در رابطه با قانون و قانون گرايي در سيره حضرت امام توضيح دهيد؟

ديدگاه امام(ره) در مورد قانون و قانون گرايي مبتني بر نظام فکري و بينش الهي و برگرفته از مباني معرفت شناسي و انسان شناسي ديني ايشان مي باشد. از اين رو مرحوم امام بر اساس مباني فکري و معرفتي خويش ديدگاه خاصي نسبت به قانون داشتند. از منظر امام(ره) انسان موجودي است که داراي دو بعد مادي و معنوي است و با توجه به حقيقت وجودي انسان که روح است سعادت حقيقي او عبارت است از رسيدن به قرب الهي و نيل به اين هدف در صورتي امکان پذير است که انسان تحت تربيت و قانون کسي قرار بگيرد که او به نيازهاي مادي و معنوي و جسمي و روحي او آگاهي کامل دارد و او را به سعادت مادي و معنوي خويش رهنمون سازد و او ذات باري تعالي است بر اين اساس قانون و قانون گرايي، معنايي خاص و جايگاه ويژه اي پيدا مي کند که ما به اختصار به برخي از شاخصه ها و ويژگي هاي آن اشاره مي کنيم. تهذيب انسان هدف از وضع قانون در ديدگاه امام قانون، ابزار و وسيله برقراري نظم اجتماعي و بسط عدالت به منظور پرورش و تهذيب و تزکيه انسان مي باشد، مرحوم امام فرمودند: قانون توجه به تمام جامعه کرده است قانون براي تهذيب تمام جامعه است، براي تهذيب همه ملت است و براي مصالح همه ملت است. هم چنين فرمودند: اسلام به قانون نظر آلي (ابزاري) دارد، يعني آن را آلت و وسيله تحقق عدالت در جامعه مي داند، وسيله اصلاح اعتقادي و اخلاقي و تهذيب انسان مي داند. قانون براي اجرا و برقرار شدن نظم اجتماعي عادلانه به منظور پرورش انسان مهذب است. ضرورت جامعيّت قانون از ديدگاه مرحوم امام قانون کامل، قانوني است که به جنبه مادي و معنوي، جسمي و روحي انسان توجه کرده باشد و قوانين اسلام داراي چنين جامعيتي است. مرحوم امام فرمودند: قانون هاي بشري انسان را به همان زندگاني مادي دنيايي دعوت مي کند و از زندگاني هميشگي ابدي غافل مي کند و چنين قانوني براي انسان که داراي دو زندگاني است و ساز و برگ هر دو را نيازمند است زيان هاي ناگفتني دارد، تمام قوانين بزرگ اسلام داراي اين دو جنبه است که هم نظر به حيات مادي و فراهم ساختن ساز و برگ آن دارد و هم نظر به حيات معنوي و ساز و برگ آن مثلا دعوت به توحيد و تقوا که بزرگترين دعوت ها است در اسلام چنان چه تهيه ساز و برگ زندگاني معنوي را مي کند در زندگاني مادي و کمک کاري به نظم کشور و حيات اجتماعي و اساس تمدن دخالت کامل دارد جامعه اگر با توحيد و تقوا بودند چنان که روح آنها بزرگ و کامل مي شود کشور آنها نيز باعظمت و زندگاني اجتماعي و سياسي آنها نيز باعظمت مي شود. اسلام زندگاني مادي و معنوي را به هم آميخته و هر يک را کمک کار ديگر قرار داده و اين يکي از بزرگترين شاهکارها است که از مختصات اين قانون است. محوريت و حاکميت قانون بر همه چيز از منظر امام(ره) معيار همه چيز قانون است و جز با تحقق قانون سعادت فرد و جامعه تأمين نمي شود و اسلام دين قانون است و حکومت در اسلام حکومت قانون است. مرحوم امام فرمودند: حکومت اسلام حکومت قانون است، در اين طرز حکومت، حاکميت منحصر به خداست و قانون، فرمان و حکم خداست، قانون اسلام يا فرمان خدا بر همه افراد و بر دولت اسلامي حکومت تام دارد، همه افراد از رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ گرفته تا خلفاي آن حضرت و ساير افراد، تا ابد تابع قانون هستند. هم چنين فرمودند: در اسلام قانون حکومت مي کند پيغمبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ هم تابع قانون بود، تابع قانون الهي. لزوم پيروي و تبعيت از قانون از ديدگاه مرحوم امام همگان بايد از قانون پيروي کنند و اصلاح امور بسته به پيروي از قانون است. مرحوم امام در اين باره فرمودند: يگانه حکم و قانوني که براي مردم متبع و لازم الاجرا است، همان حکم و قانون خداست هم چنين فرمودند: پيغمبر اسلام و ائمه اسلام تمام در برابر قانون خاضع بودند و تسليم قانون بوده اند ما هم بايد تبعيت از پيغمبر اسلام بکنيم و از ائمه خدا تبعيت بکنيم و به قانون هم عمل کنيم و هم خاضع باشيم در مقابل قانون در اسلام، قانون است، همه تابع قانون اند و قانون هم قانون خداست، قانوني است که از روي عدالت پيدا شده است. حکومت در اسلام به مفهوم تبعيت از قانون است و فقط قانون بر جامعه حکمفرمايي دارد. يکسان بودن همه در برابر قانون از ديدگاه امام(ره) همه در برابر قانون يکسانند ايشان در اين باره فرمودند: در اسلام همه کس حتي پيامبر اکرم عظيم الشأن در مقابل قانون بي امتياز در يک صف هستند و احکام قرآن و اسلام بر همه جاري است و شرف و ارزش انسان ها در تبعيت از قانون است که همان تقواست. ضرورت اسلامي بودن قوانين و بي ارزش بودن قوانين غير اسلامي: بر اساس بينش الهي مرحوم امام، تنها قوانيني ارزشمند و داراي اعتبار است که بر مباني اسلامي استوار باشد و با آن مطابقت داشته باشد. و قوانيني که با احکام اسلام مخالف هستند کمترين ارزش و اعتباري نخواهند داشت. مرحوم امام در اين باره فرمودند: سعادت و کمال انسان و جوامع، تنها در گرو اطاعت از قوانين الهي است. آنچه لازم است بدون مسامحه عمل شود موافق بودن قوانين با قوانين مقدس اسلام است. مقصد اين است که در حکومت اسلامي، اسلام حکومت کند، قانون حکومت کند. آنچه بدان اشاره شد برخي از مهم ترين شاخصه ها و محورهاي کلي قانون و قانون گرايي از ديدگاه امام است و در سيره ايشان با اين حال به اين موضوع به اجمال و باختصار و به طور فهرست وار پرداخته شد که آن نيازمند شرح و تفصيل است و آن مجال ديگري را طلبيده ما همواره شاهد بوديم که حضرت امام خود را ملتزم به قانون نموده و بر اين موضوع اصرار داشتند که از جمله آن، نامه هشت ماده اي امام است که مسئولين را به رعايت قانون فرا مي خواند و از برخوردهاي خارج از قانون بر حذر مي دارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه