پيامبران در ابتدا چه طور به وجود خدا پي مي بردند و مي فهميدند که خدايي وجود دارد. آيا پيامبران راهي اختصاصي براي شناخت خدا دارند؟

اهميت خداشناسي و آثار عميق آن در زندگي انسان، به هيچ وجه قابل انکار نيست و شناسايي مبدأ هستي يکي از دغدغه هاي اصلي بشر بوده و بخش عمده اي از منابع گوناگون ديني به توصيف مبدأ عالم، يا همان خدا و بيان رابطه او با انسان و جهان پرداخته اند، و در وجود همه انسان ها، مرتبه اي از معرفت خداوند به صورت فطري نهادينه شده است، اما با اين حال اين شناخت ابتدائي نمي تواند به تنهائي تأمين کننده کمال خدا شناسي باشد، بلکه زمينه اي مناسب براي رشد و تعالي معرفت انسان به خداي خويش بوده است. به طور کلي راه هاي شناخت خداوند در سه راه خلاصه مي شود: 1. راه دل و فطرت 2. راه حس و علم يا راه طبيعت 3. راه عقل که از طريق استدلال فلسفي و عقلي به اثبات خدا مي پردازد. در قرآن کريم و در روايات اسلامي از هر سه راه براي اثبات صانع استفاده شده است. قرآن کريم با بياني شيوا، فطرت آدمي را به تأمل وا مي دارد؛ راه فطرت همان غريزه خدا جويي و خدا خواهي است که نوعي جاذبه معنوي است، که خداوند در نهاد هر انساني به وديعت نهاده و خداوند در اين مورد مي فرمايد: «پس ديده خود را به سوي آيين الهي، متوجه گردان! اين فطرتي است که خداوند انسان ها را بر آن آفريده است». قسمت آخر اين آيه بر فطري بودن گرايش انسان به دين و خدا شناسي تأکيد مي کند. راه حس و طبيعت نيز راهي است براي شناخت خالق، انسان وقتي به نظام هستي مي نگرد، وقتي به زمين و زمان، دريا و خشکي و وجود خود مي نگرد و نظم حاکم بر اينها را لحاظ مي کند، مي يابد خالقي وجود دارد که مجموعه عالم هستي را با نظم خاصي به نمايش گذارده است.اين موازنه و هماهنگي خارق العاده در بين موجودات، بيانگر صانعي بزرگ و تواناست كه بدون علم و قدرت او چنين عظمتي محقق نمي‌شد. راه عقل نيز براي اثبات کردگار باز است، هر چند اين راه به لحاظ نظري از دو راه قبلي دشوارتراست. قرآن كريم با دعوت به تعقل و تدبر بهترين مشوق ما در تكيه بر اين راه مي باشد. براهين فلسفي زيادي بر اثبات صانع اقامه شده است مثل برهان نظم، برهان حرکت و برهان وجوب و امكان، برهان حدوث، برهان صديقين و ... خلاصه سخن اينکه بايد اذعان کرد که خدايي هست و آن خدا موجود واجب الوجودي است که اين جهان اثر صنع اوست. يکي ديگر از عوامل مؤثر در شناخت خدا و پي بردن به وجودش، کشف و شهود پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي باشد. و شهود بدين معناست که حقايق جهان ربوبي و خلقي را آن گونه که هست، با دل و بدون واسطه لفظ و مفهوم و دليل مفهومي و بدون استمداد از پاي چوبين استدلال مشاهده کند. كه خداوند به او سرمايه شهود بخشيده و قلب او را بينا و بيدار آفريده است. اين کشف و شهود در مورد پيامبران در حدّ اعلاي آن است و به اين وسيله به وجود خداوند پي مي برند. چنان که حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ درباره معارف الهي به ويژه بخش توحيدي فرمود: وَأَنَا عَلَى ذَلِکم مِّنَ الشَّاهِدِينَ. من از شاهدانم، يعني نه تنها در مسائل ديني عابد و عاقلم که در جهان بيني نيز عارف و شاهدم و ملکوت اشياء را به واسطه ارايه الهي مي بينم. در مورد پيامبران و اولياء الهي که به عنوان انسان هاي کامل و تربيت شده الهي هستند، اين نوع شناخت ها وجود دارد و با همان فطرت خداجويي که خداوند در وجودشان قرار داده به وجود آفريننده اي دانا و حکيم بر اين جهان پي مي برند و حس خداجويي و خدا خواهي نيز در وجودشان نهادينه شده است و از ديدن اثر به موثر و پديد آورنده آن پي مي برند. هنر پيامبران اين است که فطرت ساير انسان ها را نيز ـ که همانند معدن هاي طلا و نقره هستند ـ کشف مي کنند و به او نشان مي دهند (که تو به چه چيز و به چه کسي محتاجي و چه بايد بکني) و اين فطرت را بيدار مي کنند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه