هدف از آفرینش موجودات چیست؟ چرا خداوند موجودات را آفرید؟ آیا برای رفع تنهایی، عالم خلقت به وجود آمد؟ اگر نمی آفرید، چه می شد؟ چرا در نهایت هر چه را در زمین آفریده نابود می کند؟

براى روشن شدن این مسئله، باید به مطالب زیر توجه کرد:یکم. هدف انسان در کارهایش، رسیدن به کمال یا رفع نقص است؛ براى مثال غذا مى خورد تا رفع گرسنگى و نیاز بدن کند؛ لباس مى پوشد تا خود را از سرما و گرما حفظ کند؛ ازدواج مى کند براى ارضاى نیازى که در این باره احساس مى نماید. عبادت مى کند تا به کمال نهایى و قرب الهى برسد و خدمت به خلق خدا مى کند، تا کمالات عالى را کسب کند. اما خداوند، هیچ نقصى ندارد تا با افعالش، آن را برطرف سازد و کمالى را فاقد نیست، تا براى رسیدن به آن بکوشد.دوم. هدف مندى همیشه با نیاز همراه نیست؛ بلکه به هر میزان موجودى کامل تر و بى نیازتر باشد به رفع نیاز دیگران بیشتر اقدام مى کند و این از ویژگى ها و نشانه هاى موجود کامل و مهربان است. خداوند مهربان نیز در جستجوى نفعى براى خود نیست؛ بلکه مهم ترین هدف او، خیر رساندن به دیگران و ایجاد زمینه رشد و کمال براى موجودات است.از این رو هدف خداوند از آفرینش این است که هر ممکن الوجودى را به کمال ممکن و شایسته آن برساند؛ بدون آنکه در این کار، براى ذات پاک او نتیجه اى داشته باشد. هر امر ممکنى در این جهان، براى خود قابلیت و شایستگى هست شدن و دریافت کمالات وجودى را دارد و گویى همگى با لسان حال درخواست وجود و طلب کمال مى کنند. آفرینش جهان، پاسخ به این سؤال هاى طبیعى و ذاتى اشیاء و در حقیقت به کمال رساندن آنها است.به دیگر سخن، آفرینش احسان و فیضى است از جانب خدا نسبت به موجودات ممکن. چنین آفرینشى حسن ذاتى دارد و قیام به چنین فعلى؛ جز اینکه خود فعل زیبا باشد، به چیز دیگرى نیاز ندارد. او با آفرینش، کمالى را افاضه مى کند و وسایل کمال برتر هر موجودى را در اختیار آن مى گذارد. و خوددارى از آن بخل و نقص است؛ پس سزاوار است خداى حکیم و کمال مطلق، جهان را بیافریند و آن را در غایت حکمت و لطافت ایجاد کند. بنابراین آفرینش الهى حکیمانه است؛ هر چند در مرتبه آفرینش، نه نیازى بود و نه نیازمندى؛ چه از ناحیه خالق و چه از ناحیه مخلوقات.اما از آنجا که خداوند هیچ کمالى را فاقد نیست؛ بلکه عین همه کمالات - از جمله فیاضیت على الاطلاق است. بنابراین او با آفرینش نیز به فیاض بودن دست نمى یازد؛ بلکه چون واجد کمال فیاضیت است، جهان و انسان را مى آفریند. از همین رو گفته شده است: آفرینش جهان، لازمه فیاض بودن خداوند و تجلّى آن است؛ نه مقدمه و سبب فیاض شدن. بنابراین تلازم بین فیاضیت مطلقه الهى و آفرینش جهان، به معناى آن نیست که «خدا باید جهان را بیافریند تا فیاض باشد»! این تعبیر مستلزم نوعى نیاز است. دقت در توضیحات گذشته، نشان مى دهد که مسئله برعکس است؛ یعنى، خداوند فیاض است و نتیجه آن، آفرینش جهان استبنابراین اولا آفرینش جهان لازمه کمال وفیاضیت مطلق الهی است وخودداری از آفرینش ،بخل ومنع فیض است وچنین چیزی از ساحت قدس ربوبی به دور است.ثانیا کمال فیاضیت الهی اقتضا می کند هر آنچه شایسته آفریده شدن است ، بیافریند.ثالثا جهان هستی ،نظام مند وبراساس قانون علیت است.از این رو با وجود هر علت ،معلول آن ضرورتا پدید می آید وتخلف معلول از علت تامه اش محال است.اکنون اگر فرض شود شما با وجود علت تامه پیدایشتان به دنیا نیاییدٰ؛این ،تخلف از اصل علیت ومحال است.بنابر این اگر قرار باشد شما به دنیا نیایید ،باید علت وجود شما محقق نشود .عدم تحقق علت وجود شما نیز تنها در صورتی ممکن است که علت آن نباشد وهمین طور به ترتیب باید میلیون ها یامیلیاردها پدیده دیگر محقق نشود ولازمه آن تغییر اساسی در کل نظام آفرینش بلکه اساسا تعطیل آفرینش ،است.ازین رو بزرگان گفته اند: حذف یک چیز از جهان مساوی با حذف همه است.در پاسخ به بخش اخیر پرسش باید گفت :درنهایت همه چیز در زمین نابود نمی شود بلکه تبدیل به چیز دیگر می گردد چنان که قرآن کریم می فرماید: یوم تبدل الارض غیر الارض والسموات(ابراهیم 48) روزی که زمین به غیر این زمین وآسمان ها نیز به غیر این آسمان ها مبدل میشوند. واین لازمه سیر تکاملی موجودات است. جهت آگاهى بیشتر نگا:الف. عبداللّه، نصرى، فلسفه خلقت انسان، (تهران: مؤسسه فرهنگى دانش و اندیشه معاصر، 1379)؛ب. همو، فلسفه آفرینش، (قم: دفتر نشر معارف، چاپ اول، 1382)؛پ. محمد تقى، جعفرى، آفرینش و انسان، (قم: دارالتبلیغ اسلامى، چاپ دوم)، بى تا). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه