مخالفان حضرت در زمان ظهور / جمود اندیشان کند و کاو درباره مخالفان ، نشان مى دهد سواى مستکبران بیدادگر که در سر لوحه قهر سپاه مهدى قرار دارند، بیشترین کارشکنیها، از جانب کسانى است که ادعاى موافقت با امام دارند و خود را از منتظران مهدى مى دانند. اینان ، امام را نه به خاطر پیاده کردن اسلام اصیل ، بلکه براى همراه کردن امام با آروزها و هوسهاى خود مى خواهند. پس از پیوستن به امام ، چون کارها را بر وفق مراد خود نمى بینند و ناچارند از منافع نامشروع خود درگذرند. به توجیه اهداف خود روى مى آورند و با سلاح دین و مذهب ، به جنگ امام مى روند که به فرموده امام صادق :

مخالفان حضرت در زمان ظهور / جمود اندیشان کند و کاو درباره مخالفان ، نشان مى دهد سواى مستکبران بیدادگر که در سر لوحه قهر سپاه مهدى قرار دارند، بیشترین کارشکنیها، از جانب کسانى است که ادعاى موافقت با امام دارند و خود را از منتظران مهدى مى دانند. اینان ، امام را نه به خاطر پیاده کردن اسلام اصیل ، بلکه براى همراه کردن امام با آروزها و هوسهاى خود مى خواهند. پس از پیوستن به امام ، چون کارها را بر وفق مراد خود نمى بینند و ناچارند از منافع نامشروع خود درگذرند. به توجیه اهداف خود روى مى آورند و با سلاح دین و مذهب ، به جنگ امام مى روند که به فرموده امام صادق : چه بسیار از کسانى که ادعاى پیروى او را دارند، ولى پس از ظهور حضرت ، از او روى مى گردانند.1 در این بخش ، به گروه جمود اندیشان اشاره مى کنیم . جمود اندیشان : از بامداد اسلام ، ظاهر گرایان از مهم ترین موانع احیاى دین و تحولات اجتماعى بوده اند، کسانى که به باطن و روح و هدف دین توجه نکرده و افق درکشان فراتر از پوست و قالب را نمى نگرد. دور بودن از واقعیتهاى عینى ، آنان را کوته بین کرده و به خود محورى دچار. محدود بودن درکشان نسبت به دین ، موجب مى شود که در زمانهاى حساس ، تکلیف را نشاسند و به رویارویى پیامبر و امامان کشانده شوند. در جریان نزول آیه روزه و نماز مسافر، پیامبر در سفر، دستورافطار دادند و خود روزه گشودند، ولى گروهى که به خیال مقدس مآبانه خود، هر سختى ثواب دارد، به روزه ادامه دادند. پیامبر با آنان برخورد کرد و بدیشان لقب گناهکار داد.2 وجود پیامبر و مخالفت صریح با این گروه ، به آنان عرصه میداندارى نمى داد. پس از پیامبر، تفکر قشرى و ظاهر بینى در لواى حراست از سنت و جماعت ، در میان مردم رایج شد و رود نحله هاى گوناگون فکرى به فرهنگ اسلامى ، بویژه در دوران غیبت ، آن را تشدید کرد. فرقه هاى گوناگون در عالم اسلام پیدا شد. ارباب مذاهب و فرق ، به اسلام به عنوان دینى جامع و حیات بخش توجه نکردند و با یکسونگرى به برخى از جوانب دین ، زمینه ناتوانى سایر اجزاء آن را فراهم کردند. عالم تشیع نیز، از این خوان بى نصیب نماند. غیبت امام و دور کردن شیعه از عرصه سیاست و اجتماع ، سبب شد که حرکت اجتهاد بیشتر در حل مسائل فردى متمرکز شود و دستورات اسلام به عنوان یک سیستم اجتماعى و اقتصادى و کمتر در کار تحقیق و تدریس قرار گیرد. 3 سایه انداختن تفکر اخبارى گرى بر افکار گروهى از علما مساله را تشدید کرد و سبب شد که نوعى جمود و گذشته گرایى در محافل علمى شیعه رسوخ کند. و مراکز فرهمگى آن ، بویژه در سده هاى اخیر، در برخورد با مسائل نو ظهور کمتر واکنش مثبت نشان دهند. ریشه معارضه برخى از متدینین در برابر اندیشه هاى ناب امام امت را باید در گذشته گرایى و یکسو نگرى در مسائل اسلام ، جست و جو کرد. به هنگام ظهور امام ، تحجر در اندیشه ها و رفتار اجتماعى ، نه تنها از میان نرفته که در لفافه هاى نو ظهور جلوه هاى دیگر مى یابد. امام ، احیاگر دین است در همه مسائل فکرى و کاربردى اسلام ، به دگرگونیهاى وسیعى دست مى زند و دستوراتى را که در طى روزگاران دراز، بر توده مردم پنهان مانده و مردم ناشیانه به آن عمل مى کنند، آشکار مى سازد.4 حضرت ، براى ایجاد عدالت عمومى ، اموال نامشروع را مصادره مى کند، قطایع و زمینهایى که حکومتها به ناروا به افراد واگذار کرده اند، به بیت المال بر مى گرداند5. دست حرامخواران را از اموال عمومى کوتاه مى کند و نقبهاى نامریى به بیت المال را مسدود مى کند.6 در اجراى عدالت ، تا آن جا پیش مى رود که راه را بر افرادى که به زیارت مستحبى خانه خدا مى روند بسته و حج واجب را در اولویت قرار مى دهد.7 شیوه حرمسازى و مسجد نمایى را نمى پسندد و مساجد را از تزئینات غیر ضرورى پاک مى سازد8 . در حرم پیامبر و مسجد الحرام تغییرات مهمى را به اجراء مى گذارد. در قضاوت ، شیوه داودى را پیش مى گیرد و با معیارها و موازین نوینى که در اختیار دارد، کشف حقیقت مى کند و تنها به شیوه قضایى گذشته ، یعنى بینه و سوگند اکتفا نمى کند9 . در تفسیر قرآن ، اسرار پنهانى و رموزى که بر مردم پنهان مانده را آشکار ساخته و درهاى حکمت و معرفت را بر مردم مى گشاید. تاءویل قرآن و مصادیق بارز و پنهان آیات آن را بر مردم آشکار مى سازد10. امام زمان ، احکامى که پیامبر و امامان پیشین ، به سبب نبودن شرایط، نتوانسته اند اجرا کنند، جارى مى کند و اسلام را با همه شرایط و ویژگیها، در جهان حاکم مى سازد. تحولات مهم فرهنگى و اجتماعى و سیره امام در حکومت و قضاوت ، با ذهنیتى که مردم از دین دارند و تحجر اندیشان القا کرده اند، جدید جلوه مى کند و روش امام را با معتقدات خود بیگانه مى بینند. اذا قام القائم استانف دعاء جدیدا کما دعاء رسول الله 11 . امام ، نه مشرع است و نه دین ساز، بلکه جدید بودن روش حضرت در ارتباط با شناخت واژگونه مردم آن دوره از دین است ، که کارهاى امام را جدید جلوه مى دهد، گویى دین جدید آورده است . گروهى که با اسلام اصیل بیگانه بوده و تنها بر ظواهر گذشته جمود دارند. روش امام را با سیرت نیاکان خود ناشناخته دیده ، زبان به اعتراض مى گشایند و با سلاح مذهب ، به مقابله امام مى شتابند. گروهى که از فهم بطون و معانى بلند قرآن عاجزند، به ظواهر قرآن ، علیه امام استشهاد مى کنند و عده اى با استدلال به سیره اى از پیامبر که در خیال دارند، به تحولات اجتماعى و اقتصادى امام انتقاد مى کنند. امام زمان ، در بیرون کردن این گروه از صحنه اجتماعى و افکار عمومى ، پیش از جدش پیامبر به زحمت مى افتد. پیامبر، با کافران بى پرده ، رو به رو بود که از اعلان دشمنى ابایى نداشتند و آشکار با اسلام و پیامبر مى جنگیدند. ولى این دسته از معارضان مهدى ، پینه بر پیشانى دارند و در میان مردم ، به زهد و ورع مشهورند و با سلاح دین ، به جنگ امام مى روند. بى کمترین تردید، به تیر تکفیرش مى زنند و با ایجاد شایعه و جنگ روانى افکار عمومى را علیه او بسیج مى کنند. امام صادق علیه السلام مى فرماید: ان قائمنا اذا قام استقبل من جهلة الناس مما استقبله رسول الله ص من جهال الجاهلیة . فقلت : و کیف ذاک . قال : ان رسول الله ص اتى الناس و هم یعبدون الحجارة و الصخور والعیدان والخشب المنحوته و ان قائمنا اذا قام اتى الناس و کلهم یتاول علیه کتاب الله و یحتج علیه به . ثم قال : اما والله لیدخلن علیهم عدل جوف بیوتهم کما یدخل الحر والقر .12 آزردگیهایى که مهدى ما از سوى نادانان روزگار خود متحمل مى شود، بیش از زحماتى است که به پیامبر از جاهلان زمان خود وارد شده . گفتم : و چگونه ؟ فرمود: پیامبر در زمانى برانگیخته شد که مردم سنگ و درخت و چوب مى پرستیدند. قائم ، آن گاه که قیام کند، مردم علیه او قران را تاویل مى کنند. به خدا سوگند، همانند سرما و گرما عدالت وارد سراهاى آنان خواهد شد. در قضیه اى ، امام در جمع مردم سخن مى گوید و حقایق را بر مردم آشکار مى سازد، گروهى از مردم که تاب سخنان حضرت را نیاورده علیه امام خروج مى کنند. امام صادق علیه السلام مى فرماید: انه اول قائم یقوم منا اهل البیت یحدثکم بحدیث لاتحتملونه فتخرجون علیه برمیلة الدسکرة فتقاتلونه فیقاتلکم فیقتلکم 13 . در وقت ظهور قائم ما، برایتان سخنانى گوید که تاب شنیدن آن را ندارید. علیه او در رمیله شورش خواهید کرد. او، با شما جنگیده و شما را نابود خواهد کرد. خطاب امام به شیعیان ، یحدثکم نشانگر آن است که این گروه ، از مخالفان امام ، از شیعیان هستند و همگى ، به دست امام از میان مى روند. ———————————————————————————– پی نوشت ها: 1- میزان الحکمه رى شهرى ، ج 1/292، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى . 2- تفسیر نور الثقلین ،ج 1/165. 3- مجموعه آثار شهید صدر، مقاله همراه با تحول اجتهاد /8، روزبه . 4- ارشاد، شیخ مفید، ج 2 / 383. 5- منتخب الاثر / 305. 6- بحارالانوار، ج 52 / 338. 7- فروع کافى ، ج 4 / 427. 8- الغیبه ، شیخ طوسى / 473 – 475، مؤ سسه معارف اسلامى ، قم . 9- کافى ، ج 1 / 397. 10- بحارالانوار، ج 52 / 364 – 336. 11- الغیبه ، نعمانى / 322. 12- همان مدرک / 297. 13- بحار الانوار، ج 52 / 375. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه