وظایف انسان دیندار چیست؟

پرسش گرگرامی خرسندیم که انسان وظیفه شناسی هستید و همواره به دنبال وظیفه خود هستید وظیفه شناسی از مسائل مهم یک مسلمان است . وظیفه هنگامی ایجاد میشود که حقی وجود داشته باشد یعنی باید حقوق رابشناسیم اما مهم این است که بسیاری ازمسلمانان درطول تاریخ نتوانستند به وظیفه خود عمل کنند وظیفه هر فردی متناسب با موقعیت او مشخص می شودٰکسی که محصل است وظیفه اصلی او تحصیل است وپرداختن به اموری که مانع تحصیل است کاری بر خلاف وظیفه می باشد .وقتی معلم شد وظیفه دیگری دارد،وقتی همسر اختیار کرد وظیفه او اداره درست خانواده وتأمین ما یحتاج آنهاست،هنگامی که کشور در معرض تهدید قرار گرفت،وظیفه انسان تلاش در مسیر رفع تهدید است.البته اینها مثالهائی بود برای تشخیص وظیفه ،زیرا انسان دارای وظائف گوناگونی است در برابر خود و خداو خانواده وجامعه،در هر صورت بسیاری از وظائف ما به عنوان واجبات ومستحبات وترک محرمات بیان شده است.کسی که مسلمان است در قبال ایمان و دین اش وظیفه ای دارد که شناختن و انجام دادن آن برایش اولویت دارد. از نظر اسلام تمامی اعمال انسان خالی از احکام پنجگانه نیست. واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح. یعنی هر کاری که ما انجام میدهیم یا واجب است یا حرام یا مستحب یا مکروه و یا اگر هیچکدام از این احکام را نداشته باشد، مباح است، ، یعنی انجام و ترک آن در اختیار خود او است و دین نظر خاصی درباره اش نداردد.اگر کسی بخواهد در تمامی افکار و رفتار به وظیفه خود عمل کند، نیاز ندارد که حتما معصوم باشد. کافی است که احکام شرعی را درباره هر یک از این احکام پنجگانه بشناسد و در حد توان و امکانات، خود را موظف نماید تا به آنها عمل نماید.امام صادق علیه السلام می فرمایند : شیعیان ما اهل پارسایی و سخت کوشی در(عبادت) هستند , اهل وفاداری و امانتداریند , اهل زهد و عبادتند , آنانند که در شبانه روز , پنجاه و یک رکعت نماز میگذارند , شبها را به عبادت سپری می کنند و روزها را به روزه داری , زکات اموال خود را میپردازند و به حج میروند و از هر حرامی دوری میکنند . (میزان الحکمه / ج 6 / ص 2925)کسی که نام مسلمان به روی او گذاشته شده و معتقد به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام ) است , میبایست قدم به قدم پشت سر اهل بیت حرکت کند . آری احدی نمیتواند درمنزلت و مقام , هم رتبه اهل بیت شود , اما میتوان به آنها نزدیک شد ! سلمان , ابوذر , مقداد , فضه و ..... هیچ کس در شأن و منزلت با ائمه , برابر نبودند ؛ اما توانستند در حد خویش , صاحب عصمت شوند ؛ یعنی ترک گناه و عمل به وظایف خویش کنند .عصمت اهل بیت طاهرین , مخصوص خود آنها است ؛ نه به این معنا که ما نمیتوانیم معصوم از گناه شویم . اگر کسی به وظایفی که قرآن و سنت مشخص کرده , عمل کند او نیز به عصمت ( در رتبه خویش ) رسیده است ! مهم تشخیص وظیفه و سپس عمل به آن است ؛ یعنی بر اساس علم و معرفت , به وظایف خود عمل کنیم .راه تشخیص وظیفه و چگونگی عمل به آن را نیز , تنها میتوان از قرآن و سنت و سیره اهل بیت علیهم السلام , بدست آورد . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله میفرمایند : شیعه ما کسی است که از ما پیروی کند و پا جای پای ما بگذارد و به کردار ما اقتدا نماید (میزان الحکمه / ج 6 / ص 2926)اگر وظیفه ای که پیامبر صلی الله علیه و آله برای ما تعیین نمودند , غیر ممکن بود , این سخن حضرت , لغو و بیهوده بود . در حالیکه خداوند درباره حضرت میفرمایند : او کسی است که لا ینطق عن الهوی یعنی او از روی هوا سخن نمیگوید . امام حسن علیه السلام در جواب مردی که عرض کرد : من از شیعیان شما هستم , فرمود : ای بنده خدا ! اگر مطیع اوامر و نواهی ما باشی راست میگویی ؛ ولی اگر چنین نباشی پس با ادعای منزلت والایی که تو اهل آن نیستی , بر گناهانت می افزایی . مگو : من از شیعیان شما هستم بلکه بگو : من از دوستداران شما و دشمن دشمنان شما هستم در این صورت , تو آدم خوبی هستی و به خوبی گرایش داری .( میزان الحکمه / ج 6 / ص 2926)البته باید در عمل به وظایف , اولویت بندی کرد . مثلا کسی که تلاش میکند نماز مستحبی بخواند در حالی که نماز صبحش قضا میشود , نماز مستحبی اش , او را به هیچ مقامی نخواهد رساند ! بهترین وجه عمل را خود قرآن بیان فرموده که : اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم از خدا و رسول و صاحبان امر اطاعت کنید ؛ پس نه از اهل بیت فاصله بگیریم و نه جلو تر از آن ذوات نورانی حرکت کنیم ؛ به تعبیری دیگر نه اهل تفریط و نه اهل افراط باشیم ؛ بلکه قدم به قدم پشت سر آنها حرکت کنیم . در این صورت امید است وظیفه شناس و اهل عمل به وظیفه شویم .پس برای عمل احتیاج به الگوداریم ووظیفه داریم مانند الگوی خود که معصومین هستند تبعیت کنیموظیفه به اندازه توانای جسمی وعلمی ومالی و.... درقبال حق ایجادمیشود ماباید حقوق رابشناسیم که چه چیزهای دراسلام دارای حق هستند (برای شناسای حقوق رجوع کنید بارساله حقوق امام سجاد(ع) ) حق به 3 قسمت تقسیم میشود که وظیفه داریم حق آنها رارعایت کنیم: 1.حق النفس نسبت به بدن وجسم خودمان وظیفه داریم ونمیتوانیم به بدن خود ضرر بزنیم مثلا انجام ورزش .خوردن غذای مقوی ازنظر شهید مطهری وظیفه فردی: وظیفه یک فرد مسلمان این است که خویشتن را به آن خصلتها و خوبیها بیاراید و از اضداد آنها خویشتن را دور نگه دارد. کارى که در این زمینه بر عهده انسان است از نوع مراقبت نفس و خودسازى است ( مجموعه آثار استا مطهری ج2ص65)مسلمان وظیفه خود بداند که آن شکل و ظاهر را حفظ نماید؛ از این رو پرهیز از تصادم با مظاهر توسعه علم و تمدّن، یکى از جهاتى است که کار انطباق این دین را با مقتضیات زمان آسان کرده و مانع بزرگ جاوید ماندن را از میان بر مى دارد (مجموعه آثارشهید مطهری ج3ص191) 2.حق الناس حقوق اجتماعی دیگران رارعایت کنیم دیگران مانند همسایه ،همکار،همسر، والدین ،وظیفه داریم قوانین اجتماعی رارعایت کنیم مانند:رعایت قوانین راهنمایی ورانندگیوظیفه اجتماعی هر کس بر اساس مسئولیتی که دارد با دیگری متفاوت است ؛ کسی که مادر است , وظایف خاصی نسبت به فرزندان خود دارد که دیگری فاقد این وظیفه است . شاگرد نسبت به معلم و معلم نسبت به شاگرد ؛ زن نسبت به همسر و متقابلأ مرد نسبت به همسرش , کارمند در مقابل ارباب رجوع و بالعکس و ... هر یک وظایفی دارند که بعضی از آنها مشترک و برخی متفاوت است .حق الناس دو قسم است: الف- امور مالى (مانند بدهى، مظالم، خمس، زکات و...). در حقوق مالى باید بسیار دقت کرد؛ چه اینکه اگر اندکى از مال دیگران تضییع گردد و وى راضى نشود؛ به هیچ وجه با توبه و پشیمانى پاک نمى گردد! امام صادق علیه السلام مى فرماید: «اولین قطره خون شهید، کفاره گناهان او است؛ مگر بدهکارى که کفاره آن اداى آن است». (من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 183، ح 3688) اگر حق الناس، مالی باشد که از شخص دیگری است و یا چیزی است که پیدا کرده اید باید به هر نحو به صاحبش برگردانید و اگر از دنیا رفته به ورثه اش بدهید. اما اگر صاحبش معلوم نیست باید آن مال را به مرجع تقلیدتان بدهید و بگویید مظالم است آن ها این مبلغ را به دست فقرا خواهند رساند و یا از آنان اجازه گرفته و خودتان به دست فقیر غیر سید برسانید. ( مظالم به کارهایی می گویند که انسان انجام داده و موجب ضایع شدن حق مالی دیگری شده.)لازم نیست همه مبلغ مظالم یک جا پرداخت شود بلکه به صورت تدریجی و کم کم نیز می توان پرداخت نمود.اگر حق الناس عبارت از خمس و زکات باشد آن را هم باید به مرجع تقلید بدهید و یا در موردی که او اجازه می دهد مصرف نمایید. خمس و زکات را نیز می توانید با اجازه از دفتر مرجع تقلیدتان تدریجا پرداخت نمایید.ب- امور غیرمالى: مانند غیبت، تهمت، هتک حرمت،‌ آزار و... در مورد حقوقی مانند غیبت و تهمت، اگر بتوان رضایت طرف مقابل را بدون مفسده جلب نمود باید این کار را کرد اما اگر این رضایت طلبی مفسده دارد و ممکن است موجب کدورت و سایر مفاسد گردد باید برای غیبت شونده دعا نموده، از طرف او صدقه داده و به نوعی آبروی رفته او را باز گرداند. مثلا در میان دوستان از او دفاع نمود.3 . حق الله حق خداوند عبادت کردن ورعایت فرامین الهی ، آنچه از واجبات و وظایف الهى بر عهده دارد را باید انجام داد. مربوط به نمازها و شاید روزه های زیادی بر گردنت مانده و انجام نداده ای. این حقوق را باید با برنامه ریزی به جا آورد. جدولی برای این کار ترتیب داده و فورا شروع کن. جدولی که یک ستون آن را روز ها و یک ستون آن را نمازهای یومیه تشکیل می دهد. با انجام وظایف و علامت زدن در جدول، کار نظم یافته و انسان انگیزه برای ادامه کار پیدا می کند. شما می توانید برای این که خیالتان هم راحت تر شود در یک وصیت نامه، نمازها و ... را بنویسید تا خدای نکرده در صورت نتوانستن شما از انجام آن در زمان حیاتتان، پس از شما آن را به جا آورند. (همان طور که می دانید برخی افراد بی بضاعت هستند که در ازای یک سال نماز و روزه مبلغی دریافت می کنند شما می توانید برای این که وصیتتان عملی تر شود مقدار این مبلغ را از مراکز مربوطه( دفاتر مراجع) پرسیده و آن را ضمیمه وصیت نامه اتان نمایید) اما بدانید که هیچ فردی دلسوزتر از انسان به خودش پیدا نمی شود. سعی کنید خودتان، عبادات قضا شده را به جای آورید و به امید کسی نباشید. برای شناخت وظیفه کتابها زیرپیشنهاد م یشود:1 . زندگانى تحلیلى پیشوایان ما عادل ادیب، ترجمه: اسداللّه مبشرى 2. فرهنگ اسلام در اروپا زیگرید هونکه3 . تئورى شناخت در فلسفه ما شهید سید محمد باقر صدر، ترجمه: سید حسین حسینى 4 . شناخت از دیدگاه علمى و قرآن محمد تقى جعفرى 5 . رساله حقوق امام سجاد(ع)6 . گناه شناسی، محسن قرائتی 7 . گناهان کبیره، شهید دستغیب. 8 . قیامت و قرآن مقالات, استاد محمد شجاعی9 . ترجمه جامع السعادات، مرحوم نراق10 . نقطه های آغاز در اخلاق، مهدوی کنی.11 . به کجا و چگونه؟ محمد عالم زاده نوری .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه