منظور امام علی (ع) از اختلاف علما که در خطبه 18 نهج البلاغه، آن را بیان داشته اند، چیست؟

الف- گروهی کتاب و سنت را کافی نمی دانند و برای پاسخگوئی به مسائل دینی، به منابع دیگر روی آورده و در این منابع دچار اختلاف می شوند، یکی قائل به قیاس می شود و دیگری مصالح مرسله را می پسندد و دسته ای به سوی اموری دیگر می روند، البته قیاس فقهی همان تمثیل منطقی است، که به هیچ روی، یقین آور نیست، بلکه حداکثر گمان و ظن تولید می کند. ب- گروه دوم کتاب و سنت را منبع اصلی دین می دانند، و برای فهم این متون نهایت تلاش خود را می کنند، اما طبیعی است که فهم این متون برای همه انسانها یکسان نیست، و از این جهت، اختلاف انظار پدید می آید. مسلم است که آن چه امام امیر المؤمنین(ع) مذمت و نکوهش کرده است، به دسته اول از فقها بر می گردد، و هرگز شامل دسته دوم و اختلاف آنان نخواهد شد، اختلاف نظر دسته اول بر دین، و اختلاف نظر دسته دوم، در حوزه دینی است یعنی اختلاف فهم کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) است، و این قابل مذمت نیست.  2ـ از حسن اتفاق، اختلاف دیدگاه فقهای شیعه و علمای امامیه پنج درصد بیشتر نیست، و نود و پنج درصد با هم اتفاق نظر دارند، که این پنج درصد اختلاف هم، به مسائلی مانند: اختلاف در عدالت راوی، اختلاف در مبانی اصول، اختلاف در معنای لغت، اختلاف در صحت روایت، یا عدم صحت آن و اختلاف در مضمون روایت و ترجیح یک دسته روایات بر دسته دیگری از روایات و اموری از این قبیل است. 3 ـ با توجه به مطالبی که در خطبه قبل آمده است، کلام امام علی (ع) در این خطبه در مورد اختلاف حکم و قضاوت دو یا چند قاضی در یک موضوع واحد است. باید دانست که بر اساس مبانی محکم فقهی، اگر یک قاضی واجد صلاحیت در یک مسأله ای حکمی صادر کند، دیگر قضات و حکّام حق دخالت ندارند، مگر آن که اشتباه مسلمی رخ داده باشد، و امام کسی را مذمت کرده است که بدون توجه به کتاب و سنت، به رأی خود حکمی مغایر با حکم دیگران صادر کرده است، نه به فهم خود، از کتاب و سنت. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه