اراده، قسمت، قدر، قضا، خود آدم، آنچه خدا می خواهد چقدر توی زندگی یه فرد می تونه تأثیر بذاره، کدوم قدرتش از همه بیشتره که می تونه روی دیگری تأثیر بذاره؟ اصرار و التماس به درگاه خدا در واقع دعای زیاد، خوبه یا نه؟ اصرار به تأکید یک چیز خاص همیشه ایجاد ترس می کنه چون می گن تقدیر سرنوشت رو رقم می زنه نه خواسته افراد؟

درپاسخ به پرسش مذکور به نکاتی اشاره می شود:1-در پرسش مذکور چنین فرض شده که در جهان هستی دو منبع تاثیر گذار وجوددارد که این دو منبع در عرض وکنار یکدیگر هستند وهر کدام مستقلا اعمال قدرت می نمایند؛یکی قضاوقدرو قسمت الهی است ودیگرخواست واراده انسان.در حالی که این پیش فرض ازبنیان نادرست است .اراده انسان منبعی مستقل درعرض اراده وقضای الهی نیست بلکه درطول اراده خداوند قراردارد؛به این معنا که :خواست خداوند براین منوال تعلق گرفته که انسان کارهای خود را ازروی اراده خویش انجام دهد.به بیان دیگر خداوند اراده نموده که انسان موجودی اراده مند ومختار باشد وهمه کارهای خودرا ازروی اراده واختیار انجام دهد.2- نظام حاکم بر عالم هستى، نظام اسباب و مسببات است. عالم هستى که یک پارچه تحقق فیض الهى است، با تکیه بر اراده ى حکیمانه ى خداوند بر اساس نظام علیّت (نظام اسباب و مسببات) استوار شده است. در این نظام تحقق هر پدیده اى با هر ویژگى و خصوصیتى ناشى از علّت و سبب خاصى است. امام صادق(ع) مى فرماید: ابى الله ان یجرى الامور الاّ باسباب، فجعل لکل شى ء سبباخداوند ابا و پرهیز دارد از جریان ا مور، مگر از طریق اسباب آن ها، پس براى هر چیزى سببى قرار داده است(میزان الحکمه، ج 5، ح 8166).3-تقدیر الهى، به معناى تعیین و تحدید خصوصیات و اوصاف موجودات از سوى خداوند است. از تعیین حدود ذاتى و ماهوى گرفته تا تعیین شرایط و خصوصیات زمانى و مکانى و کمى و کیفى و اوصاف عرضى مانند زیبایى و.... آن چه که مهم است این مطلب است که تقدیر الهى به این معناست که خداوند براى تحقق هر پدیده اى علت و سبب خاصى قرار داده است. در حقیقت تقدیر الهى، همان نظام علّى و معلولى و سبب و مسببى است که بر عالم هستى حاکم کرده است. بر این اساس تقدیر هر پدیده حدود، اوصاف و خصوصیاتى است که نظام اسباب و مسببات براى آن پدیده معین مى کند. به عنوان مثال، وقتى دانه گندم درون زمین قرار مى گیرد، نوع و کیفیت خاک، شرایط آب و هوا، میزان نور و حرارت و کود و عوامل زیست محیطى، مواجه شدن یا مواجه نشدن با آفت و... مجموعه عواملى هستند که علّت و سبب رشد بوته گندم و مؤثر در کیفیت و میزان مرغوبیت آن هستند. اگر خاک در شرایط بسیار مناسب باشد و آب داراى املاح مناسب و به میزان کافى به آن برسد و از نور و حرارت و کود به میزان کافى برخوردار باشد و با آفت مواجه نشود؛ تقدیر و سرنوشت این دانه ى گندم، شاخه اى پربار از دانه هایى با کیفیت و طعم عالى خواهد بود. این یک تقدیر الهى است. یعنى اگر این مجموعه ى اسباب محقق شود چنین مسببى را در پى دارد و اگر هر یک از عوامل فوق تغییر کند و یا با آفت مواجه شود، گندم با کیفیت پائین تر روئیده خواهد شد. در مثال فوق مشاهده مى کنیم که هزاران سرنوشت یا تقدیر در برابر یک دانه ى گندم است. یعنى به ازاى تحقق اسباب و علل مختلف، معلول و مسبب مختلف خواهد بود. تقدیر الهى همین است که از هر علتى، معلول مناسب با آن پدید خواهد آمد. بنابر این روشن مى شود که تقدیر و سرنوشت (قضا و قدر) مبتنى بر قانون علیّت که حاکم بر عالم هستى است، مى باشد .بهبین دیگر، تقدیر وقضای الهی به این معنی است که خداوند به انسان یک نظام علی ومعلولی ومنسجمی را معرفی کرده وبه او گوشزد نموده که اگر ازاین راه بروی به فلان نتیجه ومقصد میرسی واگر از مسیر دیگر بروی به مقصد وغایت متناسب با آن خواهی رسید. اختیار با انسان است که کدام راه ومسیر را انتخاب نماید.4-دعا ودرخواست از خداوند نیز یکی از گونه های تقدیر و اسباب وعللی است که در نظام سازواره هستی گنجانده شده است. بسیاری ازخیرات وبرکات از راه عاونیایش به انسان میرسد .البته دعا درصورتی کارساز ورهگشا است که همراه با تلاش وکوشش هدفدار ونظام مند، باشد.خداوند در قرآن کریم می فرماید:« ادعونی استجب لکم » من را بخوانید تا شما را اجابت کنم. همچنین می فرماید:« وان لیس للانسان الا ما سعی» به جز سعی وتلا ش انسان چیزی عاید اونمی شود؛ انسان برسرسفره تلاش ودسترنج خود نشسته .نکته شایان توجه این که؛ اراده انسان نقش آفرین ترین وموءثر ترین عامل در تعیین سرنوشت انسان است چنان که قرآن کریم تلاش وسعی ارادی را علت دستیابی به همه کمالات بر میشمارد.البته نمیتوان نقش دعا، توفیق ،وتوجهات خداوند رانادیده گرفت اما این عوامل درسایه عملکرد ارادی انسان میتوانند تاثیر گذار واثر بخش باشند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه