منظور از نواب اربعه چه کسانی هستند؟ و وظیفه و نقش آنان چه بود؟

نواب اربعه یعنی نائبان چهارگانه که به چهار نماینده یا نایب خاص امام مهدی(ع) در دوران غیبت صغری گفته می شود که رابط میان شیعیان و امام بودند. که نام های آنان به ترتیب: 1- عثمان بن سعید، 2- محمد بن عثمان، 3- حسین بن روح 4- علی بن محمد سمری می باشد. نواب اربعه از اصحاب باسابقه و مورد اعتماد امامان بودند که یکی پس از دیگری از طرف امام زمان(عج) و با معرفی نایب پیش از خود معرفی می شدند. این چهار نفر به مدت هفتاد سال، نیابت امام را عهده دار بودند و با داشتن وکلایی در دورترین شهرهای اسلامی، پیام ها و خواسته های شیعیان را به امام(ع) و پاسخ های امام(ع) را به آنان می رساندند. از دیگر وظایف نایبان خاص این بود که تردیدها را درباره حضرت مهدی(عج) از بین ببرند و محل زندگی امام و مشخصات او را پنهان دارند. فعالیت نایبان خاص امام زمان از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ق (تقریباً ۷۰ سال) یعنی در دوران غیبت صغری بود. در این سال ها، چهار نفر از شیعیان که بعضی از آنان، از اصحاب امام دهم و امام یازدهم و از چهره های شناخته شده بودند، وظیفه نیابت و نمایندگی امام زمان(ع) را بر عهده داشتند و رابط امام(ع) و شیعیان بودند. در این سال ها وکلای دیگری هم در شهرها و سرزمین های اسلامی حضور داشتند که نماینده این چهار نفر بودند.اما شرح حال بیشتری از ایشان: 1- عثمان بن سعید اولین نایب خاص امام زمان است. در روایات آمده است امام عسکری فرزندش امام مهدی(ع) را به چهل نفر از اصحاب خود نشان داد و به آنان گفت در طول غیبت امام دوازدهم، از عثمان بن سعید اطاعت کنند. همچنین امام زمان(عج) در دیدار با اهلقم، به نیابت عثمان بن سعید اشاره کرد و آنان را به او ارجاع داد. عثمان بن سعید تا پایان عمر (در حدود ۶۶ سال) نیابت امام زمان را بر عهده داشت. 2- محمد بن عثمان بن سعید عَمری (درگذشت ۳۰۵قمری)، پسر نایب اول، دومین نایب خاص امام زمان(عج) است. وقتی نایب اول وفات کرد، امام زمان(ع) نامه ای به پسر او محمد بن عثمان نوشت و ضمن تسلیت به او، وی را جانشین پدر کرد. پیش از آن نیز، امام حسن عسکری(ع) محمد بن عثمان را وکیل امام زمان(ع) معرفی کرده بود. محمد بن عثمان عمری در حدود چهل سال نیابت امام(عج) را بر عهده داشت. 3- حسین بن روح نوبختی (متوفای ۳۲۶قمری) سومین نایب امام مهدی(عج)، از معتمدان محمد بن عثمان و نزدیکان وی در بغداد بوده است. محمد بن عثمان در واپسین روزهای حیات، او را به دستور امام زمان، جانشین خود معرفی کرد. وی ابتدا در حکومت عباسی دارای موقعیت و احترام ویژه بود؛ اما بعدها دچار مشکل شد تا جایی که مدتی زندگی مخفیانه داشت و سپس به مدت پنج سال در زندان، حبس شد. او تا حدود سال ۲۱۱ سال نائب امام زمان(عج) بود. 4- علی بن محمد سَمُری (متوفای ۳۲۹ق) چهارمین نائب امام زمان(ع) که به مدت سه سال عهده دار مقام نیابت بود. دوران نیابت سمری با سخت گیری حکومت و شدت خفقان همراه بود و همین او را از فعالیت های گسترده در سازمان وکالت باز می داشت. توقیع امام زمان(ع) به علی بن محمد سمری درباره خبر وفات او و پایان یافتن دوره نیابت خاصه و آغاز غیبت کبری از مهم ترین اتفاقات حیات آخرین نائب است. اقدامات نواب اربعه: همه اقدامات نائبان خاص، بنابر دستور امام زمان(ع) انجام می گرفت. این فعالیت ها را در چند دسته می توان جای داد: ۱)مخفی نگه داشتن فعالیت ها ۲)ارتباط با دستگاه خلافت ۳)مبارزه با غالیان ۴)از بین بردن تردیدها درباره حضرت مهدی(عج) ۵)سازماندهی وکلا ۶)مخفی نگاه داشتن امام مهدی ۷)پاسخگویی به پرسش های فقهی و اعتقادی منابع: ۱)الغیبه شیخ طوسی، ص۲۳۲- ۲۳۱ ۲)کمال الدین شیخ صدوق، ج۲، صص۴۳۵-۴۷۶ ۳)تاریخ الغیبة صدر، ج۱، ص۴۰۴ ۴)حیات فکری و سیاسی ائمه(ع) جعفریان، ص۵۸۳ .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه