در هیچ یک از آیات قرآن، حتى در آیات حجاب، بحث از پوشش مو مطرح نیست. پس به چه دلیل، پوشش اسلامى، شامل مو نیز مى شود؟ و اساساً در اسلام چه نوع پوششى توصیه شده است؟

در قرآن کریم براى پوشش بانوان ، دو نوع لباس مطرح شده است : . 1 خمار یا مقنعه 1 ، . 2 جلباب یا چادر 2 . در مفهوم « جلباب » اختلاف نظر وجود دارد . آنچه با توجه به کتب لغت و گفتار مفسّران مانند طبرسى در مجمع البیان و فخر رازى در تفسیر کبیر و بعضى مفسرین دیگر و نیز اهل لغت 3 به دست مى آید جلباب معناى لباس یا پیراهن گشاد و پوشش سراسرى مانند چادر یا عبا است که زنان بدان وسیله سر و گردن و سینه خود را مى پوشانند . چنانکه در تعریف جلباب گفته اند : H « الجلباب : القمیص أو الثوب الواسع » E . یا H « الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الردّاء تُغطى به المرأه رأسها و صدرها » E . اما در این میان تفسیر علاّمه طباطبایى و فیض کاشانى و بعضى از مفسرین اهل سنّت مانند قرطبى صحیح تر به نظر مى رسد 4 و آن اینکه : H « هو ثوبٌ تشتمل به المرأه فیغطّى جمیع بدنها » E 5 است که « جلباب » ملحفه و پوششى چادر مانند است ، نه روسرى و خمار . از ابن عبّاس و ابن مسعود روایت شده که منظور عبا است . پس « جلباب » لباس گشاد و پارچه اى است که همه بدن را مى پوشاند . همان گونه که مفسّران بزرگ مانند شیخ طوسى و طبرسى فرموده اند ، در گذشته دو نوع روسرى براى زنان معمول بود : روسرى هاى کوچک که آن ها را « خِمار » یا « مقنعه » مى نامیدند و معمولاً در خانه از آن استفاده مى کردند و روسرى هاى بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار مى آمد . زنان با این روسرى بزرگ ، که « جلباب » خوانده مى شد و از « مقنعه » بزرگ تر و از « رداء » کوچک تر است و به چادر امروزین شباهت دارد ، مو و تمام بدن خود را مى پوشاندند . « جلباب » پوششى است که روى همه پوشش ها به سر مى کردند درباره « جلباب » گفته اند : آن روسرى خاصى که بانوان هنگامى که براى کارى به خارج از منزل مى روند ، سر و روى خود را با آن مى پوشند : H « الجلبابُ خمارُ المرأه الذى یغطّى رأسها و وجهها اذا خرجت لحاجه » E 6 . نزدیک ساختن جلباب H « یُدنین عَلیهنّ مِن جلابیهنّ » E 7 « کنایه از پوشیدن چهره و سر و گردن با آن است یعنى چنان نباشد که چادر یا روپوش هاى بزرگ ( مانتو ) تنها جنبه تشریفاتى داشته باشد و همه پیکرشان را نپوشاند 8 . زنان نباید چنان چادر یا مانتو بپوشند که نشان دهند اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند ، از نگاه چشم هاى نامحرم نمى پرهیزند و از مصادیق « کاسیات عاریات » شمرده مى شوند یعنى ظاهراً پوشیده هستند ، ولى در واقع برهنه اند ، از رسول اللّه صلى الله علیه وآله روایت شده است : H « صنفانِ مِن اهلِ النّارِ لم أرهما : قومٌ معهم سیاطٌ کأذناب البقرِ یَضربونَ بها النّاس و نساءٌ کاسیاتٌ عاریاتٌ ممیلاتٌ مائلاتٌ رؤسهنَّ کأسنمهِ البختِ المائله . . . » E . پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمود : « دو گروه از دوزخیان را هنوز من ندیده ام . گروهى که تازیانه هایى مانند دم گاو در دست دارند و مردم را با آن مى زنند و گروه دیگر زنانى که پوشش دارند اما برهنه اند ، کج راهه مى روند و دیگران را نیز به کجروى تشویق مى کنند . سرهایشان همچون کوهان شتر خراسانى فروهشته است . اینان به بهشت نمى روند و بوى بهشت را که از فاصله چندان و چندان به مشام مى رسد استشمام نمى کنند » 9 . قرآن فرمان مى دهد : « بانوان با مراقبت ، جامه شان را بر خود گیرند و آن را رها نکنند ، تا نشان دهند اهل عفاف و حفظ تقواى دل به شمار مى آیند . پوششى مطلوب است که خود به خود دورباش ایجاد مى کند و ناپاک دلان را نومید مى سازد » 10 . برخى ادّعا مى کنند : حجاب به معناى مقابله با برهنگى است و قابل قبول است ولى در هیچ جاى قرآن از پوشش مو سخن به میان نیامده است ! نادرستى این سخن آشکار است زیرا علاوه بر شأن نزول آیه ، زنان مسلمان ، حتى پیش از نزول این آیه ، موهاى خود را مى پوشاندند و تنها مشکل آنان آشکار بودن گردن و گوش ها بود و در این آیه 11 ، از روسرى سخن به میان آمده است ، باید پرسید : آیا روسرى جز آنچه بر سر مى افکنند و موها را بدان مى پوشاند ، معنایى دارد ؟ افزون بر این ، حکم میزان پوشش در روایات متعدّد وارد شده است و علّت تأکید بر پوشش مو در موضوع حجاب بانوان ، به فلسفه حجاب برمى گردد . مهم ترین فلسفه پوشش زن در ارتباط با دیگران ، مسئله زیبایى و جذّابیت اوست و معمولاً موى دختران و زنان ، جذّاب و دلرباست . در احادیث گفته شده که یکى از دو زیبایى ، مو است . 12 در روایتى از رسول اکرم صلى الله علیه وآله وارد شده است که به هنگام خواستگارى ، مرد مى تواند از زن درباره موهایش بپرسد که یکى از دو زیبایى مهم زن است قال رسول اللَّه صلى الله علیه وآله : H « اذا أراد احدکم ان یتزوج المرأه فلیسأل عن شعرها کما یسأل عن وجهها فإن الشعر احد الجمالین » E 13 . یکى از نشانه هاى اهمیت مو براى زنان این است که شرکت هاى تبلیغى از این زیبایى نهایت بهره را برده ، و کالاى خود را در کنار زنان سر برهنه تبلیغ مى کنند . در پایان گفتنى است درباره حدود پوشش ، نسبت به زنان پیر و از کار افتاده 14 و یا زنان روستایى که اهل آرایش نیستند ، تخفیف داده شده و استثنائاتى وارد گردیده است . 15 ( 1 ) نور ( 24 ) ، آیه . 31 ( 2 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 59 ( 3 ) . ک : مرتضى مطهرى ، پیشین ، ص 158 و 159 سید على اکبر قرشى ، پیشین ، ج 2 ، ص 41 و . 42 ( 4 ) سید محمدحسین طباطبایى ، پیشین ، ج 16 ، ص . 361 ( 5 ) مولى محسن فیض کاشانى ، پیشین ، ج 4 ، ص 203 قرطبى ، الجامع لأحکام القرآن ، ج 14 ، ص . 156 ( 6 ) شیخ طوسى ، التبیان فى تفسیر القرآن ، ج 8 ، ص 361 فضل بن حسن طبرسى ، مجمع البیان ، ج 7 و 8 ، ص . 578 ( 7 ) قرطبى ، پیشین ، ذیل تفسیر آیه . 59 ( 8 ) فضل بن حسن طبرسى ، پیشین ، ص 580 سید محمدحسین طباطبایى ، پیشین ، ج 16 ، ص . 361 ( 9 ) محمد محمدى رى شهرى ، میزان الحکمه ، ج 2 ، ص . 259 ( 10 ) مرتضى مطهرى ، پیشین ، ص 160 و . 161 ( 11 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 59 ( 12 ) محسن فیض کاشانى ، تفسیر صافى ، ج 3 ، ص 430 و . 431 ( 13 ) بحارالانوار ، ج 100 ، ص 238 ، ح . 36 ( 14 ) سیدعلى کمالى ، قرآن و مقام زن ، ص 107 به نقل از : محدث نورى ، المستدرک الوسائل ، ج 2 ، ص . 559 ( 15 ) نور ( 24 ) ، آیه . 60 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه