آیا محمد حنفیه خود ادعایی برای امامت داشته است که به دنبال آن کیسانیه به وجود آمدند یا آن که خودش به امامت حضرت مجتبی(ع) و امام حسین(ع) و حضرت سجاد(ع) معترف بوده است؟

با بررسی منابع تاریخی و روایی به این نتیجه می رسیم که به جز یک بار، که آنهم توضیحش خواهد آمد وی هیچگاه ادعایی مبنی بر امامت نداشته است و وی بر عکس، ولایت و امامت تمامی ائمه حتی امام سجاد علیهم السلام را قبول داشته و بدان معترف بوده است.در منابع فقط به یک گفتگوی عادی و دور از تنش بین وی و امام سجاد علیه السلام اشاره شده . علما و بزرگان براین باورندکه این گفتگوها به جهت رفع شبهه ازجمع شیعیان ودوستداران اهل بیت بوده. و محمد بن حنفیه با این روش می خواست مقام و منزلت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ را برای آنانکه به امامت محمد گرایش داشتند روشن نموده و از پیدایش فرقه جدید وانشعاب شیعه جلوگیری کند .وگرنه خبرامامت امام سجاد را از پدر وبرادرش امام حسین شنیده وبرآن وقوف داشت( مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم 1363 هـ .ش، تهران، ج 4، ص 84 ـ 86 همراه با پاورقی)محمدحنفیه خود جایگاه شناخته شد درپیش رسول خدا داشت.چون از قبل حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ به حضرت علی ـ علیه السّلام ـ خبر داد که بعد از من تو را پسری متولدخواهد شد از دختری از قبیله بنی حنفیه و من اسم و کُنیة خود را به او بخشیدم و بغیر او اسم و کنیة من به دیگری حلال نیست که میان اسم و کنیة من جمع کند(یعنی این که کسی نام خود را محمد و کنیة خود را ابوالقاسم بگذارد) مگر قائم آل من ـ علیه السّلام ـ که خلیفه دوازدهمین من است و عالم را پر از عدل و داد خواهد کرد بعد از آنکه از جور و ظلم پر شده باشد.ازاینروی حضرت علی ـ علیه السّلام ـ او را محمد نام نهاده و کنیه اش را ابوالقاسم قرار داد(قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، مؤسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، 1411 هـ .ق، ج 2، ص 66)ازطرفی محمد حنفیه را در علم و ورع و زهد و تقوی نظیر و بدیل نبود (حسینی، جمال الدین احمد بن علی، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، دار مکتبه الحیاة، بیروت، ص 389، همراه با پاورقی.)پس چگونه می تواند از امام زمان خود غافل باشد و چیزی را طلب کند که حقّ او نمی باشد.و اما خلاصه گفتگوی محمد بن حنفیه با امام سجاد ـ علیه السّلام ـ در رابطه با امر امامت بدین قرار است:شیخ کلینی و دیگران از حضرت امام محمد باقر ـ علیه السّلام ـ روایت کرده اند که چون امام حسین ـ علیه السّلام ـ بدرجه رفیع شهادت فایز گردید محمد بن حنفیه خدمت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ عرض کرد و گفت ای برادر زادة من، می دانی که رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ بعد از خود وصیّت و امامت را به علی ـ علیه السّلام ـ گذاشت و از آن پس به امام حسن ـ علیه السّلام ـ و از پس وی امام حسین ـ علیه السّلام ـ هم اکنون که پدرت شهید گردید و برای بعد از خود جانشینی تعیین نکرد اینک من عموی تو و برادر پدر تو و فرزند علی ـ علیه السّلام ـ می باشم و به سن از تو بزرگترم و با این سن که مراست و آن خرد سالی که تو داری من به امر امامت از تو سزاوارترم. حضرت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ فرمود: ای عمو از خدا بپرهیز و در پی آنچه سزاوار آن نیستی مباش. ای عمو پدرم صلوات الله علیه قبل از آن که به عراق توجّه کند به من وصیّت نمود و یک ساعت پیش از شهادتش در امر امامت و وصیّت عهد و پیمان با من سخن گفت و اینک اسلحة رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ است که نزد من است، پس گرد این امر مگرد.امام محمد باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود که این مکالمه و سخن در میان ایشان گذشت وقتی که در مکه بودند پس به جانب حجرالاسود روان شدند حضرت امام سجاد ـ علیه السّلام ـ روی به محمد حنفیه کرد و فرمود: تو در پیشگاه خدای تعالی به حالت زاری از او بخواه تا حجرالاسود را برای تو به سخن درآورد آنگاه از او پرسش کن.پس محمد حنفیه چنین کرد حجرالاسود او را جواب نداد. امام فرمود: اگر تو وصّی و امام بودی حجرالاسود تو را جواب می داد. محمد بن حنفیه عرض کرد ای برادرزاده اکنون تو حجرالاسود را بخوان و پرسش کن. و چون حضرت از حجرالاسود سؤال کرد که وصی بعد از امام حسین ـ علیه السّلام ـ کیست، حجرالاسود چنان تکان خورد که نزدیک بود از جای خود کنده شود. آنگاه خداوند متعال به زبان عربی آن را به نطق در آورد و به امام سجاد ـ علیه السّلام ـ گفت: وصیّت و امامت بعد از حسین بن علی پسر فاطمه بنت رسول الله ـ علیهم السّلام ـ مخصوص تو است. براساس بعضی از روایات محمد پای آنحضرت را بوسید و گفت آری امامت مخصوص تو است(کلینی، محمد بن بعقوب، اصول کافی، منشورات المکتبة الاسلامیه، طهران، 1384 هـ .ق، ج 6، ص 268)همانگونه که گفته شد این گفتگو برای رفع شبهه و شک از دل مردم بود تا پس از امام حسین ـ علیه السّلام ـ به امامت محمد بن حنفیه معتقد نباشند . علی رغم اثبات امامت امام سجاد گروهی به امامت محمد بن حنفیه معتقد شده و امامت را پس از امام حسین ـ علیه السّلام ـ از آن او دانستند که در تاریخ به «کیسانیه» معروفند که به گواه تاریخ وی هیچ ارتباطی با آنان نداشته است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه