آیا حدیث لولاک لما خلقت الفلاک ... دلیل منزلت بیشتر حضرت زهرا(س) بر حضرت علی(ع) و پیامبر(ص) نمی شود؟

در پاسخ به توضیح ذیل توجه کنید : 1 - حدیث لولاک در منابع روایى به صورت مختلفى ذکر شده است که برخى از آنها چنین است : الف - یَا مُحَمَّدُ وَ عِزَّتِى وَ جَلَالِى لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ آدَمَ وَ لَوْ لَا عَلِىٌّ مَا خَلَقْتُ الْجَنَّه ، اى محمد ! به عزت و جلالم سوگند اگر تو نبودى آدم را نمى آفریدم و اگر على ج‌ع - نبود بهشت را خلق نمى کردم . بحارالأنوار ج 40 ص 20 باب 91 ب - لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاک بحارالأنوار 16 405 و ج 15 ص 28 و ج 57 ص 2 199 - در مورد این حدیث مى توان سه گونه تحلیل وبیان ارائه داد : . 1 هدف از خلقت جهان ، چیزى است که جز با وجود پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) تحقق نمى‌یابد . از دیدگاه قرآن ، همه جهان براى انسان آفریده شده است : « خَلَقَ لَکُمْ ما فِى الْأَرْضِ جَمِیعاً » بقره ( 2 ) ، آیه . انسان نیز براى بندگى - که تنها راه کمال و سعادت جاودان است - آفریده شده است : « وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ » ذاریات ( 51 ) ، آیه . 56 حقیقت عبادت خداوند و پویش راه کمال در میان انسان‌ها نیز محقق نمى‌شود جز با هدایت پیامبران . از آنجا که نبى اکرم ( صلى الله علیه و آله ) ، پیام آور دین کامل الهى است ، پس جز با وجود آن حضرت در میان بندگان خدا ، هدف آفرینش به طور کامل محقق نمى‌شود . . 2 پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) مى‌تواند تمام هدف از آفرینش جهان را در خود متجلّى کند و محقّق سازد به طورى که بدون او هدف از خلقت جهان محقق نمى‌شد اگر چه دیگر انسان‌ها هر یک به اندازه مرتبه کمالشان ، آن هدف را به طور نسبى محقّق کرده‌اند . به عبارت دیگر هدف از خلقت انسان ، رسیدن به حد اعلاى کمال امکانى است . این هدف در مرتبه نهایى آن در اولیاى خاص الهى و انسان کامل تحقّق مى‌یابد و انسان کامل بلکه اکمل اولیاى الهى پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) است . . 3 گفتیم پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله ) کسى است که هدف از آفرینش جهان را به تمام و کمال در خود محقّق ساخته است اما براى اینکه پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله ) بتواند در این دنیا چنین کمالى را در خود محقّق سازد ، باید همه این جهان آفریده مى‌شد و همه این انسان‌ها - چه مؤمن و چه کافر - خلق مى‌شدند تا پیامبر اکرم ( صلى الله علیه و آله ) ، مجال رشد و تکامل پیدا کند و قابلیت‌هاى خود را در شرایط مختلف به فعلیت رساند . انسان‌هاى دیگر نیز هر یک به اندازه مرتبه کمالشان ، غرض از خلقت‌اند یعنى ، هر اندازه کمال آنان بیشتر باشد ، به غرض اصلى از خلقت نزدیک‌تراند و هر اندازه نقصان دارند ، از آن دورتر . سه معناى یاد شده با یکدیگر قابل جمع است خداوند ، مى‌خواهد همه انسان‌ها به کمال نهایى برسند و این کمال ، متوقّف بر اطاعت از دین الهى است و دین کامل و خاتم را پیامبر اسلام ( صلى الله علیه و آله ) آورده است . از سوى دیگر هر انسانى ، به اندازه‌اى که به کمال مى‌رسد ، هدف از خلقت را در خود محقّق ساخته و در کوتاهى‌ها و نقصان‌هاى اختیارى‌اش ، از هدف آفرینش دور شده است . پس وجود این کمبودها ، غرض اصلى نیست . هدف اصلى ، کمال مخلوقات است و پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) تجلّى کامل و پیشاهنگ آن است . 3 - آنچه در ذیل این روایت در مورد امیر مومنان ج‌ع - و حضرت زهرا ج‌ع - آمده و منظور شما است عبارت است از : « . . . و لولا على لما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما » مستدرک سفینه البحار ، شیخ على النمازى ، ج 3 ، ص 168 و 169 و نیز « فلولاکم ما خلقت الدنیا و الأخره و لا الجنه و النار » همان ، 167 همچنین آمده است : « و لولاکما لما خلقت الافلاک » بحارالانوار ، ج 74 ، ص 4 116 - جهت گیرى روایت به سمت و سوى بیان جایگاه پیامبر و امیر مومنان و فاطمه زهرا ج‌ع - است و تاکید دارد که در عالم آفرینش هر کدام از این سه بزرگوار جایگاه خاص خود را دارند به طورى که هر کدام نباشند نظام آفرینش و جهان هستى دچار اختلال و نابسامانى و نقص مى شد و کمال جهان هستى و آفرینش در گرو وجود هر سه است . 4 - با قطع نظر از اینکه آیا ذیل روایت « و لولا فاطمه لما خلقتک » با سند صحیح نقل شده یا نه معانى و توجیهاتى مى‌توان براى آن در نظر گرفت . از جمله آنکه امامان حافظ دین هستند و اگر پس از وفات پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) ، امامت نبود ، دین پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) به انحراف کشیده مى‌شد . به عبارت دیگر خداوند ، دین خاتم را از طریق « امامت » حفظ مى‌کند و امامان - به جز حضرت على ( علیه السلام ) - همه از فرزندان حضرت فاطمه ( سلام الله علیها ) هستند . این مسئله چنان اهمیت دارد که امام زمان ( عج ) مى‌فرماید : « دخت پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) براى من سرمشقى نیکو است . . . » همان ، ج 53 ، ص 179 و . 180 بنابراین شاید از جهتى بتوان گفت : « اگر فاطمه نبود ، امامان هم که علت مبقیه دین هستند نبودند و دین باقى نمى‌ماند و همچنین اگر حضرت فاطمه ( سلام الله علیها ) نبود ، امام عصر ( عج ) پا به عرصه وجود نمى‌گذاشت در حالى که با وجود و ظهور حضرت است که در نهایت هدف از آفرینش جهان و انسان محقق خواهد شد » . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه