آیا افعال انسان جبری است یا اختیاری؟

بحث اراده و اختیار گرچه یکی از جنجال بر انگیزترین مباحث است ولی به نظر ما از ساده ترین و روشن ترین مباحث محسوب می شود. انسان موجودی است که برای انجام افعال و کردار خود به دو عنصر اصلی نیازمند است یکی عنصر مواد و ابزار و آلاتی که به وسیله آن بتواند کارهای خود را انجام دهد مثلا اعضاء و جوارح، غرایز، احساسات و عواطف بشر از مهمترین آن مواد و ابزار می باشند که تا انسان آنها را نداشته باشد نمی تواند کارهای لازم خودش را انجام دهد. در این بخش بدون شک انسان از خود اختیاری ندارد، چون تمام این مواد و ابزار را خداوند است که در اختیار او گذاشته است. انسان با چشمی که خدا داده می تواند ببیند و با دستی که خدا داده می تواند کارهای خود را انجام دهد و با پاهایی که خداوند داده به این مکان و آن مکان رفت و آمد می کند و با احساسات و غرایزی که خداوند داده است لذت می برد یا خشم و غضب می کند و غیره و غیره.اما عنصر دومی که انسان در انجام امور و کارهای خود به آن نیازمند است انتخاب و گزینش کردن کارها است. چون هر انسانی بخوبی می داند هر کاری را که بخواهد انجام دهد دارای انواع و اقسام مختلف است، مثلا نگاه کردن انسان یک عملی است که هم دارای نوع خوب است و  هم نوع بد، یا به تعبیری هم نوع مفید و سازنده دارد، هم نوع مضر و فاسد کننده. اینکه انسان کدام گزینه را انتخاب کند و با نیروی چشمش چه منظره هایی را مشاهده کند امری است که کاملا در اختیار و اراده خود انسان می باشد و خداوند در این جهت هیچ نقشی را ایفا نمی کند و انسان را کاملا به عهده خود وا گذاشته است و این خود انسان است که تصور می کند و تصدیق می نماید و تمام جواب کار را با عقل و شعور و درک و احساسش بررسی می کند بعد تصمیم می گیرد و انتخاب می کند همانطور که قرآن کریم هم می فرماید: « اِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ اِمَّا شاکِراً وَاِمَّا کَفُوراً؛ ما راه را به انسان نشان دادیم و این خود انسان است که یا خوبیها را انتخاب می کند و شکر گذار نعمت های ما می گردد و یا راه بد را گزینش می کند و کفران نعمتهای ما را می کند»پس انسان نه مجبور صد در صد است و نه مختار صد در صد و این است عقیده صحیح شیعه که امام صادق (ع) فرمودند« لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین» .

پایگاه اطلاع رسانی استاد حسین انصاریان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/23

لینک کوتاه