عصمت در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. این مصونیت از خطا و عصیان دو گونه فرض است.الف) مصونیت و معصومیت کلى:در تمامى ادوار عمر (از بدو تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسیان و عصیان و خطا در فراگیرى و تعلیم و اجرا ی دین الهى. این امر تنها در انبیا و ائمه (ع) تحقق یافته و بر تحقق آن در دیگران، (غیر از مَلَک)، دلیلى نداریم.

عصمت در لغت به معناى مصون و محفوظ بودن و در اصطلاح به معناى مصون و محفوظ بودن از خطا و لغزش و گناه است. این مصونیت از خطا و عصیان دو گونه فرض است.الف) مصونیت و معصومیت کلى:در تمامى ادوار عمر (از بدو تولد تا آخر) از تمامى سهو و نسیان و عصیان و خطا در فراگیرى و تعلیم و اجرا ی دین الهى. این امر تنها در انبیا و ائمه (ع) تحقق یافته و بر تحقق آن در دیگران، (غیر از مَلَک)، دلیلى نداریم.ب) عصمت نسبی:عصمت نسبى، قابل شدت و ضعف و در افراد مختلف، متفاوت و متغیّر است و در امور دین چه بسا پس از تلاش ها و ریاضت ها و تهجدهاى عدیده تا حدودى فراهم و به واسطه ی همان ها حفظ مى گردد، بدون این که تضمینى براى حفظ آن تا آخر عمر باشد. از این رو عصمت نسبى را با توجه به شدت و ضعف آن مى توان به سایرین نیز نسبت داد. از این حالت در افراد عادى با عنوان "ملکه عدالت" یاد مى شود؛ یعنى شخص به گونه اى است که لغزش عمدى و کبیره از او دیده نمى شود. از نگاه شیعه فقط انبیا و جانشینان آن ها، دارای مقام عصمت مصطلح؛ یعنی منزه بودن از هر گونه سهو و نسیان و عصیان در کل عمر، در مراحل فهم و ابلاغ و اجرای وحى هستند و غیر از آن بزرگواران هیچ کس از چنین مقامی برخودار نیست. گر چه ممکن است برخى دیگر از انسان ها نیز به مقام کمال انسانیت بار یافته و بهره اى از ولایت الهى و عصمت نسبى برخوردار گردند. چنانچه برخى امام زادگان مثل حضرت زینب، حضرت اباالفضل،  على بن جعفر الصادق، حضرت معصومه )س) و... بدین مقام بار یافته اند، پس این بزرگان بعد از چهارده معصوم در درجه دوم از عصمت از گناه برخوردار بودند.حال از زاویه دیگر به پاسخ می پردازیم:این که گفته می شود پیامبران و ائمه معصومند و از عصمت دیگران سخن گفته نمی شود، بدین معنا است که عصمت ایشان با ادله عقل یا نقل اثبات شده، ولی عصمت دیگران با ادله عقل یا نقلی اثبات نشده است. پس پیامبران و امامان هم واقعاً معصومند و هم عصمت آنان برای ما ثابت شده است.اما درباره دیگرانی که مشمول این ادله عقلی و نقلی نمی شوند، نمی توان قضاوت به نداشتن عصمت کرد؛ یعنی ممکن است انسان های دیگری واقعاً دارای عصمت از گناه باشند، ولی دلیلی برای اثبات آن برای ما گفته نشده باشد و نیازی نیز به اثبات آن احساس نمی شود. عصمت از گناه، پایین ترین مرتبه از عصمت پیامبران و امامان است و مراتب بالاتر آن شامل عصمت از اشتباه، نسیان و سهو و عصمت در مقام تببین دین است و این به جهت مقام امامت و رهبری آن ها است.با ویژگی هایی که از سوی امامان معصوم درباره شخصیت حضرت عباس و حضرت زینب نقل شده، به دست می آید که این دو بزرگوار قسم اوّل از عصمت را دارا هستند.علاوه بر این که هیچ دلیلی بر ارتکاب گناه از سوی حضرت زینب و حضرت عباس وجود ندارد، پس می توان گفت که شخصیت والای آن دو مبرّا از گناه است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه