با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید. پرسشگر گرامی؛ پرسش خوبی را مطرح کرده اید؛ چه آنکه یکی از راه های کسب موفقیت، رشد و نوسازی مداوم شخصیت است. کلید و رمزی که می تواند قفل درب های بسیاری را به سوی تعالی، موفقیت و آرامش پایدار بگشاید. شخصیت عبارت است از ویژگی های رفتاری، فکری، اخلاقی، نفسانی، تربیتی، آموزشی، فرهنگی، وراثتی،‌ احساسی، انگیزشی، هیجانی و ... یک انسان که تا حدود زیادی منحصر به فرد بوده و از جهات بسیاری با دیگران متفاوت است.

با سلام و سپاس از اینکه مرکز ما را برای پاسخ و راهنمایی برگزیده اید. پرسشگر گرامی؛ پرسش خوبی را مطرح کرده اید؛ چه آنکه یکی از راه های کسب موفقیت، رشد و نوسازی مداوم شخصیت است. کلید و رمزی که می تواند قفل درب های بسیاری را به سوی تعالی، موفقیت و آرامش پایدار بگشاید. شخصیت عبارت است از ویژگی های رفتاری، فکری، اخلاقی، نفسانی، تربیتی، آموزشی، فرهنگی، وراثتی،‌ احساسی، انگیزشی، هیجانی و ... یک انسان که تا حدود زیادی منحصر به فرد بوده و از جهات بسیاری با دیگران متفاوت است. برخی از این ویژگی ها اکتسابی هستند و انسان از بدو تولد تا زمان مرگ، آن ها را در خود به وجود آورده، کم یا زیاد کرده و وجوه متفاوتی را طی گذران عمر،‌ در رفتار و کردار و گفتار خود به نمایش می گذارد. اما بخش کمی از ویژگی های شخصیتی اکتسابی نیستند و تحت تأثیر وراثت زیستی قرار می گیرند. عوامل مختلفی در رشد و تعالی شخصیت مؤثرند که در ادامه به گوشه ای از آن ها اشاره خواهد شد. بدیهی است توجه به این نکات می تواند انسان را در پیداکردن راه های دیگر در این زمینه یاری رساند : 1. به طور کلی شخصیتی سالم است که ضمن داشتن ثبات و پایداری بتواند رفتاری سازگارانه و انعطاف پذیر در برخورد با محیط و موقعیت های متفاوت از خود نشان دهد. بنابراین، چنین شخصیتی قابل پیش بینی است و اطرافیان نیز سازگاری بیشتری با آن نشان خواهند داد. برعکس، ناسازگاری و انعطاف ناپذیری با محیط و اطرافیان، نمایانگر اختلال در شخصیت است. این افراد غالباً با تغییرات جدید مخالف بوده و واکنش های منفی از خود نشان می دهند. 2. هرچند شخصیت، مفهومی انتزاعی است، اما آثارش آن قدر مشهود و معلوم است که بخش قابل توجهی از زندگی آدمیان در فرایند روابط اجتماعی را تشکیل می دهد. برای مثال، کسی که راستگو، امانتدار، به قول و قرارها پای بند، امانتدار، نوع دوست، بخشنده و… است، نزد مردم از شخصیتی سالم برخوردار بوده و مناسب ترین رابطه اجتماعی را می تواند با اطرافیان برقرار کند. 3. ظاهری آراسته داشتن، خوش بو بودن، زیبا و شیرین و آرام سخن گفتن، خوش رویی و خوش خلقی، تحمل مشکلات و سختی ها، انتقادپذیری، انعطاف پذیری و حتی مثبت اندیشی و برقراری روابط گرم با اطرافیان، در پرورش و بازسازی شخصیت انسان ها نقش قابل توجهی داشته و از طرف دیگر، تأثیرات مثبت و مطبوعی بر اطرافیان برجای می گذارد. در این رابطه موارد فراوانی را نیز می توان اضافه کرد که هرکدام بنا بر تجربه های فردی می توانند در رشد شخصیت حایز اهمیت باشند. 4. فراگیری مهارت های اجتماعی و استفاده بهینه از عنصر زمان و پرهیز از اتلاف وقت و تنبلی و بی حوصلگی، در رشد شخصیت نقش بالایی دارد. بخش قابل توجهی از خلق شخصیت های سیاسی، هنری، اجتماعی، مذهبی، ادبی، علمی و… مرهون رعایت این نکته بوده که به علاوه، موفقیتی پایدار را به همراه خواهد داشت. 5. رعایت هنجارها، سنت ها، آداب و رسوم و قوانین رایج محیطی که در آن زندگی کرده و به کار و فعالیت مشغولیم،‌ می تواند شخصیت سالم، جذاب و پرطرفداری را از ما به نمایش بگذارد. 6. مشاهدات نشان داده اند که چهار ویژگی هدفمند بودن،‌ امید داشتن، توکل کردن و شاکر بودن نه تنها در رشد شخصیتی زیبا و مطلوب نقش مهمی دارند، بلکه دارا بودن این صفات، به تنهایی می توانند متضمن موفقیت همراه با آرامش باشند. 7. رعایت ارزش های اخلاقی، فرهنگی و انسانی، شخیصت سالمی را خلق کرده، حتی می تواند بر آن دسته از زوایای پنهان شخصیتی که جنبه‌ منفی و ناسازگار داشته و به سبب وراثت یا تأثیرات محیطی، تجربه های ناخوشایند گذشته خود و اطرافیان نزدیک پدید آمده و به صورت جبری بر انسان تحمیل می شوند، غلبه کند. مطالعات متعددی نشان داده اند، کسانی که به ارزش های دینی پایبندی بیشتری داشته باشند و در هر لحظه از زندگی به فکر مرگ و آخرت باشند، شخصیت سالم تری داشته و توانایی بالاتری در رشد و بازسازی شخصیت از خود نشان می دهند. 8. یکی از روش های مؤثر در ارتقاء شخصیت، جمع گرایی یا عدم کناره گیری از جمع است. دست یابی به شخصیتی دوست داشتنی با ویژگی های انسانی مورد قبول جامعه، از راه اجتماعی بودن و اجتماعی شدن شخصیت و پرهیز از انزواطلبی، گوشه گیری و خودمحوری امکان پذیر است. انسان اجتماعی قادر خواهد بود بسیاری از نیازهای طبیعی خود را از طریق برقراری رفتار اجتماعی به اصطلاح «جامعه پسند» تأمین کند. 9. مؤلفه های فرهنگی رایج در شکل گیری شخصیت افراد جامعه، نقش مهمی ایفا می کنند. چون درنهایت مردم سهم مهمی در تشکیل ساختار چنین مؤلفه هایی به عهده دارند، بنابراین تأثیر و تأثر متقابل فرهنگ و شخصیت مردم بر روی یکدیگر، غیرقابل انکار است. 10. رفتارهایی که طی زمان برای افراد به صورت عادت درمی آیند و بخشی از تجربه های زندگانیشان را تشکیل می دهند، در شکل گیری شخصیت و بروز آثار آن،‌ سهم فراوانی دارند. بدیهی است که تغییر رفتار نامطلوب و الگوپذیری از شخصیت انسان های بزرگ، می تواند در رشد و تعالی شخصیت، بسیار مؤثر باشد. 11. مسؤولیت پذیری نیز در رشد و تعالی شخصیت بسیار مهم است. کسی که مسؤولیت اعمال خود را می پذیرد و به آنچه انجام می دهد آگاهی کامل دارد، به طور مستمر در رشد شخصیت خویش کوشاست. 12. تطابق حرف با عمل نیز یکی از نشانه های شخصیت سالم و جامعه پسند است. برای بازسازی شخصیت، لازم است که به آن چه می گوییم عمل کنیم و حرف و سخنی را که درصدد انجام آن در زندگی نیستیم، بر زبان نرانیم. پرهیز از دوگانگی در حرف و عمل، شخصیتی واحد خلق کرده و درنهایت، از بروز شخصیت های چندگانه که برخی از افراد مبتلا به آنند، جلوگیری می کند. برخورداری از شخصیتی سالم، موفقیت همراه با آرامش را به ارمغان می آورد. رعایت نکات ساده بالا که به صورت های مختلف مورد تأکید شرع، انبیا و اولیای الهی و بزرگان و اندیشمندان قرار گرفته ( برای هر کدام از موارد ذکرشده می توان انبوهی مصادیق گهربار شاهد آورد)، فرد را به سوی پاکی، راستی و آرامش رهسپار کرده و او را در زندگی دنیا سعادتمند خواهد کرد. پس به خاطر داشته باشیم که برای رسیدن به موفقیت همراه با آرامش، باید به طور مستمر شخصیت خود را نوسازی کرده،‌ در رشد و ارتقاء آن کوشا باشیم. رشد و بازسازی مداوم شخصیت، افق های روشنی از موفقیت، پیش روی انسان باز کرده،‌ درهای تازه و جدیدی را برای بهتر زیستن و برخورداری از آرامشی پایدار، به روی او خواهد گشود. با توجه به ویژگی هایی که برای داشتن شخصیت سالم و موفق ارائه کردیم، مهمترین مشخصه چنین شخصیتی آن است که زندگی را دوست بدارید و از انجام هرکاری (اعمال مشروع) ناراحت نشوید . وقت خود را با شـِکـوه و شکایت یا آرزوی این که اوضاع جور دیگری باشد تلف نکنید ؛ نسبت به امور زندگی احساس شور و هیجان داشته باشید و خواست و توقع تان از زندگی تا حدی باشد که دستیابی به آن برایتان امکان پذیر باشد. مأموریت انسان در زندگی ، تغییر دادن جهان نیست . انسان مأمور تغییر خویشتن است. تمامی راه حل ها ، در درون انسانهاست و باید خودتان نقطه آغاز تغییر باشید. موضوع دیگری که شاید در راستای پاسخ به سوال شما قرار داشته باشد بحث شایستگی اجتماعی است. این واژه به معنی توانایی فرد در سازمان دادن به توانمندی های فردی و منابع محیطی به منظور رسیدن به اهداف تعریف شده است، که دستیابی به این اهداف در عین تعامل مثبت اجتماعی و همزمان باحفظ روابط مثبت بادیگران صورت می پذیرد. حال به عوامل رشد شایستگی اجتماعی می پردازیم : شایستگی اجتماعی به وسیله عوامل زیر برای فرد میسر می گردد و به عبارت دیگر هرکس که از عوامل زیر بهره بیشتری ببرد در رشد اجتماعی موفق تر خواهد بود: 1) پاسخگو بودن 2) انعطاف پذیری 3) همدلی و دلسوزی 4) مهارت های برقراری ارتباط موثر 5)خوشرویی. 1. پاسخگو بودن؛ یکی از ویژگی های افراد موفق، پذیرفتن مسئولیت کارهای خویش و پاسخگو بودن در قبال آنهاست. 2. انعطاف پذیری؛ انعطاف پذیری به معنی این است که تغییر موقعیتها و شرایط، انسان را از رسیدن به اهدفش باز ندارد و او با توجه به موقعیت ها و شرایط جدید، روش رسیدن به اهدافش را دوباره تعریف کند و به بیان دیگر همیشه به صورتی پویا و آنلاین، تاکتیک های رسیدن به اهداف استراتژیک و راهبردی خود را به روز و آپدیت نماید. مثلا ظلم ستیزی رزمندگان اسلام زمانی اقتضاء می کرد که اسلحه به دست گیرند و در مقابل متجاوزین قد علم نمایند، ولی امروز برای مالیدن پوزه استکبار به خاک ذلت، باید به قله های رفیع دانش دست یافت و لذا باید به حسب شرایط به جای اسلحه و جنگ سخت، به نبردی نرم اندیشید. 3. همدلی و دلسوزی؛ همدلی و دلسوزی با دیگر افراد اجتماع علاوه بر رشد معنوی و پاداش الهی، موجب می‌شود که آنها در شرایط سخت کنار ما قرار گیرند و ما را در رسیدن به اهدافمان یاری نمایند. 4. مهارت های برقراری ارتباط موثر؛ کسب چنین مهارت هایی، می‌تواند تاثیر بسزایی در رشد شایستگی اجتماعی ما ایفا نماید. 5. خوشرویی؛ خوشرویی و اخلاق نیکو علاوه برآنکه طبق فرموده حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه «باعث ذوب شدن گناهان می گردد همانگونه که آفتاب، برف را آب می کند» ، بیشترین نقش را در رشد اجتماعی ما بازی می کند. البته ما با توجه به محدودیت های نوشتاری، از پرداختن بیشتر به موارد گفته شده معذوریم و در این رابطه شما را به مطالعه کتبی که در پایان پاسخ خواهد آمد ارجاع می دهیم. البته اگر در این رابطه به سوالی خاص برخوردید می توانید آن را با ما در میان گذارید. بحث دیگری که می تواند شما را برای داشتن یک شخصیت سالم راهنمایی کند موضوع منابع تکوین خود و یا منابع شناخت خود است. در روانشناسی بحثی به نام «منابع شناخت ‌خود» وجود دارد؛ منابع شناخت خود، هسته اصلی شخصیت هر فرد را تشکیل می دهد که شخص با توجه به این منابع، شخصیت خود را در طول زمان شکل می دهد و یکی از راهکارهایی ‌که در «آموزش‌روان» [1] مطرح می شود، آموزش تنظیم منابع شناخت خود به افراد، خانواده‌ها و زوج ها است. توضیح اینکه، فرد و یا خانواده برای شناخت خود از سه منبع استفاده می‌کند : 1- «اظهار نظرهای دیگران» [2] که به آن پسخوراند و یا بازخورد اجتماعی نیز گفته می‌شود، و به این معنی است که فرد و یا خانواده به خاطر تشویق ‌های دیگران و روبرو شدن با باز خورد مثبت از سوی جامعه (جو گیری اجتماعی) در تکرار عمل خویش اصرار می‌ورزد و یا به خاطر نظر نامساعد دیگران و دریافت باز خورد منفی از سوی جامعه، اقدام به ترک عمل خود می‌کند. 2- «خود‌ مشاهده‌گری» منبع‌ دیگر برای شناخت خود است، که در آن افراد به بازشناسی توانایی ها و ناتوانی ها و نقاط مثبت و منفی خود می پردازند و به آنها یاد داده می شود که با تکیه به نقاط مثبت به جبران نقاط منفی منفی خود بپردازند؛ مثلا به شخصی که فکر می کند بی پول است پس بیچاره است، یاد داده می شود که بی پولی مساوی بیچاره گی نیست، زیرا خیلی از پولدارها هستند که بیچاره اند و خیلی از بی پول ها هستند که بسیار با آرامش زندگی می کنند. لذا به او می گویند که از سیاه نگری دست بردارد و به توانایی هایش نیز فکر کند و مثلا در کنار نقطه ضعف بی پولی به مهارتهایی که دارد و می تواند پول ساز باشد فکر کند و در کنار آن آموزش حل مسئله نیز به او آموخته می شود تا بتواند منابع خود را در جهت کسب درآمد مدیریت کند. 3- «مقایسه اجتماعی» نیز سوّمین منبع برای شناختِ خود محسوب می‌شود. یک روان درمانگر برای اصلاح مشکل فرد، زوج، و یا خانواده، باید سه منبع شناخت خود را در این ها تنظیم (بالانس) کند. زیرا یکی از عوامل مهّمِ ایجاد مشکل های عاطفی و شناختی برای افراد وخانواده‌ ها بهم خوردن تنظیم، توازن وتعادل این سه عامل است، که برای بازگشت سلامتی و بسامان شدن، تنظیم دوبارة آنها ضروری است. سهم نرمال و استانداردِ هر یک ازسه منبع، در شناخت خود حدود33% می‌باشد، که اگر یکی از آنها کمتر و یا بیشتر شود آشفتگی و نابسامانی آغاز می‌شود؛ بعنوان مثال، آدم هایی که خود مشاهده گری آنها غلبه دارد وسواس های فکری وعملی بالایی هم دارند. پس برای اینکه شما طبق فرمودة آیة قرآن «وَ نَفسٍ وَ ما سَوّاها» [3] بشوید و شخصیّت معتدل ومتعادلی داشته باشید، باید این سه منبع شناخت خود را باهم مساوی کنید. برخی اوقات منبع اول از منابع شناخت که دهن بینی اجتماعی (social feed back ) است بطور ناهمگونی رشد کرده و از دو منبع دیگر پیش می افتد؛ و در مقابل خود مشاهده گری فرد بشدت تضعیف شده و در سطح بسیار پایینی قرار می گیرد. یکی از مشکلات عدیده ای که این گونه افراد با آن دست به گریبان هستند خود بازداری از بروز احساسات نهفتة شان است. این افراد همیشه خود را با توجه به نگاه دیگران تنظیم می کنند و برای همین اگر احساسی داشته باشند که فکر می کنند دیگران آن را نمی پسندند، آن را فرو می خورند و به درون خود می ریزند. مثلا اگر در جمعی یک نفر کار اشتباهی مرتکب شود، به جای بروز احساس خود مبنی بر اشتباه بودن رفتار فرد خاطی، این احساس را به درون خود منتقل می کنند. این گونه افراد با مشکلات و آشفتگی های زیادی در عرصه های فردی و اجتماعی روبرو می شوند و امکان دارد سرانجام کار آنها به افسردگی حاد ختم شود. یکی از مشکلات شخصیتی این افراد رفتار ناجرات مندانه است که در روانشناسی به آن ویژگی شخصیتی non assertive اطلاق می شود. این ویژگی شخصیتی، منشاء اختلالات بسیاری است و باید اصلاح شود. برای اصلاح آن راهکارهای زیادی پیشنهاد شده است و به اندازه ای مهم است که آموزش رفتار جرات مندانه یک از مهارتهای اصلی زندگی قرار گرفته است. مهارت جرات مندی به فرد کمک می کند که بتواند به خود اطمینان داشته باشد، اعتماد به نفس خود را افزایش دهد، احترام دیگران را جلب کند، توانایی تصمیم گیری خود را بهبود بخشد، حقوق خود را حفظ کند، احساس های خود را ابراز کند، روابط خود را بهبود بخشد، اعتراض کند، نظر خود را به راحتی بیان دارد، به راحتی درخواست خود را مطرح کند، و به راحتی درخواستی را رد کند. کتب پیشنهادی برای مطالعه بیشتر : 1- مهارتهای سازگاری/علی حسین زاده/انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) 2- مهارتهای زندگی/ کریس ال کلینکه/ ترجمه دکتر شهرام محمد خانی/ انتشارات رسانه تخصصی 3- رضایت از زندگی / دکتر عباس پسندیده/ موسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث. 4- درمان ناهنجاریهای روانی/ دکتر سید جلال یونسی/ انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی. پی نوشت ها : 1. psycho education 2. social feed back 3. سوره مبارکه شمس/ آیه شریفه 7 موفق باشید. باز هم با ما مکاتبه کنید. نویسنده : غلامرضا مهرانفر .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه