مردم در روز قیامت چند دسته اند. بعضی جاها آمده دو دسته بعضی سه دسته، مسأله دقیقاً چگونه است؟

دسته بندی اول: پس از اینکه همه بندگان در صحنه قیامت حاضر می شوند، در آن صحنه مردم به دو گروه مشخص تقسیم می شوند: (وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبِّها ناظِرَةٌ وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ باسِرَةٌ تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بِها فاقِرَةٌ)؛قیامة (75)، آیات 22 - 26. «صورت هایی شاداب و مسرور است و به پروردگارش می نگرد و صورتهایی عبوس و در هم کشیده است زیرا می داند عذابی در پیش دارد که پشت را در هم می شکند». دسته بندی دوم: در کنار این تقسیم بندی کلی، مردم در قیامت به دسته های جزی تری تقسیم می شود و آن تقسیم مردم به اصحاب شمال و اصحاب یمین و سابقون است: (وَ کُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ)؛واقعة (56)، آیات 7 - 13. «و شما سه گروه خواهید بود [نخست ] سعادتمنداان و خجستگانند، چه سعادتمندان و خجستگانی و گروه دیگر شقاوتمندان و شومانند. چه شقاوتمندانی و شومانی! و (سومین گروه) پیشگامان پیشگامند آنها مقربانند». در این نگاه «مخلَصین» همان «سابقون» هستند و اصحاب شمال همان گروهی اند که با گناهان خود، خود را از محضر حق دور کرده اند. اما اصحاب یمین، مؤمنان اهل نجات اند. دسته بندی سوم: 1. بهشتیان، 2. جهنمیان، 3. مخلَّطون، 4. مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّه، 5. مستضعفان فکری و 6. اصحاب اعراف. امام صادق(ع) با استناد به آیات قرآن، این شش گروه را چنین معرفی می فرمایند: «النَّاسُ عَلَی سِتَّةِ أَصْنَافٍ. قَالَ قُلْتُ أَ تَأْذَنُ لِی أَنْ أَکْتُبَهَا؟ قَالَ نَعَمْ. قُلْتُ مَا أَکْتُبُ؟ قَالَ اکْتُبْ أَهْلَ الْوَعِیدِ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ أَهْلِ النَّارِ. وَ اکْتُبْ (وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً)؛اشاره به توبه (9)، آیه 102. قَالَ قُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ وَحْشِیٌّ مِنْهُمْ. قَالَ وَ اکْتُبْ (وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ)؛اشاره به توبه (9)، آیه 106. . قَالَ وَ اکْتُبْ (إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلاً)؛اشاره به نساء (4)، آیه 98. لَا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً إِلَی الْکُفْرِ وَ لَا یَهْتَدُونَ سَبِیلاً إِلَی الْإِیمَانِ (فَأُولئِکَ عَسَی اللَّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ)؛اشاره به نساء (4)، آیه 99.. قَالَ وَ اکْتُبْ أَصْحَابَ الْأَعْرَافِ اشاره به اعراف (7)، آیه 48.. قَالَ قُلْتُ وَ مَا أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ؟ قَالَ قَوْمٌ اسْتَوَتْ حَسَنَاتُهُمْ وَ سَیِّئَاتُهُمْ فَإِنْ أَدْخَلَهُمُ النَّارَ فَبِذُنُوبِهِمْ وَ إِنْ أَدْخَلَهُمُ الْجَنَّةَ فَبِرَحْمَتِهِ»؛کافی، ج 2، ص 381. «مردم به شش گروه اند؛ راوی می گوید: عرض کردم: اجازه می فرمایید تا آن را یادداشت کنم؟ فرمود: آری. عرض کردم: چه بنویسم؟ فرمود: بنویس، [دو گروه ] اهل نویدند: از اهل بهشت و اهل آتش. بنویس. «گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کرده اند و کار خوب و بد را با هم آمیخته اند. عرض کردم: آنها چه کسانی اند؟ فرمود: وحشی غلام حبشی که با دستور هند همسر ابوسفیان، حضرت حمزه را به شهادت رساند و سینه اش را شکافت و جگر حمزه را تحویل هند داد. اما بعدها توبه کرد و به اسلام گروید. از این گروه است. فرمود: بنویس. گروهی دیگر به فرمان خداوند واگذار شده اند [و کارشان با خدا است ] یا آنان را مجازات می کند یا توبه آنان را می پذیرد. فرمود: بنویس. گروه دیگر مستضعفان فکری اند که قرآن بدان ها اشاره دارد؛ مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکانی که به راستی مستضعف باشند و نه چاره ای دارند و نه راهی می یابند (یعنی، نه چاره ای به کفر دارند و نه راهی به ایمان دارند)؛ ممکن است خداوند آنها را عفو فرماید. فرمود: بنویس. گروه دیگر، اصحاب اعراف اند. عرض کردم: اصحاب اعراف به چه معنا است؟ فرمودند: گروهی که خوبی ها و بدی های شان یکسان است؛ اگر آنها را به آتش وارد کند، به دلیل گناهانشان است و اگر به بهشت ببرد، به دلیل رحمت [بی پایانش ]است». با توجه به این دسته بندی ها - به ویژه دسته بندی سوم - به نظر می رسد که مواقف میزان و حساب برای «متوسطین» مردم است؛ زیرا بجز مؤمنان متوسط - که پس از سیر خود در نهایت به بهشت می روند - مؤمنان ادیان دیگر - که حق به آنها نرسیده و در دین خود پابرجا بوده اند - یا اهل کتاب و کافران و مشرکان که روحیه استکبار نداشتند و جز سران کفر و نفاق نبوده اند و در جهنم - به فضل الهی - تا ابد نیستند؛ باید این مواقف را طی کنند تا در نهایت به جایگاه اصلی خود - بهشت یا جهنم - برسند. بهشتیان در بهشت جاودان می مانند؛ اما جهنمیان به دو گروه تقسیم می شوند: برخی تا ابد در جهنم می مانند و آنها سران کفر و شرک و نفاق و دارای روحیه استکباری اند که هیچ امید اصلاحی بر آنان نمی رود. اما دیگران، پس از طی مراحل اصلاح و پیدا کردن لیاقت حضور در محضر الهی، به بهشت جاودان وارد می شوند. آری روایات اهل بیت عصمت و طهارت را باید با خود روایات سنجید و تفسیر کرد و ظاهراً تفسیر روایت امام سجاد(ع) به این است که سران شرک و مشرکان مستکبر، مستقیماً و بدون طی کردن مواقف حشر در آتش دوزخ گرفتار می شوند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه