اهداف و فواید نبوت چیست؟

همانطور که میدانیم هدف نهایى همه پیامبران ، راهنمایى بشر جهت شناخت خدا ، قرب به حضرت حق ، توحید و کمال انسان بود . این هدف ، همان هدف آفرینش انسان است . هدف هاى دیگر ، هدف هاى میانى و براى تحقق این هدف نهایى است . در اینجا چند نمونه از این اهداف بیان مى‌گردد . ( در ضمن دقت داشته باشیم که به این اهداف بعد از تحقق ، فواید هم گفته مى‌شود . و پیامبران هم تمام تلاش خود را براى تحقق اهدافشان مبذول کردند . ) اهداف و فواید نبوت : 1 - تعلیم دست نیافتنى هایى قرآن کریم , تعلیم و تربیت را از اهداف فرستادن پیامبران دانسته است « کما ارسلنا فیکم رسولاً منکم یتلو علیکم آیاتنا و یزکیکم و یعلّمکم الکتاب و الحکمه و یعلّمکم ما لم تکونوا تعلمون آن سان که در میان شما فرستاده اى از خودتان روانه کردیم تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را پاک کند و به شما کتاب و حکمت آموزد و آنچه را نمى توانستید بدانید به شما یاد دهد » ( بقره آیه 151 ) جمله ( و یعلّمکم ما لم تکونوا تعلمون ) از معارف و حقایقى خبر مى دهد که فکر و اندیشه انسان , باهمه پیشرفت او در علم و صنعت از دسترسى به آن ها ناتوان است و تنها از طریق نبوت و دست آوردهاى وحى مى توان بر آن ها آگاه شد . اگرپیامبران الهى نباشند , خردهاى اولین و آخرین , از ادراک دریاى ژرف توحید و معاد بى بهره اند . . مثلا عقل از کجا بفهمد که قیامت , پنجاه ایستگاه و موقف دارد و . . . . عقل ودانش بشرى , هر قدر که پیشرفت و تکامل یابد نمى‌تواند از جزئیات این مسائل آگاه شود . به طور کلى عقل برهانى به تنهایى براى فهمیدن همه احکام و حِکَم کافى نیست و الا اگر کافى بود , خداوند در آیه 165 سوره نساء نمى فرمود : « رسلاً مبشرین و منذرین لئلاّ یکون على الله حجه بعد الرسول و کان الله عزیزاً حکیما پیامبرانى را فرستاد که بشارت گر و بیم دهنده بودند تابراى مردم , پس از فرستادن پیامبران , در مقابل خدا حجتى نباشد و خداوند توانا و حکیم است » . ( نساء آیه 165 ) . اگر عقل و خرد , به تنهایى براى هدایت بشر کافى بود و به نبوت و وحى نیازى نبود , خداوند در قیامت , تبهکاران را به دوزخ مى برد و به آنان مى فرمود : من با دادن عقل , حجت را بر شما تمام کردم در حالى که خداوند مى فرماید : ما براى اتمام حجت پیامبران را فرستادیم تا کسى نتواند در صحنه معاد بر خداوند احتجاج کند . بنا براین ، تعقّل در عین لزوم به تنهایى کافى نیست و در بسیار ى از آموزه ها به تنهایى راه به جایى نمى برد چنان که آموزه هاى وحیانى نیز بدون به کار گیرى تعقّل و آموزه هاى عقلانى نتیجه نمى دهد . از این رو , ایمان و تعقّل , دو دست و بازوى توانمند , و دو بال تیز پرواز براى رسیدن به سعادت دنیا و آخرت به حساب مى آید . بنا براین برا ى رسیدن به هدایت وسعادت , صرف اتّکا به عقل بشرى و آراى عمومى و بى نیازى از وحى , پندار ى خام وجاهلانه است ، بلکه نیاز به پیامبرانى داریم که وحى خدا را به ما برسانند . ( براى مطالعه بیشتر . ک : آیت الله جوادى آملى وحى و نبوت در قرآن , ص {L= ptth169://sibtayn.com/f, =L} ) 2 - دعوت به یکتاپرستى و مبارزه با شرک و بت پرسى خداوند در سوره نحل ، آیه 12 مى فرماید : « وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِى کُلِّ أُمَّهٍ رَسُولاً أنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ در میان هر امتى رسولى را برانگیختیم تا آنان را به یکتاپرستى بخواند و از پرستش طاغوت باز دارد . » علاوه بر این آیه شریفه ، در آیاتى که سرگذشت پیامبران الهى بیان شده است نیز دعوت به توحید و یکتاپرستى به عنوان هدفى که در سرلوحه دعوت پیامبران قرار داشته ، یاد شده است ، چنانکه در بیان سرگذشت حضرت نوح ، هود ، صالح ، شعیب علیهم السلام آمده است که آنان به قوم خود مى گفتند : « یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ » ( . ک : المؤمنون آیه 23 ، هود آیات 84 و 61 ، 50 ، الأعراف آیات : 59 ، 59 ، 73 ، 85 ) 3 - داورى در اختلافات و منازعات در یکى از آیات قرآن مى‌خوانیم : « کانَ النَّاسُ أُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیَما اخْتَلَفُوا فِیهِ مردم ( در آغاز ) یک دسته بودند ( و تضادى در میان آنها وجود نداشت . بتدریج جوامع و طبقات پدید آمد و اختلافات و تضادهایى در میان آنها پیدا شد ، در این حال ) خداوند ، پیامبران را برانگیخت تا مردم را بشارت و بیم دهند و کتاب آسمانى ، که به سوى حق دعوت مى‌کرد ، با آنها نازل نمود تا در میان مردم ، در آنچه اختلاف داشتند ، داورى کند . ( افراد باایمان ، در آن اختلاف نکردند ) تنها ( گروهى از ) کسانى که کتاب را دریافت داشته بودند ، و نشانه‌هاى روشن به آنها رسیده بود ، به خاطر انحراف از حق و ستمگرى ، در آن اختلاف کردند . خداوند ، آنهایى را که ایمان آورده بودند ، به حقیقت آنچه مورد اختلاف بود ، به فرمان خودش ، رهبرى نمود . ( امّا افراد بى‌ایمان ، هم چنان در گمراهى و اختلاف ، باقى ماندند . ) و خدا ، هر کس را بخواهد ، به راه راست هدایت مى‌کند » . ( بقره 213 ) طبق این آیه شریفه براحتى مى‌توان فهمید که یکى از اهداف بعثت انبیا داورى در اختلافات بود . 4 - برپایى قسط و عدل در جامعه بشرى خداوند متعال مى‌فرماید : « لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ یعنى : ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم ، و با آنها کتاب ( آسمانى ) و میزان ( شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه ) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند و آهن را نازل کردیم که در آن نیروى شدید و منافعى براى مردم است ، تا خداوند بداند چه کسى او و رسولانش را یارى مى‌کند بى‌آنکه او را ببینند خداوند قوىّ و شکست‌ناپذیر است ! ( حدید آیه 25 ) براى برپایى عدالت در جامعه ، دو مؤلفه لازم است : یکى تشخیص مصادیق عدل ، دوم ، انگیزه براى اجراى عدل . عقل آدمى به صورت یک کبراى کلى ، مى فهمد و حکم مى کند که « عدل نیکواست » و « ظلم زشت است » . اما در تشخیص همه مصادیق عدل ناتوان است . پیامبران ، صغراها و مصادیق عدل را از طریق وحى براى مردم تبیین مى کنند . پس از پى بردن به مصادیق عدالت ، باید در انسان انگیزه اجراى عدالت و عمل به قسط باشد . تا انگیزه نباشد ، آدمى به برپایى قسط قیام نمى کند . عقل انسان براى انگیزش آدمى کافى نیست . پیامبران با بیان پیامدهاى دنیوى و اخروى بى عدالتى و ظلم و تبیین معاد براى انسان ها ، زمینه ایجاد انگیزه را فراهم مى کنند و حجت را براى انسان تمام مى نمایند . ( . ک : عبدالله جوادى آملى ، تفسیر موضوعى قرآن کریم ، وحى و نبوت در قرآن ، ج 3 ، ص 174 عبدالله نصرى ، مبانى رسالت انبیا در قرآن ، ص 37 . 39 ، {L= /www.maarefquran.com) =L} 5 - تعلیم و تربیت تعلیم و تربیت در چند آیه از قرآن کریم به عنوان یکى از اهداف نبوت بیان شده است . چنان که مى فرماید : « لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفى ضَلالٍ مُبینٍ خداوند بر مؤمنان منت نهاد [ نعمت بزرگى بخشید ] هنگامى که در میان آنها ، پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها بخواند ، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد هر چند پیش از آن ، در گمراهى آشکارى بودند » ( آل عمران ، آیه 164 ) تعلیم و تربیت از اساسى ترین ارکان سعادت فرد و جامعه بشرى است و پیامبران الهى براى راهنمایى بشر به مسیر سعادت و کمال برانگیخته شده اند و بزرگترین معلمان و مربیان بشر بوده اند چرا که معارف واحکام الهى را به بشر آموختند وبا قول و عمل خویش در جهت پیراستن جامعه از پلیدى ها و زشتى ها گام برداشته و در طول تاریخ بهترین اسوه هاى معرفت و فضیلت براى بشر بوده اند . 6 - تشکیل حکومت همانطور که قبلا بیان شد ، هدف نهایى همه پیامبران ، راهنمایى بشر جهت شناخت خدا ، قرب به حضرت حق ، توحید و کمال انسان است . این هدف ، همان هدف آفرینش انسان است . هدف هاى دیگر ، هدف هاى میانى و براى تحقق این هدف نهایى است . یکى از این هدف‌هاى میانى تشکیل حکومت است تا در پرتو بهتر بتوان به هدف آفرینش نزدیک شد . در این که چه تعداد پیامبران تشکیل حکومت داده بودند ، به تحقیق نمى توان سخن گفت ، اما از برخى آیه هاى قرآن این نکته به دست مى آید که آنان در صدد تشکیل حکومت بوده اند . این آیه ها چند دسته اند : الف ) آیه هایى که هدف بعثت پیامبران را عدالت اجتماعى مى داند مانند آیه 25 سوره حدید . بى تردید بدون تشکیل حکومت نمى توان عدالت را در جامعه گستراند . ب ) آیه هایى که هدف بعثت پیامبران را دعوت به توحید و دورى از طاغوت ها مى داند مانند آیه 36 سوره نحل . با تشکیل حکومت است که مى توان طاغوت ها را در جامعه نابود ساخت و توحید را در همه ابعادش و در حیات فردى و اجتماعى انسان ها حاکم نمود . ج ) وجود احکام اجتماعى در آیین پیامبران که بدون تشکیل حکومت قابل اجرا نیستند . آیا احکامى مانند امر به معروف و نهى از منکر ( به معناى وسیع آن ) جهاد ، قضاوت ، حدود ، دیات ، قصاص و . . . بدون حکومت قابل اجرااست ؟ ! د ) آیه هایى که به حکومت و ولایت پیامبر اکرم ( ص ) تصریح دارد مانند « اَلنَّبِىُّ اَولى بِالمُؤمِنینَ مِن اَنفُسِهِم . . . پیامبر به مؤمنان از خودشان اولى و سزاوارتر است . . . » ( احزاب آیه 6 ) بنابراین ، حکومت و ولایت از شئون نبوت است و نمى توان گفت که پیامبران به دنیاى مردم کار نداشته ، تنها هدف آنان خدا و قیامت است . ( . ک : فصلنامه کتاب نقد ، ش 2 و . 3 بهار و تابستان 76 ، ص 300 306 ، {L= www.maarefquran.com) =L} در پایان روایتى از امام صادق علیه السلام در زمینه فلسفه بعثت پیامبران نقل میکنیم . ایشان در روایتى مى‌فرمایند : ما به وجود خداى حکیم عقیده داریم ، خداوند جسم نیست تا انسان ها با مشاهده اوبا او گفتگو کنند و راه هدایت را از او فراگیرند ، و نیز همه انسان ها این شایستگى را ندارند که از طریق وحى با خداوند ارتباط برقرار کنند بدین جهت باید خداوند سفیرانى داشته باشد که آن چه خیر و صلاح بشر را برآورده مى کند ، به آنان بیاموزند و آنان پیامبران الهى اند . ( . ک : اصول کافى ، ج 1 ، کتاب الحجه ، باب اول ، روایت اول ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه