آیا در صدر اسلام که یهودیان و مسیحیان و ... به مسلمانان جزیه می دادند در لباس پوشیدن و آرایش و ... (مثل کراوات زدن، حجاب نداشتن زنان، لباس تنگ پوشیدن و ...) در آن زمان کاملا آزاد بودند؟

از تاریخ استفاده می شود که اهل کتاب هم حجاب داشتند. منتها حجاب آنان با حجاب مسلمین فرق داشته است. شاید این که در روایات اسلامی داریم کنیزها واجب نیست سرشان را بپوشانند، به خاطر این بوده که اینان مسلمان نبودند، تحت حکومت اسلامی آمدند و حجاب را در تمام بدن رعایت می کنند، منتها در موهای سر رعایت نمی کردند.این در حالی است که ما می بینیم بعضی از اهل کتاب هم پوشش سر را رعایت می کردند. در مورد حکومت اسلامی که نسبت به این ها چگونه رفتار کردند، به یقین حکومت اسلامی، فشار زیادی روی اهل کتاب و اهل ذمه نداشته و شاید در میان آن ها زنانی بودند که موهای خود را نمی پوشاندند و در اجتماع ظاهر می شدند؛ ولی گاهی می شود اگر تبعیضی میان زنان مسلمان و غیر مسلمان در یک جامعه واقع شود، به عنوان ثانوی، منشأ مشکلات می شود؛ مثل زنان عصر ما، حکومت اسلامی می تواند از آن ها هم بخواهد برای رعایت احترام جامعه اسلامی و همرنگ شدن با مسلمین و برای این که در محیط تبعیضی نباشد، احتراماً ارزش های کشوری را که در آن زندگی می کنند، رعایت کنند. که یکی از آن ارزش ها حجاب است. (برگرفته از: فرهنگ حجاب؛ بیم ها و امیدها، قم: دفتر مطالعات دینی زنان، 138)آنچه مسلم است چه در عصر نبى اکرم(ص) و چه در عصر حضرت على(ع)، مسأله امر به معروف ونهى از منکراجرا مى گشته و در حد امکان جلوى بى حجابى و بدحجابى گرفته مى شد. اینکه تا چه حد ممکن بوده، بستگى به میزان قدرت اجرایى آن بزرگواران داشته است. چه بسا امروزه، قدرت اجرائى مان بیشتر باشد و ابزار، امکانات،وسایل و نیروى انسانى بیشترى در اختیار داشته باشیم. باید دانست که حجاب زنان در طول تاریخ با توجه به فرهنگ و رسوم قبایل و ملتها به گونه های مختلف رعایت می شده زیرا زنان به عنوان ناموس خانواده همیشه مورد حمایت و حفاظت بوده اند. آنچه اسلام به آن پرداخته حجاب کاملتر و برتر می باشد که برای توضیح بیشتر به نکاتى اشاره مى کنیم:1- حکم حجاب در سال ششم هجرت تشریع گردید. شاهد بر آن، آیات سوره نور است. در همین زمان بود که منافقان و اراذل و اوباش در صدد برآمدند با ایجاد شایعه درباره زنان پیامبر(ص) و با درست کردن مزاحمت ها راهى براى زنان آزاده به بهانه کنیز انگاشتن آنها قلوب پیامبر و مسلمانان را جریحه دار بکنند. به دنبال این اوضاع و شرایط بود که خداوند آیات مربوط به پوشش را براى بازگویى به امت نازل فرمود.2- آیات مربوط به حجاب در دو سوره از قرآن (نور و احزاب) آمده است. سوره نور، آیه 30 و 31 کیفیت پوشش را بیان مى کند. ابتدا مى فرماید: بگو (اى پیامبر) براى مؤمنین و مؤمنات که نگاه هایشان را کوتاه کنند یعنى هنگام نگاه به یکدیگر به صورت خیره به هم نگاه نکنند. از نگاه به گونه وراندازى و استقلالى پرهیز کنند. آنگاه به زنان مومن خطاب کرده و مى فرماید: «ولیضربن بخمرهن على جیوبهن»؛ مى باید روسرى خود را بر روى سینه و گریبان خویش قرار دهند»، (احزاب، آیه 59). هم به این مطلب اشاره دارد. در این آیه چنین آمده است: اى پیغمبر... به زنان مؤمن بگو که جلباب های (روسری) خویش را به خود نزدیک سازند. روشن است که وقتى به زن بگویند روسرى ات را به خود نزدیک کن مقصود این است آن را رها نکن، آن را جمع و جور کن و خود را با آن بپوشان. اطلاعات بیشتر درباره کیفیت خاص پوشش را از همان آیه 31 سوره نور که گذشت بهتر مى توان استنباط کرد.3- صاحب کشاف، وضع زنان را در پیش از نزول آیات حجاب چنین شرح مى دهد: زنان، گریبان هایشان گشاد و باز بود، گردن و سینه و اطراف سینه هاشان دیده مى شد و داخل روسرى ها را معمولاً از پشت سر برمى گرداندند و قهراً قسمت هاى گردن و بناگوش و سینه دیده مى شد، (کشاف، ج 3، ص 231). حکم پوشش اسلامی با نزول این آیه از قرآن اعلام گردید: «قل للمؤمنین یغضوا من أبصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون و قل للمؤمنات یغضضن من أبصارهن و یحفظن فروجهن و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ...»؛ (سوره نور، آیه 31) در این آیه با جمله «و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن» پوشش اسلامی بیان شده است. این جمله می گوید: زنان مؤمن روسری خودشان را طوری بکنند که گریبانشان با این روسری پوشانده شود و در نتیجه گوشها، گوشواره ها، گردن و سینه پوشانده شود.در شأن نزول این آیه در روایت حضرت امام باقر(ع) آمده است: یکی از جوانان مدینه با یکی از زنان مدینه روبرو شد. در آن زمان زنان روسری خود را به پشت گردن می انداختند. وقتی که آن زن از کنار این جوان گذشت، به آن زن خیره شد و از پشر سر به او نگاه می کرد. این جوان در پی او راه افتاد و داخل کوچه ای شد و در حال راه رفتن، استخوان یا شیشه به او اصابت کرد و زخمی شد. او پیش خود گفت: باید خدمت پیامبر اسلام(ص) برسم و داستان را برای او بگویم. آن جوان نزد پیامبر آمد و پیامبر فرمود: چه شده است؟! در این حال جبرئیل نازل شد و این آیه را برای پیامبر آورد، (وسائل الشیعه7 ج 14، ص 138، باب 104، ح 4، مقدمات نکاح، تفسیر صافی، ج 2، ص 165، چاپ دو مجلدی، تفسیر برهان، ج 3، ص 129، چاپ رحلی، المیزان، ج 15، چاپ بیروت، عربی، طبع دوم، ص 435)از این آیه و حدیث، وضع پوشش زنان عرب جاهلی به دست می آید. زنان جاهلی، پیراهنی می پوشیدند که سینه اش باز می ماند، روسری آنها تنها سر را می پوشانید و ادامه روسری از پشت گوشها به پشت گردن انداخته می شد و در نتیجه گاهی برخی زینتهای آنها دیده می شد. آیه شریفه نازل شد و دستور داد که روسری خود را طوری بپوشند که گوش، گردن، سینه و زینتهای آنها دیده نشود و مسلمانان پس از نزول آیه، به آن عمل کردند، (مسأْله حجاب، چاپ 52، 1379، ص 139، تفسیر نمونه، ج 14، ص 440، المیزان، ج 15، ص 116، تفسیر کشاف، ج 3، ص 231)زنان عرب جاهلی یک روسوری دیگری هم داشتند که بزرگتر از روسری معمولی بود. این روسری از چادر کوچکتر و از روسری معمولی بزرگتر بود. روسری بزرگ مخصوص بیرون بود. استفاده از روسری بزرگ در آن زمان، دو جور بوده است. برخی از آن به عنوان لباس تشریفاتی استفاده می کردند ولی برخی از زنان به عنوان پوشش استفاده می کردند همانطوری که در عصر ما در ایران چادر به دو صورت به کار می رود. برخی آن را به عنوان پوشش کاملتر به کار می برند و برخی فقط به عنوان تشریفات به کار می برند و هیچگونه پوششی به حساب نمی آید. آیه 59 سوره احزاب نازل شد و به زنان مؤمن دستور داد که روسری بزرگ را به عنوان پوشش کاملتر به کار ببرند و مسلمانان از آن زمان به بعد چنین کردند. در آیه 59 سوره احزاب آمده است: «... یدنین علیهن من جلابیبهن ...» جلابیب، جمع جلباب و به معنای لباسی است که از روسری معلمولی بزرگتر و از چادر و عبا کوچکتر است، (مسأله حجاب، ص 174، چاپ 38 و تفسیر نمونه، ج 17، ص 426 به بعد) این آیه در صدد بیان حکم دیگری در مورد پوشش نیست بلکه این آیه تأکید است بر عمل کردن به آیه سوره نور که حکم پوشش اسلامی را بیان می کند، (مسأله حجاب، ص 178، چاپ 38 و تفسیر نمونه، ج 17، ص 426 به بعد)بنابراین زنان عربی، لباس خاصی داشتند و با نزول حکم اسلامی پوشش، خود را بر اساس پوشش اسلامی پوشاندند و زنان مؤمن این حکم را خوب مراعات می کردند و خود را در برابر مردان نامحرم می پوشاندند.توجه داشته باشید که هدف اساسی این است که مردان و زنان طوری عمل کنند که فساد آور نباشد و آنانکه به حقیقت، دین اسلام را پذیرفتند، آنگونه عمل می کردند که دین دستور داده بود. اگر زن یا مرد، پوششی به خود بگیرد که زبان حال آن پوشش، دعوت به فساد باشد، این پوشش، اسلامی نیست حتی اگر به صورت ظاهر هم اسلامی باشد همان طوری که اگر کسی نماز بخواند و هدفش ریا باشد، آن نماز نماز نیست گرچه بصورت ظاهر هم نماز باشد. بر این اساس هم مردان و هم زنان باید در پیاده کردن پوشش اسلامی به هدف اساسی دین اسلام توجه کنند. البته به این مطلب توجه بکنیم که شکل لباس، در عصر ها و زمانهای مختلف، متحول می شود ولی آن هدف اساسی همواره ثابت است. اگر لباس، لباسی باشد که دعوت به فساد نکند و آن مواضعی که باید پوشانده شود، پوشانده شود، در این صورت، آن لباس اشکالی نخواهد داشت و چنین نیست که در همه کشورها و همه شهرها لباس همه مردم یکسان باشد. سلیقه ها، عادتها، فرهنگها و شرائط جغرافیائی متفاوت است و به خاطر همین، لباس ها هم متفاوت است. تردیدی نیست که حجاب یکی از ضروریات دین اسلام و بی حجابی جزء منکرات شمرده می شود و آیات و روایات فراوانی که در زمینه فریضه امر به معروف و نهی از منکر آمده، بر این تأکید دارند که باید با تظاهر گناه و فساد با شرائطش مبارزه شود. یکی از آن ها پدیده بی حجابی است. و این دستور به صورت یک قضیه حقیقی و قانون ملی الاهی بیان شده و همگان را در گستره خود قرار می دهد، پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) نیز از این قانون مستثنی نیستند. لذا آن چه مهم است رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر و چگونگی اجرای آن می باشد که در زمان پیامبر(ص) و بعد از آن در میان دین داران معمول بوده است به طوری که مردم به طور زبانی تذکر می دادند و با بیان آیات و روایات هشدار می دادند. و اما مرحله نظارت بر تولید کنندگان لباسها و کنترل واردات و ممنوعیت حضور در برخی مکان ها و دیگر روشهای باز دارنده به عهده نیروهای مجاز می باشد. توجه داشته باشید که از سوی پیامبر و امامان با بدحجابی برخورد بد نمی شد بلکه آنها را هدایت می کردند.در حدیثی آمده است که نگاه به سر و موهای سر زنان اهل تهامه شبه جزیره و اعراب و اهل عراق و کافران اشکالی ندارد .(وسائل الشیعه ج 14 ص 149 باب 113 حدیث اول ) البته این نگاه، نگاه شهوی نیست بلکه نگاه معمولی است و گرنه نگاه شهوی درست نیست . اگر زنی دیوانه باشد و موهای سرش بیرون باشد نگاه کردن به موهای سر او اشکالی ندارد .( همان)اینگونه روایات نشان می دهند که از طرف امامان با بد حجابی برخورد مناسب صورت می گرفته است . به این نکته هم توجه داشته باشید که در طول تاریخ امامان حاکم نبودند و فقط حضرت علی علیه السلام چند سال حاکم شد و او را هم کشتند و مانع اجرای درست دین خدا شدند . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه