تفاوت انسان ها از نظر رزق و روزی چگونه با عدل الهی سازگار است؟

پاسخ اجمالی اختلافی که در میان انسانها از نظر بهره های مادی و درآمدها وجود دارد قسمت مهمش مربوط به تفاوت استعدادهای آنهاست، این تفاوت استعدادها سبب می شود، بهره بعضی بیشتر و درآمد بعضی کمتر شود. گاهی هم حوادثی سبب می شود بعضی به مواهب بیشتری دست یابند، ولی اینها اموری استثنائی هستند. تفاوت در استعدادها هم برای حفظ نظام جامعه ضروری است همانطور که یک درخت به ریشه و گلبرگ و... که هرکدام یا استعدادی دارند نیاز دارد؛ چراکه اگر همه یک ذوق و استعداد داشتند و یک پست می خواستند زندگی دوامی نداشت.   پاسخ تفصیلی در پاسخ این سؤال باید به دو نکته دقیقاً توجه داشت: 1- بدون شک اختلافی که در میان انسانها از نظر بهره های مادی و درآمدها وجود دارد قسمت مهمش مربوط به تفاوت استعدادهای آنها است، این تفاوت استعدادهای جسمانی و روحانی، که سرچشمه تفاوت در کمیت و کیفیت فعالیتهای اقتصادی می شود، بهره بعضی را بیشتر، و در آمد بعضی را کمتر می کند. البته، تردیدی نیست: گاهی حوادثی که از نظر ما صرفاً جنبه تصادف دارد، سبب می شود: بعضی به مواهب بیشتری دست یابند، ولی اینها را می توان امور استثنائی شمرد، آنچه پایه و ضابطه اصلی در غالب موارد است، همان تفاوت در کمیت یا کیفیت تلاشها است ـ البته موضوع بحث ما یک جامعه سالم و خالی از استثمار و بهره کشی های ظالمانه است، نه جوامع منحرف که از قوانین آفرینش و نظام انسان برکنارند ـ. حتی کسانی را که گاهی ما آنها را انسانهای بی دست و پا و بی عرضه ای می پنداریم و از این که در آمدهای قابل ملاحظه ای دارند تعجب می کنیم، اگر با دقت بیشتری در جسم و روان و اخلاق آنها بنگریم و قضاوتهائی که از مطالعات سطحی سرچشمه می گیرد، دور بیفکنیم، خواهیم دید: آنها غالباً نقطه قوتی داشته اند که به جائی رسیده اند (باز یادآور می شویم، موضوع بحث ما جامعه سالمی است که از استثمار دور باشد). به هر حال، این تفاوت درآمدها از تفاوت استعدادهائی سرچشمه می گیرد که آن هم نیز از مواهب الهی است، ممکن است در پاره ای از موارد اکتسابی باشد ولی در پاره ای از موارد نیز قطعاً غیر اکتسابی است، بنابراین، حتی در یک جامعه سالم از نظر اقتصادی نیز تفاوت در آمدها غیر قابل انکار است، مگر این که بتوانیم انسانهای قالبی همشکل، همرنگ و هم استعداد بسازیم که هیچگونه تفاوتی با هم نداشته باشند و تازه اول درد سر و مشکلات است!. 2- بدن یک انسان، یا اندام یک درخت، یا یک بوته گل را در نظر بگیرید، آیا امکان دارد این ساختمانِ موزون با تساوی میان اعضاء و اندامها از هر نظر پیدا شود؟ آیا قدرت مقاومت و استعداد ریشه درختان می تواند با گلبرگهای لطیف شکوفه ها، و استخوان پاشنه پا با پرده های ظریف شبکیه چشم از هر نظر یکسان باشد؟ و اگر ما بتوانیم آنها را یکسان کنیم آیا فکر می کنید کار صحیحی انجام داده ایم؟! اگر از «شعارهای» کاذب و خالی از «شعور» بگذریم، فرض کنید ما یک روز بتوانیم همان انسانها قالبی و خیالی از هر نظر را بسازیم و کره زمین را از پنج هزار میلیون نفر انسان هم شکل، هم قواره، هم ذوق، هم فکر و همسان از هر نظر، درست مانند سیگارهائی که به یک کارخانه سفارش داده اند، پر کنیم. آیا آن روز زندگی خوبی نصیب انسانها خواهد شد؟ مسلماً نه، جهنمی پیدا می شود که همه، در آن در زحمت خواهند بود، همه، به یکسو حرکت می کنند، همه، یک چیز می خواهند، همه، یک پست می طلبند، همه، یک نوع غذا را دوست دارند، و همه، می خواهند یک کار واحد انجام دهند. بدیهی است، خیلی زود، عمر چنین زندگی پایان می یابد و به فرض باقی بماند زندگی خسته کننده بی روح و یکنواختی خواهد بود که چندان تفاوتی با مرگ ندارد. بنابراین، وجود تفاوت در استعدادها و آنچه لازمه این تفاوت است، برای حفظ نظام جامعه و حتی برای پرورش استعدادهای مختلف، نهایت لزوم را دارد، و شعارهای کاذب هرگز نمی تواند جلو این واقعیت را بگیرد.[1] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه