هر وقت مي خواهم تزكيه كنم، دچار كبر و غرور مي شوم. چگونه با اين صفات مقابله كنم؟

کار بزرگ، «زحمت» و در مقابل «اجر زياد» دارد. هيچ گاه تأمل کرده ايد چرا ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ جهاد با نفس را جهاد اکبر ناميده اند و يا چرا فرموده اند شجاع ترين مردم کسي است که بر هواي نفسش غلبه کند. و اينکه هر کس در مسير خودسازي، از دنيا برود شهيد از دنيا رفته است. چون قوي ترين و نيرومند ترين دشمن ما نفس أمّاره و خودخواهي ما است. ريشه همه رذايل اخلاقي، خودخواهي است. در معراج السعاده آمده: عجب گياهي است که تخم آن کفر، و زمين آن نفاق، و آب آن فساد، و شاخ هاي آن جهل و برگ آن ضلالت و ميوه آن لعنت و مخلّد بودن در جحيم است. علل خود پسندي و تکبر از ريشه هاي خودپسندي و كبر مي توان به فراموشي خدا، خود خواهي، عقده حقارت، و... اشاره كرد. فرق عجب و تکبر اگر دقت کنيم مي بينيم که بين عجب (خود پسندي) و خود برتربيني و خود بزرگ بيني (تکبر) فرق است. متکبر خود را بالاتر از ديگران مي داند ولي کسي که مبتلا به خود پسندي و عجب است به خود مي بالد و از خود شاد است. البته اگر به خود ببالد و شاد باشد چون نعمتي که دارد از آن خداوند و لطف اوست عجب محسوب نمي شود. راه کارهاي مقابله با خود بزرگ بيني و خود پسندي 1. محاسبه نفس: در احاديث زيادي به ما توصيه شده که «برنامه منظم» خود سازي، خود شناسي و محاسبه نفس روزانه داشته باشيم. وقتي محاسبه نفس منظم شد، بهتر مي توانيم خود را ارزيابي کنيم وصفات مثبت را تقويت و صفات منفي را رفع کنيم. يکي از ضعف ها همين است که برنامه ما منظم نيست .خود سازي بايد برنامه اي مستمر، روزانه و مکتوب داشته باشد وگرنه نفس اماره ما قدرت پيدا مي کند و رام نمي شود. 2. فهرست ضررها: فهرستي از زيان هاي اين دو صفت بد يادداشت کنيد و پيوسته اين ضررها را مرور کنيد. و در مقابل ليستي از فوايد صفات ضد آنها يعني شکسته نفسي و تواضع تهيه کنيد و پيوسته آن ها را مرور کنيد. از آنجا که انسان فطرتا نفع طلب و ضرر گريز است اين تمرين، انگيزه شما را تقويت مي کند تا به خواسته خود راحت برسيد. براي تکميل اين فهرست از اطلاعات خود، دوستان، بزرگان دين و کتب اخلاقي کمک بگيريد. 3. غفلت شکني: ما اغلب هنگام غفلت ضرر مي کنيم بنابراين بايد از غفلت شکن ها کمک بگيريم: توبه، زيارت قبور، عيادت قبور، عيادت مريض، صله رحم، کمک به فقير و... 4. پرورش عزت نفس و احساس ارزشمندي: در روايت داريم ما من رجل تکبّر او تجبّر الّا لذلة يجدها في نفسه. يعني هر تکبري که از ما سر مي زند به دليل احساس حقارت و کوچکي اي است که ما در خود احساس مي کنيم. ما دو دسته نياز داريم نيازهاي مادي (خوراک، جنسي و...) و نيازهاي رواني. اگر نيازهاي فطري و غريزي ما به شکل صحيح ارضاء نشوند ما ناهشيار از شيوه هاي جبراني جهت تأمين آن نيازها کمک مي گيريم. مثل بچه اي که به دليل فقر آهن، خاک يا گِل مي خورد. راه هاي تقويت احساس ارزشمندي و عزت نفس 1. توجه به مقام خليفة الاهي خود 2. توجه به بالاتر بودن آبروي ما از کعبه 3. همنشيني با عالمان رباني 4. مطالعه شرح حال عارفان و بزرگان اخلاق (کم و پيوسته خواندن). رسد آدمي به جايي که به جز خدا نبيند بنگر که تا چه حد است مکان آدميت 5. توجه به اينکه عزت و ذلت به دست خدا است و عزت در پيروي از دستورات خدا به دست مي آيد 6. استفاده از توانايي ها و مهارت هاي خود در راه خدمت به خلق 7. تفکر در نعمت هاي ظاهري (سلامتي ، عقل) و باطني (ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ ) که خداوند به ما داده. 8. تقويت رابطه خود با خدا و تفکر در صفات و اسماء الاهي. مثلا مطالعه (نه خواندن) کم ولي با تدبر و روزانه زيارت جوشن کبير و خواندن اين صفات در قنوت نمازها. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه