چرا با اینکه اسلام دین صلح است و اجباری در آن نیست ولی پیامبر در صدر اسلام برای گسترش دین به کشورها از جمله ایران حمله کردند؟

در جواب از سوال شما باید به عرض برسانیم که در زمان پیامبر(ص) هیچ حمله ای بر علیه ایران صورت نگرفت بلکه برعکس پیامبر با فرستادن سفیر و مبلغی از جانب خود سعی داشت تا از طریق مسالمت آمیز و با دعوت از سران ایران و دیگر مناطق به اسلام آنان را تشویق به مسلمان شدن بکند. اما متاسفانه بعد از پیامبر اکرم(ص)، خلفای ثلاثه با غصب خلافت عملا سیره پیامبر را بر طریق میل خود تغییر دادند و با انجام بعضی امور از جمله حمله و لشکرکشیها به همسایگان در صدد فتح این سرزمینها داشتند و جالب اینجاست که هدف اصلی آنان هم فقط فتح این سرزمینها و تصاحب ثروتهای این مناطق بود و در درجه دوم به فکر مسلمان کردن مردم این مناطق بودند. توضیح بیشتر:ما معتقدیم که فتوحات و کشورگشاییهای خلفای ثلاثه صدر اسلام نه تنها به نفع اسلام و مردمی که سرزمینشان فتح می شد نبود بلکه موجب شد ضربه‌های بزرگی به پیکر اسلام و آن مردم وارد شود. و این را نباید به نام اسلام گذاشت از این رو لازم است با تأمل، حوادث تاریخ صدر اسلام را دقیق‌ بررسی کنیم تا روشن شود فتوحات و کشورگشایی‌ها در عصر خلفای سه گانه چه پیامدهایی را بدنبال داشته است، و نیز روشن شود که امیرالمومنین علی علیه السلام که مانند خلفای قبل عمل نکرده بود این شیوه را قبول نداشته است و برعکس مجبور شد که تمام زمان خلافت خود را صرف اصلاح اموری کند که از قبل به غلط بنا شده بود. در این زمینه کتابهای بسیاری نوشته شده اما به شما پیشنهاد می کنیم که حتما کتابهای تاریخ سیاسی اسلام و تاریخ خلفا از رسول جعفریان را با دقت مطالعه کنید آنوقت بسیاری از ابهامات و سوالات شما حل خواهد شد اما برای اینکه کمی شما را با حوادث آنموقع آشناتر کنیم به بررسی مختصری پیرامون این کشورگشایی ها و تبعات آن می پردازیم:پیامدهای فتوحات بر مردمی که سرزمین‌هایشان فتح می‌شد:تاریخ اسلام نشان می‌دهد که به دنبال این فتوحات، از طرف هیئت حاکمه‌ای که توسط خلفا مشخص می‌شد هیچگونه اهتمامی در جهت ارشاد، آموزش و پرورش و تربیت صحیح اسلامی مردم صورت نمی‌گرفت تا اعتقاد به اسلام در درون آن‌ها رسوخ کرده و به صورت یک نیروی عقیدتی درآید که بتواند روح مغلوبین را با مفاهیم و خصائص اسلامی غنا بخشد و در سازندگی و تکامل انسان‌ها مؤثر گردد. اگر چه در خلال بیست سال، دامنه نفوذ اسلام به طوری گسترش یافت که سرزمین اسلامی چندین برابر فتوحات پیامبر اسلام(ص) گردید. لیکن اختلاف بین فتوحات پیامبر(ص) و خلفا از زمین تا آسمان بود، چرا که پیامبر اکرم(ص) در فتوحاتش به اظهار کردن مسلمانی و جاری نمودن شهادتین و انجام بعضی از شعائر و ظواهر اسلامی به طور سطحی قناعت نمی‌کرد، بلکه برای مردم آن بلاد معلمین و مربیانی اعزام می‌نمود تا ضمن آموزش کتاب خدا و عقاید صحیح و بیان احکام دینی، آنان را ارشاد و موعظه کنند.اما در فتوحات خلفای سه گانه هیچ برنامه‌ای برای تعلیم و تربیت و هدایت و ارشاد مردم در نظر گرفته نمی‌شد و هیچ نیروی ورزیده‌ای برای تبلیغ دین و آموزش احکام به سرزمین‌های فتح شده اعزام نمی‌گردید و به این امر مهم و حیاتی هیچ اهمیتی داده نمی‌شد.در این کشورگشایی‌ها تنها از تسلیم شدگان می‌خواستند به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر(ص) شهادت دهند و بعضی از تکالیف و شعائر اسلامی را به صورت ظاهری و صوری بدون اینکه در دل آنان رسوخ کرده باشد، انجام دهند، از این روست که می‌بینم بسیاری از مناطقی که توسط مسلمانان فتح می‌شد پس از مدت زمان اندکی به کفر و عصیان برمی‌گشتند.پیامبر اکرم(ص) از سوی خدا مأمور بود که از مردم زمانه خویش هم اسلام را بخواهد هم ایمان را اما خلفا و فاتحان اسلامی از مردم فقط ظاهر مسلمانی را می‌خواستند و بس، و ما این سهل انگاری غیر قابل اغماض را در میان قریش و دیگران به وضوح می‌بینیم، حتی بیشتر صحابه رسول خدا(ص) نیز همین روش را در پیش گرفتند. چنانچه موسی بن یسار می‌گوید: اصحاب رسول خدا(ص) بیابانگرد‌های خشنی بودند ما ایرانیان که آمدیم، دین اسلام را خالص گرداندیم.بدین ترتیب مردمی که سرزمینشان پس از رسول اکرم(ص) فتح می‌شد بر همان آداب و رسوم و مفاهیم جاهلی که بر حرکات و سکنات آنها حاکم بود و نیز روابط و مناسبات اجتماعی خود به طور عام باقی می‌ماندند و اسلام نه در جانشان نفوذ می‌کرد نه در ضمیرشان ریشه می‌دواند تا چه رسد به اینکه اسلام بر آنان حکمفرما باشد یا محرک آنان در امور دینی و معنوی گردد.چنانکه در متون تاریخی بررسی می‌کنیم آثار و عواقب دراز مدت این پدیده جاهلانه (کشورگشایی ‌های خلفا) بسیار تأسف‌آور و به طور کامل به زیان اسلام بود، زیرا بسیاری از آنان که از این فتوحات بهره‌برداری می‌کردند ، از اسلام جز اسمی و از دین جز رسمی سراغ نداشتند تمامی آداب و رسوم جاهلی و انحرافات و طمع ورزی‌های شخصی و کارهای غیر انسانی را در لباس اسلام و تحت نام دین به مردم القاء می‌کردند و زیر سایبان امن دین تمام فساد‌ها و ناهنجاری‌ها را به نام دین و با مجوزی که خود از دین صادر می‌کردند به مردم تحمیل می‌نمودند.مؤید مطلب این که اسلام ناب در نفوس بسیاری از حاکمان و اعوان و انصارشان که به خاطر مصاحبت پیامبر اکرم(ص) و رؤیت آن حضرت، در میان توده مردم مکان و منزلتی داشتند هیچ‌گاه رسوخ نکرده بود و بر انحرافات و آداب و رسوم جاهلیت باقی بودند و از مقام و موقعیت خود در راه تثبیت آن از هیچ کوششی دست برنداشتند، حتی از راه جعل حدیث و نسبت دادن آن به رسول خدا(ص) خود و اعمال ناپسند و جاهلانه خود را موجه جلوه می‌دادند.از سوی دیگر چنین جامعه‌ای از امنیت و مصونیت کافی برخوردار نخواهد بود که آنرا از گزند حوادث و دستبرد اشرار و بیگانگان حفظ کند و برای مردم هیچ گونه التزام و تعهدی برای رعایت حقوق دیگران و برقراری عدالت و انصاف در جامعه وجود نداشت. با مراجعه به تاریخ و تفحص دقیق متون تاریخی به این نکته مهم پی می‌بریم که اثرات مضر و زیان بار غصب خلافت امیرالمؤمنین(ع) و فتوحات خلفای سه گانه تا زمان‌های طولانی باقی ماند و در وقایع مهم تاریخی انعکا‌س‌های وسیعی از آن دیده می‌شد. مثلا در جنگ صفین، امیرالمؤمنین(ع) به «عدی‌بن حاتم» فرمود: ... «وای بر تو، عموم کسانی که امروز با من هستند، بر من عصیان می‌ورزند و نافرمانی من می‌کنند. اما معاویه در میان کسانی است که از او اطاعت می‌کنند و فرمانش را می‌برند». همین مردم دنیا دوست و حق گریز باعث شدند که فقط نامی از اسلام در کشورهای فتح شده باقی باشد. در حالی که اگر این امر را به صاحب اصلی اش یعنی امیرالمومنین و اولاد معصومش واگذار می کردند هرگز چنین نمی شد.پس اگر حرکتی که از سوی رسول خدا(ص)شروع شد، پس از فوت ایشان ادامه می یافت و زمام امامت و خلافت به دست وصی ایشان امیرمؤمنان(ع) می افتاد، بی شک دعوت اسلامی پیامبر(ص) به میدان وسیع تری گسترش می یافت و همسایگان دولت اسلامی و سایر ملل خود به پذیرش این دین الهی پیشقدم می شدند و فتوحات خونین و لشکرکشی های دوران خلفا، به گونه ای دیگر رقم می خورد.نتیجه: در مجموع باید گفت: اسلام یک دین جهانی بوده و هست و نمی توانست هدایت خود را در مهد اسلام و شهر مکه و یا نهایتا جزیره العرب محصور کند، اما لشکر کشی های انجام شده در عهد خلفای نخست کاستی ها بسیاری را در پی داشت. آثار این ضعف هم در کشورهای مفتوحه و هم در مرکز و گستره دولت اسلامی آشکار بود البته در هر یک به نوعی باید این کاستی ها مورد مطالعه و دقت قرار گیرد. اما در دراز مدت، به دلیل آشنایی ملل و کشورهایی که اسلام به آنجا راه یافته بود با حقیقت و روح دین اسلام، کم کم مردم خود به اسلام روی آوردند.توجه به این نکته هم بسیار مهم است که در این کشور گشایی ها، نه امیرالمومنین علی علیه السلام ونه امام حسن و امام حسین علیهما السلام هیچکدام در فتوحات شرکت نداشتند و این خود بالاترین دلیل بر مخالفت ایشان با اینگونه کشورگشاییها و مسلمان کردنها بوده است.کتب مفید دیگر: - تاریخ تحقیقی اسلام، یوسفی غروی، ترجمه: حسین‌علی عربی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382ش.- سیره رسول خدا(ص)، رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1380ش. - تاریخ خلفا، رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1380ش.- حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1381ش، چ6.- تاریخ سیاسی اسلام، دکتر سید جعفر شهیدی، مرکز نشر دانشگاهی، این کتاب نیز به بررسی تاریخ صدر اسلام تا پایان امویان پرداخته است .- تاریخ سیاسى اسلام، صادق آیینه وند- تمدن در بوته آزمایش آرنولد ج توین بى، ترجمه ابوطالب صارمى- تاریخ پیامبر اسلام(ص)، دکتر آیتى- فروغ ابدیت، آیت اللّه سبحانى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه