در مورد مذهب حنبلي توضيح مختصري ارائه دهيد؟

به شيوه و مسلک خاص احمد بن حنبل در مسائل فقهي که بارزترين خصيصه آن عمل به احاديث ضعيف و قبول اصل سدّ ذرايع است، مذهب حنبلي و به پيروان وي حنبلي مي گويند.احمد بن حنبل در سال 164 هـ.ق در بغداد به دنيا آمد، جدش در زمان امويان حاکم سرخس بود و گفته شده که نسبتش به ذو الثديه يکي از رهبران خوارج که در جنگ نهروان بر عليه امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ جنگيدند، مي رسد به هر صورت احمد بعد از تحصيل مقدمات براي کسب بيشتر علم به کوفه، بصره، مکّه، مدينه، يمن، شام، جزيره و... مسافرت کرد، مدتي نيز شاگرد محمد بن ادريس شافعي بود.[1] در واقع وي را نبايد از فقها به حساب آورد او بيشتر يک محدث بود که بعدها به دليل حوادث روزگار بر مسند فقه تکيه کرد. واقعه از اين قرار است که در اواخر حکومت بني اميه بحث هاي اعتقادي و کلامي رونق زيادي يافته بود و با روي کار آمدن بني عباس نيز بر رونق آن افزوده شد و معتزله با حمايت منصور دوانيقي که دوست عمرو بن عبيد بود به مهم ترين فرقه کلامي در ميان اهل سنت تبديل شد. اين فرقه به گرم کردن مباحث مربوط به ذات و صفات خداوند در ميان اهل سنت پرداخت ولي کم کم عده اي از محدثين و فقها که در عرصه فقه و حديث کار مي کردند در مقابل متکلمين به خصوص معتزله صف آرايي کردند. بارز ترين اين افراد مالک بن انس و شافعي بودند که شيوه کلامي را قبول نداشتند ولي با استفاده از شيوه هاي فقهي و حديثي وارد مباحث کلامي شده و ناخواسته در مقابل معتزله، فرقه کلامي جديدي پديد آوردند که کم کم نام ظاهرگرايان يا حشويه يا اهل حديث را بر خود گرفت. در حقيقت اينان در حالي که به شدت با کلام مخالفت مي کردند خود به نظريه پردازي در زمينه صفات و ذات خداوند و ... پرداختند.تقابل ياد شده بين ظاهرگرايان و متکلمين در زمان مأمون عباسي به اوج خود رسيد، زيرا مأمون به طرفداري از معتزله به ترويج قول به حدوث قرآن پرداخت و همه قائلين به قديم بودن قرآن را مورد بازخواست قرار داد.[2] در اين زمان بود که احمد حنبل با ردّ حدوث قرآن به مخالفت با ديدگاه معتزله پرداخت و بعد از مرگ مأمون از سوي معتصم عباسي که راه مأمون را ادامه مي داد، تنبيه شده مدتي نيز زنداني شد.[3] در زمان واثق هم اين سيره ادامه داشت اما با روي کار آمدن متوکل ورق برگشت و قائلين به قديم بودن قرآن که رهبري آن ها را احمد بن حنبل بر عهده داشت، مورد حمايت قرار گرفتند و احمد، تبديل به قهرمان اهل حديث شد و سازمان دهي جديدي براي ظاهرگرايان که رفته رفته به اهل حديث معروف مي شدند ايجاد کرد.بارزترين باورهاي اعتقادي احمد حنبل را مي توان در موارد زير خلاصه کرد.1ـ در نصوص و احاديثي که دلالت بر تشبيه، تجسيم و رويت خداوند مي کردند، تأويل را نمي پذيرفت و بر ظاهر آن ها عمل مي کرد.2ـ هر کس و لو ساعتي با پيامبر باشد را صحابي مي شمرد و کسي که به صحابه دشنام مي داد را مسلمان نمي دانست.3ـ قرآن را قديم دانسته قائل به جبر بود.4ـ پيروي از پيشوايان ستمکار را روا مي دانست و مي گفت مي توان پشت آن ها نماز خواند و اعاده آن بدعت است.4ـ تارک نماز را کافر و قتلش را واجب مي داند.از ديدگاه فقهي بر خلاف ابو حنيفه و حتي شافعي و مالک به احاديث ضعيف بسيار عمل مي کند و در اين راه بيش از حدّ افراط مي کند. منابع فقهي از ديدگاه وي عبارتند از:1ـ کتاب الله.2ـ سنت: وي به احاديث ضعيف عمل مي کرد و سنت را حاکم بر قرآن مي داند و حديث ضعيف و مرسل را معتبر دانسته بر قياس مقدم مي داشت و به قياس تنها در زمان ضرورت عمل مي کرد.3ـ فتاواي صحابه: وي فتواهاي نقل شده از صحابه را قبول داشت و از ميان چند فتوا که از صحابه نقل شده بود آن چه اقرب به قرآن و سنت بود را مي پذيرفت.[4]4ـ اصل ذرايع: در اين اصل حکم غايات به وسايل آن و حکم نتايج به مقدماتش تسرّي داده مي شود.[5]احمد بن حنبل کتاب هاي متعددي نوشته که عبارتنداز «المسند»، «تفسير قرآن»، «فضايل»، «طاعة الرسول»، «ناسخ و منسوخ» و .... .مذهب حنبلي در عربستان در رتبه اول قرار دارد و يک چهارم اهل سنت شام حنبلي هستند در فلسطين سومين مذهب بوده و در مصر، عمان و افغانستان هم اندکي پيرو دارد.از بزرگان اين فرقه مي توان به افراد زير اشاره کرد.1ـ ابن تيميه، م 737، مولف: «رسائل الکبري، و منهاج السنة و الفتاوي».2ـ ابن قيم جوزي م 751، مولف: «زاد المعاد في هدي خير العباد».3ـ موفق الدين، ابن قدامه، م 620، مولف: «المغني».[6]معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ تاريخ طبري، محمد بن جرير طبري، حوادث عصر مأمون و معتصم.2ـ الکامل في التاريخ، ابن اثير، حوادث عصر مأمون و معتصم. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه