ذهبي را با ابن تيميه مقايسه کنيد، آراء و عقايد ذهبي را در باره احادیث فضائل امام علي ـ عليه السلام ـ بيان فرمائید.

تقي الدين احمد بن عبدالحليم معروف به ابن تيميه از علماي حنبلي مذهب است که در سال 661ق متولد و در سال 738ق درگذشته است. معروفيت ابن تيميه به اين خاطر است که در زمان حيات خود آراء و عقايدي را که بر خلاف معتقدات عموم فرقههاي اسلامي بود، اظهار داشت و به اين وسيله نيز پيوسته مورد مخالفت علماي معاصر خود قرار ميگرفت و بعد از آن هم در دورههاي مختلف مخالفين فراواني داشت که اين عقايد بعد از مرگ وي فقط در کتابهاي او باقي بود تا اين که در قرون اخير توسط محمد بن عبدالوهاب دو باره مطرح شد و گروه وهابيان بر اساس عقايد و افکار ابن تيميه شکل گرفت. ابن تيميه در ابتدا نزد پدرش و سپس نزد ساير علماي دوره خود مشغول به تحصيل شد و آخرين استادش شرف الدين احمد بن نعمه مقدسي بود که به وي اجازه فتوا داد. بعد از وفات پدرش در مسجد جامع دمشق برکرسي تدريس نشست و به علت انحرافي که در افکار و عقايدش داشت از قبيل، تجسيم، حرام بودن زيارت قبور اولياء، حرام بودن استغاثه به ارواح اولياي خدا، عدم اعتقاد به شفاعت، توسل و... مورد انتقاد دانشمندان معاصر خود قرار گرفت و از نشر افکار وي ممانعت شد به اين منظور مجلسي با حضور قضات در قصر حاکم دمشق برگزار شد، پس از محکوميت، او را به زندان معروف قلعة الجبل مصر فرستادند، اين امر چندين مرتبه در دوره زندگي ابن تيميه به خاطر پافشاري بر افکار و عقايد خود صورت گرفت و در نهايت هم در سال 728ق از نوشتن و قلم و دوات در اختيار داشتن ممنوع شد و در زندان درگذشت. برخي از افکار ابن تيميه عبارتند از: 1. نماز خواندن در کنار قبور مشروع نيست هم چنين رفتن به مشاهد مشرفه جهت عبادت در کنار آنها از قبيل نماز، اعتکاف، استغاثه و قرائت قرآن مشروع نيست بلکه باطل است. 2. تمام احاديث مربوط به زيارت قبر پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را ضعيف بلکه دروغ ميداند. 3. کسي که از مرده، اعم از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و اولياء الله طلب ياري و استعانت کند بايد توبه کند وگرنه کشتنش واجب است. 4. قسم خوردن به غير خدا مشروع نيست بلکه از آن نهي شده است. 5. آن چه در قرآن و سنت ثابت شد و اجماع پيشينيان بر آن است حق ميباشد حال اگر از اين امر لازم آيد خداوند به جسميت وصف شود اشکالي ندارد زيرا لازمه حق نيز حق است. ذهبي، شمس الدين محمد بن احمد بن عثمان ذهبي شافعي (673 ـ 748ق) از علماي معاصر ابن تيميه است و از جمله کساني است که نسبت به عقايد ابن تيميه موضع گيري کرد، و رديه بر او نوشته است که اين رديه به عنوان «النصيحة الذهبية» معروف است. و در اين زمينه نوشته است: (خطاب به ابن تيميه) اي بي چاره آنان که از تو متابعت مي کنند در پرتگاه زندقه و کفر و نابودي قرار دارند. نه اين است که عمده پيروان تو عقب مانده، گوشه گير، سبک عقل، عوام، دروغ گو، کودن، بيگانه، فرو مايه، مکار، خشک، ظاهر الصلاح و فاقد فهم هستند، اگر چنان چه سخن مرا قبول نداري آنان را امتحان کن و با مقياس عدالت بسنج، تا کي سخنان ناشايست خود را بالاتر از احاديث صحيح بخاري، صحيح مسلم مي شماري، اي کاش احاديث آن دو کتاب از اعتراض تو در امان مانده بود. آيا وقت آن نرسيده است که از جهل و ناداني دست برداري و توبه کني و.... همان طور که قبلا هم ذکر شد معروفيت ابن تيميه بخاطر عقايد و انديشههايي که بيشتر برخلاف عقايد ساير مسلمين است ميباشد ولي معروفيت و شهرت ذهبي بيشتر به خاطر آثار ماندگاري است که در زمينههاي مختلف علمي از جمله تاريخ و رجال و... بر جاي گذاشته است لذا ذهبي به عنوان يک چهره علمي سني شناخته ميشود و ابن تيميه يک چهره بدعت گذار. با اينکه ابن تيميه حديث غدير را ضعيف شمرده ولي ذهبي کتابي نوشته بنام «طرق حديث الولايه» که خود تذکرة الحفاظ از آن ياد ميکند. در اين باره مينويسد تعدادي از طرق حديث صحيح ميباشد و صدر حديث متواتر بوده است و پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ قطعا آن را گفته است و حديثي متواتر ميباشد. بنابراين ذهبي نه تنها حديث ولايت (غدير) را قبول مي کند بلکه در کتاب خودش به متعدد بودن طرق حديث اذعان دارد. ابن حجر مينويسد: ابن تيميه بسياري از احاديث معتبر را رد و در توهين و ناسزاگويي به افرادي مثل علامه حلي که معاصر وي بود، آن قدر افراط ميکند که در مواردي موجب تنقيص «امام» علي بن ابي طالب مي شود. ابن تيميه، طبرسي را اعلم از عسکريين ـ عليهم السلام ـ ميداند در حالي که ذهبي در مورد ائمه ـ عليهم السلام ـ با نگاه احترام آميزي سخن ميگويد، و در مورد امام سجاد ـ عليه السلام ـ مينويسد: با ورعتر از علي بن الحسين هرگز نديدم و در باره امام رضا ـ عليه السلام ـ مي نويسد: او را در علم و دين و شرافت مرتبتي بود. البته اين بدان معني نيست که ذهبي در مورد اهل بيت و فضائل و مناقب علي ـ عليه السلام ـ همان عقايد و مطالبي را که شيعه باور دارد گفته است. چرا که ذهبي يک عالم سني مذهب است و در مواردي بالطبع طوري موضعگيري کرده که به برتري ابوبکر و عمر و عثمان، که در نظر اهل سنت جايگاه خاص دارند لطمه وارد نشود. و اين امر هم طبيعي است زيرا ذهبي از نگاه يک عالم سني اخبار و روايات و احاديث را بررسي و تحليل ميکند. اما در موارد متعددي به احاديثي که در مورد فضائل و مناقب اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مربوط مي شود بيان ميکند طوري که مرحوم آيت الله مرعشي نجفي در کتاب احقاق الحق دهها روايت که در مورد فضايل امام علي ـ عليه السلام ـ از زبان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نقل شده از کتابهاي ذهبي نقل ميکند هم چون نزول آيه تطهير در شأن اهل بيت ـ عليهم السلام ـ و اينکه امام علي ـ عليه السلام ـ جزء اهل پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بوده است. در جايي ديگر نقل ميکند که وصيي علي بن ابي طالب وصي من علي بن ابي طالب است. يکي از مناقب امام علي ـ عليه السلام ـ اين است که اول کسي است که به پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ايمان آورده است. و اين حديث را ذهبي نقل کرده است. و هم چنين، حديث منزلت و حديث: لا يحبک الا مؤمن و لا يبغضک الا منافق. يعني اي علي غير از مؤمن کسي تو را دوست نميدارد و غير منافق کسي با تو دشمني نميکند. را از حضرت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در مورد علي ـ عليه السلام ـ نقل ميکند. بنابراين با توجه به اينکه نميتوان در چند صفحه به صورت کامل ابن تيميه و ذهبي را مقايسه کرد ولي از آنچه که مهم به نظر ميآمد مطالبي نقل شد و معلوم شد که در تفکرات و عقايد اين دو نفر با اين که هر دو از اهل سنت هستند ولي تفاوتهايي دارند تا جايي که ذهبي درباره ابداعات عقيدتي و فکري ابن تيميه رديه مينويسد و او را به توبه فرا مي خواند. و در مسائل متعدد با هم اختلاف نظر داشتند. اما اينکه هر حديثي که در باره فضائل و مناقب علي ـ عليه السلام ـ ميباشد ذهبي به نوعي به آن خدشه وارد ميکند شايد در مورد احاديث متعددي اين گونه باشد ولي بايد اين را متذکر شد که در آثار ذهبي رواياتي وجود دارد که منابع شيعه به آن ها استناد ميکنند از جمله مواردي که ذکر شد ولي از آن جا که ذهبي يک عالم سني است طوري نقل ميکند که نسبت به خلفاي قبل از حضرت علي ـ عليه السلام ـ کاستي احساس نشود. و اين امر در آثار تمام علماي اهل سنت به چشم مي خورد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه