آيا نظام جمهوري اسلامي ايران را مي توان نظامي کارآمد دانست ؟ به ويژه اينکه در حال حاضر برخي مسئولان به دنبال ثروت اندوزي و رفاه طلبي هستند .

براي پاسخ سؤال شما لازم است ابتدا تعريف صحيحي از كارآمدي و مؤلفه‌هاي آن داشته باشيم و سپس به ارزيابي كارآمدي انقلاب اسلامي مي‌پردازيم.كارآمدي و مؤلفه‌هاي آن:در فرهنگ علوم سياسي اين اصطلاح به كفايت، قابليت و لياقت، سودمندي و اثربخشي معنا شده است.[1] به عنوان مثال در تعريفي آمده است «قابليت و توانايي رسيدن به هدف‌هاي تعيين شده و مشخص»[2] هر حكومت به اقتضاي اهداف يا وظايفي كه قانون بر عهده او گذاشته يا خواسته‌هاي مردم، تكاليفي به عهده‌ دارد كه انجام بهينه اين وظايف نشان از كمال و توانائي آن حكومت دارد كه از آن به عنوان كارآمدي حكومت ياد مي‌شود لذا مي‌توانيم كارآمدي را موفقيت در تحقق اهداف با توجه به امكانات بدانيم كه سه شاخصه اهداف، امكانات و موانع را داراست. هر قدر يك نظام سياسي با توجه به سه شاخصه مذكور در تحقق اهدافش موفق باشد به همان مقدار كارآمد است. از اين نكته هم نبايد غفلت كرد كه ارزش اهداف هر نظام تابع جهان‌بيني آن نظام است در نظام‌هاي سياسي غير الهي كه بر پايه‌هاي جهان‌بيني مادي بنا شده است مانند ليبراليسم كارآمدي را با مقدار رفاه و امنيت مادي و آزادي فردي برابر مي‌گيرند و هر نظام سياسي كه نتواند اين سه هدف را تأمين كند، نظامي ناكارآمد خواهد بود. اما در نظام‌هاي سياسي الهي كه بر پايه جهان‌بيني الهي بنا شده است كارآمدي عبارتست از تأمين نيازها و مصالح معنوي علاوه بر تأمين نيازهاي مادي لذا «كارآمدي هر نظام با توجه به جهان‌بيني و نظام ارزشي آن مشخص مي‌گردد»[3]ارزيابي كارآمدي انقلاب اسلاميبا نگاهي گذرا به اهداف و ارزش‌هاي انقلاب اسلامي و مقايسه عملكرد كشور قبل از پيروزي انقلاب اسلامي و پس از آن هر ناظر منصفي به كارآمدي جمهوري اسلامي ايران اعتراف خواهد نمود اهداف جمهوري اسلامي ايران در قانون اساسي كه مبين نهادهاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي جامعه ايران براساس اصول و ضوابط اسلامي است و در حقيقت «تبلور آرمان‌ها، خواست ملت ايران و مبناي تمامي كارها و فعاليت‌هاي نظام است»[4] در ضمن اصل دوم وسوم مطالبي بيان شده است كه محور آن عبارت است از اينكه «نظام جمهوري اسلامي بر پاية اصول و ارزش‌هاي اسلامي استوار است و دولت موظف است محيط مساعد را براي رشد فضايل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوي و مبارزه با كلية مظاهر فساد و تباهي ايجاد نمايد و سطح آگاهي‌هاي عمومي در همه زمينه‌ها را بالا ببرد، هرگونه استعمار و نفوذ اجانب را طرد نمايد، آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي را در حدود قانون تأمين نمايد و عدالت اجتماعي را برپا نمايد و خودكفايي در علوم و فنون و صنعت و كشاورزي و امور نظامي و... را تأمين نمايد.»[5] مقام معظم رهبري هدف انقلاب اسلامي را چنين تبيين نموده‌اند «اساس كار در جمهوري اسلامي ايران، تحقق آرمانهاي اسلامي است»[6] بنابراين از جهت اهداف ، انقلاب اسلامي از آنجا كه مبتني بر اسلام است و اسلام در تمام ابعاد و شئون فردي و اجتماعي و مادي و معنوي برنامه دارد و سعادت دنيا و آخرت انسان را تضمين مي‌كند،‌ اشكالي در كارآمدي جمهوري اسلامي ايران نيست . اما از جهت عملكرد نظام جمهوري اسلامي، مقايسه عملكرد انقلاب اسلامي پس از پيروزي با قبل از انقلاب اسلامي و بررسي كارنامة انقلاب اسلامي كافي است براي اذعان به كارآمدي انقلاب اسلامي هرچند در برخي موارد و زمينه‌ها نقص‌هايي وجود داشته است اما به طور كلي روند حركت انقلاب اسلامي، تكاملي و به سمت پيشرفت است نظام جمهوري اسلامي پس از استقرار و طي حيات 33 ساله خود عليرغم محدوديت‌ها، تحريم‌ها، فشارهاي خارجي و داخلي، تحميل جنگ هشت ساله توانسته است خدمات ارزشمندي را بر جاي گذارد. خدمات و دستاوردهايي كه نسبت به دوران قبل از انقلاب غيرقابل مقايسه است كه متأسفانه اين دستاوردها و تحوّلات مثبت كه داراي ابعاد و گستره بسيار وسيعي است بواسطة تبليغات خصمانه رسانه‌هاي بيگانه از يكسو و درگيري‌هاي جناحي و رقابت‌هاي ناسالم در صحنه سياسي از سوي ديگر در حاشيه قرار گرفته است . در اينجا به چند نمونه از اين دستاوردها به طور اختصار اشاره مي‌كنيم :ـ برپايي نظام جمهوري اسلامي با تكيه بر مباني و اصول اسلام و خارج كردن اسلام از انزوا و احياء آن :از لحاظ بين‌المللي پيروزي انقلاب اسلامي در ايران امواج بيداري اسلامي را در سراسر جهان بوجود آورد و به عنوان الگوئي براي نهضت‌هاي آزادي‌بخش مطرح شد به گونه‌اي كه غرب از نفوذ فرهنگ اسلام در ميان ساير كشورها به شدت نگران است و امروزه به اعتراف صريح نظريه‌پردازان غربي درگيري اصلي بين فرهنگ ديني انقلاب و نظام اسلامي با فرهنگ غربي است. هانتيگتون نظريه‌پرداز آمريكائي مي‌گويد‌: «تقابل اصلي آينده جوامع بشري برخورد فرهنگ اسلامي و فرهنگ غربي است»[7] . در واقع اين انقلاب با ساختار فرهنگي ديني خود فرهنگ استعماري غرب را زير سؤال برده است و به همين جهت نظام استكباري غرب به نابودي فرهنگ انقلاب و نظام مبتني بر آن همت گماشته است و نظام جمهوري اسلامي را با انواع فشارهاي سياسي، اقتصادي، تبليغاتي و ... مورد هجوم قرار داده است.در کنار اين دستاورد مهم مي توان از مظاهر رشد و پيشرفت کشور نيز نام برد که برخي از آنها از اين قرار است :رشد علمي کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزايش يا کاهش مقالا علمي منتشره هر کشوري در مجلات بين المللي ISI مي سنجند که بر اين اساس قبل از انقلاب ايران فاقد مقالات علمي منشره در مجلات ISI بود . پس از پيروزي انقلاب اسلامي و اتمام جنگ تحميلي رشد علمي ايران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسيد . طبق يافته هاي مراکز علم سنجي بين المللي رشد علمي ايران با معيار جهاني تعداد مقالات منتشره ي در مجلات معتبر در فاصله ي بين سال هاي 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا يافته است و طي مدت 12 سال به 18برابر رسيده است . يعني نرخ رشد توليد علم در ايران 11 برابر از ميانگين جهاني بالاتر است و ايران سريعترين رشد علمي را در بين کشورهاي جهان دارد .در نانوفناوري ، زيست فناوري ، فناوري اطلاعات ، فناوري هوا – فضا و فناوري هسته اي که از علوم استراتژيک به شمار مي روند جايگاه نسبتا شايسته اي يافته ايم . امروز در فناوري هسته اي که از مهمترين بخش هاي صنعت دنياي امروز است - و ايران ديروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سني 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته اي را داراييم . در عرصه فناوري هوا – فضا که در دوران پهلوي از هيچ توانمندي برخوردار نبوديم پس از انقلاب اسلامي ، علاوه بر ساخت و طراحي ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحي و ساخت کاوشگر ملي ، پرتابگر ماهواره و کپسول زيستي براي اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شايان ذکر است ايران دوازدهمين کشور دنياست که داراي فناوري ساخت ماهواره است . [8]از طرفي ديگر - جمهوري اسلامي ايران عليرغم وارد كننده بودن در زمينه كشاورزي در ابتداي انقلاب ، هم اكنون به 49 كشور دنيا محصول صادر مي كند .- 90 % نياز به محصولات كشاورزي ودامي در داخل كشور توليد مي گردد .- خود كفايي نسبي در توليد گندم عليرغم شرايط آب و هوايي كشور محقق شده است .- پيشرفت در سد سازي به حدي كه از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد كوچك و بزرگ در حال حاضر رسيديم .- در توليد سيمان از 6 ميليون تن توليد به 80 ميليون تن در سال 90 و ساخت كارخانه سيمان براي 10 كشور جهان- پتروشيمي با رشد بسيار بالا از 4 ميليون تن به 45 ميليون تن رسيده است .- در توليد بنزين به خودكفايي نسبي رسيده و تمام تهديدات اين بخش را خنثي نموده است .- در توليد برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعيت فعلي رسيديم و صادر كننده برق هستيم .- در توليد گاز قبل از انقلاب هيچ روستايي داراي گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبيعي بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بيش از 10000 روستا گاز كشي شده اند .- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هيئت علمي رسيده است .- پيشرفت هاي علمي و صنعتي : ساخت و پرتاب موفق ماهواره هاي اميد و سفير ، دانش سلول هاي بنيادي ، روش هاي درمان نازايي ، روش كنترل ايدز ، پيشرفت شگرف در ارتباطات با سيم وبي سيم (موبايل) ، معالجه مصدومان شيميايي ونخاعي ، همانند سازي ، ساخت داروهاي بسيار پيچيده ، جراحي هاي مدرن ، روباتيك ، المپياد هاي علمي ، توليد سوخت هسته اي ، ليزر ، نانو ، سلاح هاي پيشرفته ، توليد ناو هاي جنگي ، موشك هاي بالستيك وكروز ، سات الياف كربن تي 300 و كسب رتبه يازدهمين كشور دنيا ، بهبود وضعيت بهداشتي ، پيشرفت عمده در صنايع خورو سازي و ...[9]اينها تنها نمونه‌اي از عملكرد و دستاوردهاي انقلاب اسلامي در طول حيات 33 ساله خود هست و تو خود حديث مفصل بخوان از اين مجمل. در واقع انقلاب اسلامي كشوري را كه در تمام زمينه‌ها و در كلية سطوح وابسته به غرب و قدرتهاي بزرگ بود را به كشوري مستقل، آزاد و مطرح در جهان تبديل نمود ، البته در كنار اين دستاوردها مشكلات و كاستي‌هايي هم وجود دارد . از جمله مشكلات اقتصادي، بيكاري، معضلات اجتماعي، باند بازي‌ها، و جناح بندي‌هاي سياسي، تجمل‌گرايي برخي مسئولان، عدم رسيدگي و توجه كافي به محرومان و مستضعفان... كه اين امور به عنوان موانع كارآمدي نظام جمهوري اسلامي مطرح هستند. كه البته نسبت به دستاوردهاي انقلاب ناچيز هستند اما بايد بواسطه مديريت و برنامه‌ريزي صحيح برطرف شوند اما اينكه شما در سؤال،گرايش مسئولين را به دنيا و رفاه‌طلبي نشانه ناكارآمدي نظام دانسته‌ايد در پاسخ بايد عرض كنيم اصل اينكه گرايش برخي مسئولين به دنيا‌طلبي سبب كاهش كارآمدي و مقبوليت نظام مي‌شود پذيرفته شده است . مقام معظم رهبري فرمودند: «اگر مردم احساس كنند كه بخشي از مسؤلان نظام به مسابقه رفاه‌طلبي و جمع‌آوري ثروت مشغولند ايمان و اطمينان آنان به نظام كه پشتوانة اصلي حكومت محسوب مي‌شود ضربه مي‌بيند»[10] اما اين طور نيست كه اكثر مسئولين نظام دچار اين مشكل باشند بلكه اكثر مسئولين كشور و روحانيون افرادي مؤمن، شايسته و متعهّد هستند و تنها تعدادي از مسئولين دچار انحراف هستند لذا مقام معظم رهبري با انتقاد از برخي بزرگنمايي‌ها در مورد فسادها و لغزش‌هاي موجود خاطرنشان كردند «تذكراتي كه دربارة پرهيز از ثروت‌اندوزي و مراقبت مسؤلان از خود و اطرافيانشان داده مي‌شود به اين معنا نيست كه جمع كثيري از مسؤولان دچار اين مشكلات هستند بلكه هدف از اين تذكرات هوشياري و مراقبت بيشتر مسؤولان است».[11] «بنده خيلي‌ها را در مسؤوليت‌هاي مهم و حساس مي‌شناسم كه با صلاح كامل و بي‌نظري و بي‌توقعي دارند براي خدا كار مي‌ كنند و چيزي نمي‌خواهند من گمان نمي‌كنم در كمتر جايي از دنيا اين طور انسانهاي صالح و مؤمني را كه ما بحمدالله و المنه در اين جا داريم بشود پيدا كرد»[12] البته توجه به اين نكته لازم است كه از ناكارآمدي بعضي از اجزاء نظام نمي‌توان ناكارآمد بودن مجموعة نظام را نتيجه گرفت بلكه كارآمدي نظام وابسته به كارآمدي مجموعه اجزاء نظام است بنابراين نمي‌توانيم بگوييم چون برخي مسئولان نظام دچار انحراف شده‌اند پس كل نظام ناكارآمد است و تمامي تلاش‌ها و نتايج مثبت را ناديده بگيريم.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1 . محمدجواد لاريجاني، حكومت، مباحثي در مشروعيت و كارآمدي.2 . محمدعلي صنيعي منفرد، تثبيت و كارآمدي نظام سياسي جمهوري اسلامي ايران، دانشگاه الزهراء، 1380.3 . سيد ضياء مرتضوي، كارآمدي نظام جمهوري اسلامي ايران، حكومت اسلامي، شماره 14.4. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزي ، نشر معارف5. رويش ، درآمدي بر کارآمدي نظام جمهوري اسلامي ، دکتر علي اکبر کلانتري ، نشر معارفپی نوشتها:[1] . فرهنگ حييم، سليمان حييم، فرهنگ معاصر، تهران، 1372، ص 178.[2] . علي آقا بخشي، فرهنگ علوم سياسي، انتشارات چاپار، تهران، 1379، ص 446.[3] . سيد ضياء مرتضوي، كارآمدي نظام جمهوري اسلامي ايران، حكومت اسلامي، شماره 14، ص 10.[4] . مقام معظم رهبري، مجلة پژوهش مجلس، ش 24، ص 7.[5] . قانون اساسي، اصل دوم و سوم.[6] . مقام معظم رهبري، مجله پژوهش مجلس، ش 19، ص 7.[7] . نفوذ و استحاله، معاونت سياسي نمايندگي ولي‌فقيه در قرارگاه ثارالله، تهران، 1378، ص 27.[8] دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزي و همکاران ، نشر معارف ، ص 254[9] دو ماهنامه حصون - پ‍‍ژوهشكده تحقيقات اسلامي – سال 1390 – صفحه 103 ، نقل از عباس تيموري – كارشناس ارشد مطالعات علوم استراتژيك ، چالش ها و تهديدات سي ساله جمهوري اسلامي ايران ، پايگاه اطلاع رساني سپاه امام رضا ع و نيز ماهنامه رسم شهادت ، ويژه دفاع مقدس ، ص 4[10] . كيهان، 21/8/81.[11] . رسالت، 21/8/81.[12] . كيهان، 21/8/81.منبع: اندیشه قم .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه