در نظام های اصیل الهی که متکی به آموزه های وحیانی اند، به هیچ وجه دستیابی به هدف مجوز استفاده از هر وسیله ای نمی شود.هر چند حفظ نظام اسلامی یکی از واجبات مهم می باشد و از سوی دیگرخداوند در قرآن کریم؛ مسلمانان را امر به قوی شدن در مقابل دشمنان نموده و فرمان داده تا جهت بازدارندگی از هجوم دشمنان به کارآمدترین وسایل دفاعی روز مجهز شوند.

در نظام های اصیل الهی که متکی به آموزه های وحیانی اند، به هیچ وجه دستیابی به هدف مجوز استفاده از هر وسیله ای نمی شود.هر چند حفظ نظام اسلامی یکی از واجبات مهم می باشد و از سوی دیگرخداوند در قرآن کریم؛ مسلمانان را امر به قوی شدن در مقابل دشمنان نموده و فرمان داده تا جهت بازدارندگی از هجوم دشمنان به کارآمدترین وسایل دفاعی روز مجهز شوند. اما نگاهی به سایر آموزه های اسلامی و سیره بزرگان اسلام به خوبی مشخص می کنند که منظور از این تجهیز، مجهز شدن به ابزار متعارف دفاعی است و الا آماده نمودن تجهیزات کشتار جمعی، با اهداف انسانی اسلام منافات داشته و از سوی دیگر چهره ای زشت و ناخوشایند از اسلام به جهانیان ارائه می دهد که به هیچ وجه به صلاح اسلام و نظام اسلامی نیست. نکته اساسی این است که تعالیم و آموزه های دین اسلام و اهداف حکومت اسلامی - که همان احترام به حقوق انسان ها و تکریم بشریت می باشد - با استفاده از روش های نامشروع و غیرانسانی برای حفظ حکومت، سازگاری ندارد. دینی که بر اساس فطرت گام برمی دارد و به حقانیت خود معتقد است، راه های مسالمت جویانه را مقدم می داند و جز در موارد ضروری، دست به اسلحه نمی برد. حضرت علی علیه السلام در فرمان خود به مالک اشتر فرمود: «با رحمت و محبت و لطف با مردم روبه رو شو؛ آنها یا برادران دینی تو هستند یا همانند تو در خلقتند».1 بر این اساس، حتی در موارد ضروری و دفاع مشروع نیز دین مبین اسلام بر رعایت اصول ارزشی تأکید می کند. این اصول عبارتند از: 1. اصل وفای به عهد و منع از پیمان شکنی 2. اصل حرمت آغاز جنگ؛ قتل نفس و کشتن انسان هایی که همه گرامی داشته شده اند، نیاز به مجوز دارد و فقط در چند مورد به حکم عقل و شرع، چنین جوازی وجود دارد. قتل یک انسان، همانند قتل تمام انسان هاست؛ «من قتل نفساً بغیر نفس او فساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا.23. اصل عدالت و رحمت در جنگ؛ بر این اساس، در مقابل حمله و تجاوز دشمن، می توان مقابله به مثل کرد؛ اما نباید از اصل عدالت، خارج و به کشتار غیرنظامیان و تخریب ساختمان های غیرنظامی منجر شود. جنگ، برای رفع موانع هدایت، تشریع شده، نه برای ظلم و تصدی و بر این اساس، در تعالیم و آموزه های دین اسلام، شکنجه و آزار دشمن، بستن آب بر آنها، کشتار افراد غیرنظامی، کشتار نظامیانی که به اجبار به صحنه نبرد آورده شده اند، کشتار اسیران، مجروحان و امان خواهان، مثله کردن دشمن، تخریب و انهدام هدف های غیراساسی و غیرنظامی دشمن، کشتن حیوانات اهلی، محاصره اقتصادی غیرنظامیان، نهی شده است.دین اسلام به رعایت کامل حقوق انسان ها و پرهیز از هر گونه ظلم و تعدی، حتی در برابر دشمنان، اهتمام خاص دارد. با توجه به مطالب فوق، از دیدگاه اسلام، در اغلب موارد، وسیله نیز باید مشروع باشد؛ زیرا تفکیک هدف و وسیله از یکدیگر دشوار است؛ از این جهت، نمی توان برای انفاق کردن، دزدی کرد؛ زیرا روح شریعت و سیمای کلی آن، ویژگی هایی دارد که در صورت توجیه پذیر شدن به وسیله و هدف، چیزی از آن باقی نخواهد ماند؛ ولی این قاعده کلی در همه موارد جاری است. قانون اهم و مهم نیز از اصولی است که مطرح می شود. مثلاً دروغ مصلحتی در برخی موارد (مانند حفظ جان و آبرو)، مجاز شمرده شده است؛ چون مسائل مهم تری مطرح است که عقل و شرع بر اهم بودن آنها گواهی می دهند. تشخیص اهم و مهم، کار ساده ای نیست؛ بلکه نیازمند آگاهی بر معیارها و موازین و روح شریعت است و در حقیقت، مسئله ای اجتهادی است. در مورد استفاده از سلاح های کشتار جمعی، مانند سلاح های هسته ای ، میکروبی، شیمیایی و... برای حفظ نظام اسلامی نیز مطالب فوق قابل ملاحظه می باشد؛ زیرا در اسلام، استفاده از سموم برای نابودی دشمنان - از آن جا که موجب انهدام جمعی می شود و آسیب های غیرلازم به وجود می آورد - ممنوع شده است. پیامبر صلی الله علیه وآله از این که در سرزمین مشرکان سم پاشیده شود، نهی می کرد؛ به این خاطر که موجب کشته شدن کودکان، زنان و پیران می شود».3 هر چند استفاده از سلاح های کشتار جمعی، به خاطر اثرات بسیار مخرب آنها ممنوع می باشد، اما در صورتی که تنها راه حفظ حیات نظام اسلامی، به کارگیری این سلاح ها باشد، با در نظر گرفتن شرایط زیر، کاربرد این سلاح ها جایز است. این شرایط عبارتند از:1. از باب مقابله به مثل باشد؛ یعنی دشمن قبلاً چنین سلاحی را به کار گرفته باشد و در صورت عدم به کارگیری آن از طرف نظام اسلامی، همچنان گستاخ تر می شود. 2. کمترین میزان ممکن در آسیب رسانی افراد غیرنظامی، محیط زیست و... را داشته باشد. 3. بر اساس نظر کارشناسان مربوط و با نظر فقیه جامع الشرایط (ولی فقیه) و رعایت مصلحت نظام و قاعده مقدم نمودن اهم بر مهم باشد. 4. نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس آموزه های اسلامی و اصول اخلاقی، از ابتدا با تولید، تکثیر و به کارگیری سلاح های کشتار جمعی مخالف بوده، ضمن پیوستن به قراردادهای بین المللی، حتی در سخت ترین شرایط، مانند بمباران شیمیایی شهرهای کشور توسط رژیم عراق، تعهد خود را مبنی بر عدم استفاده از این سلاح ها، به اثبات رسانده است پی نوشت: 1. نهج البلاغه، (فرمان به مالک اشتر)، ص 413.2. مائده(5)، آیه 32.3. نجفی، جواهرالکلام، ج 21، ص 68. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 1/100113649) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه