امام علی(علیه السلام) چگونه مردم را به برقراری رابطه دوستی و محبت و دوری از قطع رابطه توصیه می نماید؟

پاسخ اجمالی امام علی(ع) در بخشی از نامه 47 نهج البلاغه می فرماید: «بر شما لازم است پیوندهای دوستی و محبّت و بذل و بخشش را فراموش نکنید و بر حذر باشید از اینکه با هم قطع رابطه نمایید». احادیث بسیاری در نکوهش بی محبتی ها و جدایی ها نقل شده که گاه پشت انسان را می لرزاند، مانند سخن امام صادق(ع) که فرمود: «هر گاه دو نفر با هم قهر کنند یکی از آن دو مستحق لعن است و ای بسا هر دو مستحق باشند، راوی سؤال می کند: ظالم باید مستحق لعن باشد، مظلوم چرا؟ فرمود: به سبب آن است که برادرش را به آشتی [معقولانه] دعوت نمی کند».   پاسخ تفصیلی امام علی(علیه السلام) در بخشی از نامه 47 نهج البلاغه(وصیت نامه حضرت) می فرماید: (و بر شما لازم است پیوندهای دوستی و محبّت و بذل و بخشش را فراموش نکنید)؛ «وَ عَلَیکمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ»، سپس می افزاید: (و بر حذر باشید از اینکه به یکدیگر پشت کنید و رابطه خود را با هم قطع نمایید)؛ «وَ إِیاکمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ». «تواصل» از ریشه «وصل»، هرگونه ارتباط و پیوند معنوی و مادی و عقلانی و عاطفی را شامل می شود و «تباذل» از ریشه بذل از قبیل ذکر خاص بعد از عام است؛ زیرا یکی از طرق پیوند افراد جامعه با یکدیگر بذل کمک های مادی به افرادی است که به هر دلیل نیازمند شده اند. «تدابر» از ریشه «دبر» (بر وزن عبد) به معنای پشت کردن به هم و قهر کردن و دشمنی با یکدیگر نمودن و «تقاطع» به معنای هرگونه قطع رابطه است و این دو واژه به عکس دو واژه اوّل از قبیل ذکر خاص بعد از عام است؛ زیرا تدابر به معنای جدایی کامل است و تقاطع هر نوع قطع پیوند را شامل می شود. مسأله پیوندهای دوستی و محبّت که گاه با زبان و از طریق ملاقات و امثال آن انجام می شود، در اسلام بسیار مهم است؛ همان گونه که بی محبتی ها و جدایی ها و قطع پیوندها منفور است. احادیث بسیاری در نکوهش هجران و جدایی در منابع معتبر روایی ما آمده که گاه پشت انسان را می لرزاند. در حدیثی که مرحوم کلینی در کتاب کافی از امام صادق(علیه السلام) از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است می خوانیم: «أَیمَا مُسْلِمَینِ تَهَاجَرَا فَمَکثَا ثَلاَثاً لایصْطَلِحَانِ إِلاَّ کانَا خَارِجَینِ مِنَ الاِْسْلاَمِ وَ لَمْ یکنْ بَینَهُمَا ولایةٌ فَأَیهُمَا سَبَقَ إِلَی کلاَمِ أَخِیهِ کانَ السَّابِقَ إِلَی الْجَنَّةِ یوْمَ الْحِسَاب»[1]؛ (هرگاه دو مسلمان از هم قهر کنند و سه روز بگذرد و آشتی نکنند اگر در آن حال از دنیا بروند خارج از اسلام خواهند بود و ولایت و پیوند اخوت اسلامی در میان آنها قطع می شود و به هنگام آشتی کردن هر کدام پیشی گیرد او در قیامت برای رفتن به بهشت پیشی خواهد گرفت). در همان کتاب از امام صادق(علیه السلام) می خوانیم: «لایزَالُ إِبْلِیسُ فَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَیا اصْطَکتْ رُکبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَی یا وَیلَهُ مَا لَقِی مِنَ الثُّبُورُ»[2]؛ (هنگامی که دو مسلمان از هم قهر کنند ابلیس پیوسته شادی می کند؛ ولی هنگامی که با هم آشتی کنند زانوهای خود را به هم می کوبد و پیوندهای جسمی او [گویا] از هم جدا می شود و فریاد می زند: وای بر من از این مصیبتی که دامنم را گرفت). حتی در آنجا نیز که کسی خودش را مظلوم و طرف مقابل را ظالم بداند باید برای برقراری آشتی و از میان رفتن مظالم تلاش کند، چنانکه در حدیث دیگری در کتاب «کافی» آمده است که امام صادق(علیه السلام) فرمود: «لایفْتَرِقُ رَجُلاَنِ عَلَی الْهِجْرَانِ إِلاَّ اسْتَوْجَبَ أَحَدُهُمَا الْبَرَاءَةَ وَ اللَّعْنَةَ وَ رُبَّمَا اسْتَحَقَّ ذَلِک کلاَهُمَا فَقَالَ لَهُ مُعَتِّبٌ جَعَلَنِی اللهُ فِدَاک هَذَا الظَّالِمُ فَمَا بَالُ الْمَظْلُومِ قَالَ لاَِنَّهُ لا یدْعُو أَخَاهُ إِلَی صِلَتِه»[3]؛ (هر گاه دو نفر با هم قهر کنند یکی از آن دو مستحق لعن است و ای بسا هر دو مستحق باشند، راوی از امام(علیه السلام) سؤال می کند: فدایت شوم ظالم باید مستحق لعن باشد، مظلوم چرا؟ فرمود: به سبب آن است که برادرش را به آشتی [معقولانه] دعوت نمی کند). اشاره به اینکه باید به صورت منطقی و مسالمت آمیز مشکل خود را با یکدیگر حل کنند.[4] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه