رياضت چند نوع بوده و کدامیک از انواع آن جایز است؟

«رياضت» در لغت، به معناي «رام كردن و تعليم نمودن كُره اسب» است. ریاضت دارای دو نوع شرعی و غیر شرعی است. رياضت شرعي: تعاليم ديني، سهم زیادی در تقویت روح دارد. چنانكه اميرالمؤمنين(ع) فرمود: (الشريعة رياضة النفس) «شريعت، رياضت نفس است». و همچنين فرمود: «به خدا سوگند - سوگندي كه تنها مشيت خداوند را از آن استثناء مي كنم - آنچنان نفس خويش را به رياضت وادارم كه به يك قرص نان - هرگاه به آن دست يابم - كاملا متمايل شود و به نمك، به جاي خورش قناعت نمايد، و آنقدر از چشمهايم اشك بريزم كه همچون چشمه اي خشكيده، ديگر اشكم جاري نگردد. آيا همانگونه كه گوسفندان در بيابان شكم را پر مي كنند و مي خوابند و يا دسته ديگري از آنها، در آغلها از علف سير مي شوند و استراحت مي كنند، علي هم بايد از اين زاد و توشه بخورد و به استراحت بپردازد؟ در اين صورت چشمش روشن باد! كه پس از سالها عمر، به چهارپايان رها شده و گوسفنداني كه در بيابان مي چرند، اقتدا كرده است». و نيز فرمود: (من استدام رياضة نفسه انتفع) «هر كسي رياضتش ادامه داشته باشد، (و بر آن مداومت داشته باشد) سود خواهد برد». همچنين فرمود: (لقاح الرياضة دراسة الحكمة و غلبة العادة) «ثمره رياضت، يادگيري حكمت و غلبه بر عادت است». لذا خود آن حضرت درباره خويش مي فرمايد: (هي نفسي اروضها بالتقوي) «من نفس خود را با پرهيزگاري رياضت مي دهم». حضرت امام خميني(ره) به نقل از استاد خود درباره اين دو نوع رياضت چنين مي فرمايد: «استاد ما (دام ظله) مي فرمودند: ميزان در رياضت باطل و رياضت شرعي صحيح، قدمِ نفس و قدمِ حق است; اگر سالك به قدمِ نفس حركت كرد و رياضت او براي پيدايش قواي نفس و قدرت و سلطنت آن باشد، رياضت باطل و سلوك آن منجر به سوء عاقبت مي باشد. و دعوي هاي باطله نوعاً از همين اشخاص بروز مي كند و اگر سالك به قدمِ حق سلوك كرد و خداجو شد، رياضت او حق و شرعي است، و حق تعالي از او دستگيري مي كند؛ به نص آيه شريفه كه مي فرمايد: (والّذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا) «كسي كه مجاهده كند در راه ما، هر آينه هدايت مي كنيم او را به راههاي خود». پس كارش به سعادت منجر شده، خودي از او افتد و خودنمايي از او دور گردد و معلوم است كسي كه اخلاق حسنه خود و ملكات فاضله نفس را به چشم مردم بكشد و ارائه به مردم بدهد، قدمش قدم نفس است; و خودبين و خودخواه و خودپرست است; و با خودبيني، خداخواهي، و خدابيني خيالي است خام و امري است باطل و محال». ممكن است سؤال شود، چه چيزهايي مانع رياضت شرعيه مي شود؟ يكي از مهمترين عواملي كه انسان را از رياضات شرعيه و عبادات و مناسك بازمی دارد، حب دنيا است كه جنبه طبيعت نفس را قوت داده و آن از اطاعت روح خارج نمايد، و چون طبیعت انقیاد روح را ننماید درنتیجه عزم انساني سست شده و اراده ضعيف می شود; بهمین دلیل يكي از اسرار بزرگ عبادات و رياضات شرعيه آن است كه بدن و قواي طبيعيه و جنبه ملك، تابع و منقاد روح گردد و اراده نفس در آنها قوي شود و ملكوت نفس بر ملك غالب شود، و به طوري روح داراي سلطنت و قدرت و نفوذ امر شود كه به مجرد اراده، بدن را به هر كار بخواهد وادار كند، و از هر كار بخواهد بازدارد; ملك بدن و قواي ظاهره ملكيه، تابع و مقهور و مسخر ملكوت گردد، به نحوي كه بي مشقت و تكلف، هر كاري را بخواهد انجام دهد. بنابراین يكي از فضايل و اسرار عبادات شاقه و پرزحمت آن است كه اين هدف، از آنها بيشتر انجام گيرد، و انسان بواسطه آنها داراي عزم شده و بر طبيعت غالب آمده و بر ملك چيره شود. و اگر اراده تام و تمام شود و عزم قوي و محكم گردد، مثل ملك بدن و قواي ظاهره و باطنه آن، مثل ملائكة الله شود كه عصيان خدا نكنند، به هر چه آنها را امر فرمايد اطاعت كنند، و از هر چه نهي فرمايد دوری کنند؛ بدون آنكه با تكلف و زحمت باشد. «پس به واسطه رياضات جسميه و امساك از مقوّيات و مفرّحات و گرفتن روزه مستحبي و يا واجبي، اگر به عهده اوست، گوشت حاصل از معاصي، يا در ايام معاصي را ذوب كند. و به واسطه رياضات روحيه عبادات و مناسك، خطوط طبيعت را تدارك كند; زيرا كه در ذائقه روح، صورت لذات طبيعيه موجود است، و تا آن صورتها متحقق است، نفس متمايل به آنها و قلب عاشق به آنهاست. و بيم آن است كه خداي نخواسته، باز نفس سركشي كند و عنان را از دست بگيرد؛ پس بر سالك راه آخرت و تائب از معاصي لازم است كه سختي رياضت و عبادت را به ذائقه روح بچشاند». و البته در زندگي اولياي الهي، بويژه ائمه معصومين(ع)، رياضت و عبادت بسيار به چشم مي خورد كه نياز به ذكر آنها نيست. رياضت غير شرعي آنچه ذكر شد، همه رياضت هاي شرعي و جايز است و در مقابل اينها هر آنچه كه ملاك شرعي نداشته باشد، غيرشرعي و باطل است كه از جمله بارزترين آنها رياضتهاي فرقه هاي هندي و يا متصوفه، در زمان ما مي باشد. در پايان به عنوان نتيجه لازم به يادآوري است كه بهترين رياضتها، آنهايي است كه شرع مقدس اسلام به آنها توصيه كرده است و تحت عنوان احكام نوراني اسلام، لازم الاجراء است كه مي توان از نماز، روزه، جهاد (جهاد اصغر و جهاد اكبر)، خمس، زكات و... به عنوان مجاهدتها و رياضتهاي اسلامي ياد كرد و همچنين ترك گناه، به عنوان واجبي با اهميت كه مي توان مهمترين رياضت شرعي دانست، لازم به توجه است. نگاه به سيره معصومين(ع) و درس از زندگي ايشان، بهترين الگوي ارائه شده در اين زمينه است. كه البته نمونه هاي اعلاي آن در زندگي اميرمؤمنان علي(ع) به خوبي مشاهده مي شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه