آيا صرف ممدوح و امامي بودن راوي، اعتبار روايت را تضمين مي کند؟

براي روشن شدن مطلب توجه شما را به مطالبي جلب مي کنيم: علماء شيعه، آن چيزي كه بعد از قرآن مورد توجّه قرار دادند؛ حديث، علم الحديث، دراية الحديث و علم الرجال بوده است. قبل از هر چيز به اين اصطلاحات، اشاره مي كنيم: الف) «حديث» در لغت به معناي چيز تازه و در اصطلاح كلامي است كه قول، فعل و تقرير معصوم ـ عليهم السّلام ـ را حكايت مي كند. ب) «علم الحديث» مشتمل بر اصول و قواعدي است كه با استفاده از آن مي توان قول، فعل و امضاء عملي معصوم ـ عليهم السّلام ـ را شناخت. ج) «دراية الحديث» دانستن قواعدي كه به كمك آن مي توان به معاني و مفاهيم حديث پي برد. د) «علم رجال» بررسي راويان حديث و ناقلان آن ها و رجال سند از جهت وثاقت مي باشد. و) «مصطلح الحديث» از كيفيت حديث از حيث آحاد و تواتر، اتصال و انقطاع آن به معصوم از نظر واسطه ها، بررسي مي شود. تعليم و تعلّم اين علم در بين علماء، نشانه اهميت زياد به «حديث» است؛ حتّي امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: «حديث تدريه خير من الف ترويه» «فهميدن يك حديث، از نقل هزار حديث بهتر است.» لذا قبل از هر چيز ادبيات عرب علم و لغت، عام و خاص، مطلق و مقيد، مجمل و مبين، ظهور و دلالت الفاظ، ناسخ و منسوخ، حقيقت و مجاز، مفاهيم شرط و وصف و غايت... مورد بحث قرار مي دهند تا احاديث صحيح را از جعلي جدا نمايند. اما ملاك وثاقت و اطمينان به حديث 1. عدم مخالفت با قرآن: اگر مضمون و محتوي حديث، برخلاف نص يا ظاهر قرآن باشد، مورد قبول علماء شيعه قرار نمي گيرد.زيرا در روايت آمده که رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود : «يا ايها الناس ما جائكم عني يوافق كتاب الله فانا قلته و ما جائكم يخالف كتاب الله فلم اقله» «اي مردم! آن چه از من به شما رسيده در صورت موافقت با كتاب خدا، من گفته ام، و آن چه را كه مخالف با قرآن باشد؛ نگفته ام.» 2. عدم مخافت باسنت: حديث، نبايد با سنّت قطعي رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ و خبر متواتر، مخالف باشد: امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمودند: «لا تصدق علينا الا ما وافق كتاب الله و سنة نبيه؛ حديثي را كه از ما به شما مي رسد اگر با قرآن و سنّت رسول الله موافق نباشد؛ تصديق نكنيد». 3. عدم مخالفت با عقل: هر حديثي را كه با بديهيات عقل، مخالفت نمايد، صدور آن از معصوم مورد اشكال است: مانند توحيد، رؤيت خداوند، جبر و اختيار، نبوت، معاد... 4. عدم مخالفت با ضرورت و اجماع: «اجماع» اتفاق نظر جميع فقهاء را در يك امر شرعي مي گويند و ملاك حجيت آن، كشف قول پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ مي باشد. «اذا اختلف احاديثنا عليكم فخذوا بما اجتمعت عليه شيعتنا فانه لا ريب فيه» زماني كه به سر يك حديث اختلاف پيدا شد؛ به آن حديثي كه اجماع نموده اند؛ اخذ نماييد». 5. راويان: بايد عاقل، بالغ، عادل، ضابط، حافظ، ايمان اثني عشري... (غير اثني عشري، اگر مذمّت نشده باشند وثقه باشند، مورد وثوق است) غير از اين مانند: كذّاب، مجهول، و... مورد وثوق نيست. 6. از نظر سند: بايد مسند باشد تمام راويان در سلسله سند ذكر شده باشند، و كسي از سند ساقط نشود. مانند مرفوع، مرسل... . 7. از نظر متن: محتوي و دلالت، بررسي دقيق مي شود از اين كه معارض با احاديث ديگر نباشد، كلام قبيح و مستهجن نباشد، موافق قواعد ادبيات عرب باشد و موارد فوق الذكر و... به طور خلاصه، حديث به چهار قسمت تقسيم مي شود: اوّل) حديث صحيح: آن حديثي است كه سلسله سند آن به پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ متّصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات، شيعه اثني عشري ضابط و عادل باشد. دوّم) حديث حسن، حديثي است كه سلسله سند آن متصل به معصوم باشد و راوي شيعه و مورد ستايش (نه در حد عدالت) و مذمت هم نشده باشد. سوّم) حديث موثق: حديثي است كه سند آن متصل به معصوم باشد و همه يا بعضي از راوي آن غير دوازده امامي و از طرف اصحاب ما، تصريح به توثيق شده اند. چهارم) حديث ضعيف: حديثي است كه هيچ كدام از شرايط (حسن، صحيح، موثق) را ندارد. اين پاسخ كوتاه بيان مختصري از شرايط وثاقت احاديث در بين علماء شيعه است به سبب اين كه، اين احاديث، دست نخورده و تحريف نشده به دست مردم و آيندگان برسد تا از چشمه زلال معرفت و علم، بهره اي ببرند و همچنين از بين اين احاديث، خرافات و جعليات را پالايش كنند. نتيجه: حديثي که راوي آن ممدوح باشد يعني در کتاب هاي رجالي او را تعريف و تمجيد کرده باشند و با قرآن و روايت قطعي و عقل هم مخالف نباشد مي تواند مورد استناد باشد و همين اندازه در بهتر بودن آن کافي است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه