مسئله خیر و شر یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی است . اکنون به اندازه ای که باعث طولانی شدن کلام و ملالت نشود, چند نکته را عرض می کنیم : الف ) خیر به چیزی گفته می شود که هماهنگ با وجود ما و مایه پیشرفت تکامل ماست . در مقابل شر چیزی است که ناهماهنگ با وجود ما باشد و مایه عقب ماندگی و انحطاط گردد. ب ) خیر و شر بر سه گونه است : خیر مطلق , شر مطلق , خیر و شر نسبی ; خیر مطلق آن است که هیچ جنبه منفی نداشته باشد و شر, عکس آن ; یعنی هیچ جنبه مثبت ندارد, خیر و شر نسبی بین آن دو است .

مسئله خیر و شر یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی است . اکنون به اندازه ای که باعث طولانی شدن کلام و ملالت نشود, چند نکته را عرض می کنیم : الف ) خیر به چیزی گفته می شود که هماهنگ با وجود ما و مایه پیشرفت تکامل ماست . در مقابل شر چیزی است که ناهماهنگ با وجود ما باشد و مایه عقب ماندگی و انحطاط گردد. ب ) خیر و شر بر سه گونه است : خیر مطلق , شر مطلق , خیر و شر نسبی ; خیر مطلق آن است که هیچ جنبه منفی نداشته باشد و شر, عکس آن ; یعنی هیچ جنبه مثبت ندارد, خیر و شر نسبی بین آن دو است . ج ) از دیدگاه یک خداپرست , از این اقسام که بر شمردیم , دو قسم امکان وجود دارد: یکی خیر محض و دیگری آنچه خیرش بیشتر است ; اما آنچه شر محض یا شرش بیشتر از خیر باشد, امکان وجود آن از سوی خداوند نیست , چون خداوند حکیم است و از حکیم , کار قبیح تحقق پیدا نمی کند. معروف میان فلاسفه و دانشمندان این است که شر در تحلیل نهایی بازگشت به امر عدمی می کند و امر وجودی که سرچشمه أا عدم است . شاید نخستین کسی که این نظریه را ابراز داشت , افلاطون بود بنابراین خیر, چیزی جز وجود نیست , از این رو خلقت و آفرینش خدا به موجودات تعلق گرفته , نه عدم ها. د ) اگر در بعض روایات خداوند به عنوان خالق شر و خیر ذکر شده (مثل آن چه از امام صادق (ع ) نقل شد که : الخیر و الشر کله من الله ) مقصود شرهای نسبی است , که به امر وجودی بر می گردد ; مثل حیوانات موذی , که گرچه از نظر ما (افراد ظاهربین ) شر و بد هستند, ولی منافعی دارند ولو اینکه آن منافع از نظر ما مخفی است . در روایتی آمده است اگر مارها و عقرب ها و حیوانات گزنده نبود که سموم هوا را جذب کنند, هیچ موجودی , زنده روی زمین باقی نمی ماند. و یا مثلا" باران از نظر منافعی که برای انسان و حیات همه موجودات دارد, خیر است , گرچه از نظر آن کسی که ضرری به خانه او می رسد, شر محسوب می شود. مرحوم خواجه نصیرالدین طوسی که استاد الفلاسفه است , به نقل از مرحوم علامه مجلسی (ره ) در »مرآت العقول « در شرح این روایات فرموده است منظور از شر اموری است که با طبع انسان سازش ندارد, هر چند دارای مصلحت است , چون شر دو معنی دارد: چیزی که ملایم و هماهنگ با طبایع نیست , مانند حیوانات موذی , و چیزی که موجب فساد است و در آن مصلحتی وجود ندارد. آنچه از خدا نفی می شود, قسم دوم است . ه ) لذا بعضی گفته اند ما در عالم , بد مطلق نداریم و هر چه که لباس وجود و هستی پوشیده , به نحوی خیر دارد ولو بر ما پوشیده باشد. ملای رومی در مثنوی گفته است : پس بد مطلق نباشد در جهان ==بد به نسبت باشد این را هم بدان ==زهر مار آن مار را باشد حیات ==نسبتش با آدمی باشد ممات == (مدرک این مطالب کتاب تفسیر پیام قرآن , جلد 4 است , که برای اطلاع بیشتر می توانید به آن کتاب مراجعه کنید.) درباره زلزله اگر چه به دنبال عوامل طبیعی خاص خودش می باشد و از وقوع آن گریزی نیست و همگی باید احساس هم دردی کنیم و بدون فرافکنی به کمک رسانی و حل مشکلات اقدام کنیم.اما پیامها و پیامدهای فراتری را می تواند به دنبال داشته باشد.از آنجمله: 1. عزم ملی برای آبادانی مناطق با رعایت استانداردهای لازم 2. تجلی باشکوه حمایت ها در سطح کشور و در عرصه بین المللی و رشد روحیه نوع دوستی 3. به خود آمدن همگان و تامل در زندگی دنیا و عبرت گرفتن از آن (اگر چه در در تصادفات و حوادث روزانه روحیه همکاری و امدادرسانی و عبرت گیری وجود دارد. اما در حوادث بزرگ تاثیر گذاری در سطح کل جامعه و حتی سطح جهان دارد.)پیش خواهد آمد.از این نگاه حوادث هر چه بزرگتر باشد تاثیر گذاری بیشتری خواهد داشت البته تشخیص بزرگی حادثه و شدت تاثیر آن نسبی است به طور مثال در جامعه ای که ضریب ایمنی بالاست اگر در یک حادثه 20نفر تلفات داشته باشد در همه دستگاههای تبلیغاتی مطرح می شود و همه را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین هیچ گونه کوتاهی و سستی در برنامه ریزی و عدم آمادگی با حوادث غیر مترقبه قابل قبول نیست. 4. به طور کلی همه بلاها از نظر تربیتی و آخرتی نسبت به افراد سه گونه است: «ان البلاء للظالم ادب ،و للمومن امتحان و لانبیاءدرجه و للاولیاءکرامه»بلا و گرفتاری برای ظالمان به خویش و جامعه یک نوع ادب و مکافات عمل است و برای مومنان وسیله ای برای امتحان و نشان دادن پایداری بر ایمان است و برای انبیاءدرجه و مرتبه ای در نزد خداوند است و برای اولیاءوسیله برای رسیدن به کرامات است.(بحار ج 67 ص 235) بنابراین با یک تحلیل واقع بینانه و بدون فرافکنی و اتهام به افراد یا اعتراض به خدا از حوادث این چنین باید عبرت بیش از پیش گرفت و در سطح «فرشی»و «عرشی» از پیامها و پیامدهای آن بهره گرفت. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه