هرگونه تعدي و تجاوز كه حكم حكيمانه قصاص در اسلام را به صورت احسن تكميل مي‌كند. در كنار توصيه اعتدال، تجويز عفو همراه با قصاص در اسلام يك مجموعه كاملاً منطقي است كه آثار و بركات فراواني بر اجراي آن مترتب است. به اين ترتيب اهميت مرگ و حيات يك انسان از نظر قرآن كاملاً آشكار مي‌گردد، با توجه به اين نكته كه آيات مربوط به قصاص در محيطي نازل گرديد كه خون انسان مطلقاً در آن ارزشي نداشت، عظمت قانون قصاص آشكار مي‌گردد. پس فلسفة تشريع قصاص تأمين حيات انسان‌ها است، و قصاص يك قانون قرآني است كه اجراي آن آثار و بركات فراواني دارد. در نتيجه قصاص در اسلام تشريع يك قانون است كه از جهات گوناگون ضامن حيات و سعادت انسان‌ها است آثار و بركات فراواني بر اجراي اين قانون حكيمانه الهي مترتب است كه يكي از آن‌ها جلوگيري از گسترش انتقام است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه