خمس و زکات از چه زمانی شکل گرفت و چه شخصی آن را خمس و زکات نامید؟

خمس وزکات ریشه قرآنی دارند.آیه خمس وآیات زکات دلالت بر وجوب اینها داردتردیدى نیست که آیه خمس در عصر رسالت نازل شده و پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله این فریضه را به اجرا درآورده اند و آنچه مسلّم است اینکه حضرت رسول- صلى الله علیه وآله -خمس غنایم جنگى را اخذ مى کرد. اما خمس سود تجارت بنا به ضرورت و مصالحى تا عصر امامان علیهم السلام به تأخیر افتاد. شاید این ضرورت را بتوان در چند امر خلاصه کرد: 1. خمس با زکات این تفاوت را دارد که منفعت زکات به عموم مسلمانان بر مى گردد؛ ولى موضوع خمس به شخص پیامبر اکرم و خویشان او اختصاص دارد؛ لذا مصلحتى بر اجراى آن نمى دیدند.خویى، سیدابوالقاسم، مستند العروة الوثقى، کتاب الخمس، ص 196. 2. در عصر رسالت، فقر عمومى بر جامعه حاکم بود و مسلمانان به جهت تنگدستى، قدرت پرداخت خمس را نداشتند. از این رو پیامبر گرامى صلى الله علیه وآله از بیان و جمع آورى خمس درآمد صرف نظر کردند. 3. رویکرد سیاسى مهم ترین عاملى بود که نگذاشت، ائمه معصومین تا زمان امام باقرعلیه السلام به بعد، این فریضه الهى را به اجرا درآورند، زیرا جلب و جمع اموال، از وظایف سلطان بوده و هر کس با آنان رقابت مى کرد، به عنوان فرد متمرد از قانون و مخالف حاکمیت و به اتهام جمع آورى سلاح و توطئه علیه رژیم، تحت تعقیب قرار مى گرفت. اما پس از برقرارى آزادى نسبى در عصر عباسیان و شرایط موجود بر ائمه علیهم السلام، این امکان را داد تا به طور غیرعلنى خمس را از مسلمانان دریافت کنند.مدرسى، محمدتقى، احکام الخمس، ص 16.4- پیامبر اسلام- صلى الله علیه وآله- از یک سو به جهت ارتباطش با غیب مى دانستند که درآینده نه چندان دور، امر خلافت و حکومت از مسیر اصلى خود - که شایسته آنان است - منحرف شده و به دست نااهلان و غاصبان زورگو مى افتد و از دیگر سوى خمس «وجه الامارة» است و باید به دست حاکم و سلطان سپرده شود و اگر حضرت رسول- صلى الله علیه وآله- وجوب خمس درآمد کسب را بیان و آشکار مى کردند؛ این امر فرصتى را براى حاکمان جور پیش مى آورد تا با دستاویز شرعى، اموال مسلمانان را به غارت برند و بر ظلم و ستم خود بیفزایند. این پیش بینى و تیزبینى حضرت صلى الله علیه وآله باعث شد که این حکم الهى در پرده خفا پنهان بماند.هاشمى شاهرودى، سید محمود، کتاب الخمس، ج 2، .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه