بداء چیست؟ آیا مخالف قضا و قدر است؟ چگونه به نظام قضاوقدر پاسخ می دهد؟ آیا خود بداء از قبل مقدور نبوده است؟

«بداء» در لغت به معناى ظهور بعد از خفا است. و در قرآن نیز به همین معناى لغوى نیز استعمال شده «و بدالهم من الله مالم یکونوا یحتسبون» و در اصطلاح علما، بداى در تکوین، نظیر «نسخ» در تشریع است، و به معناى جدید شدن «رأى» است. باید دانست که بدا و نسخ واقعى از ناحیه ى خداوند محال است چون لازمه ى آنها، مسبوق شدن علم خدا به جهل است و خداوند منزّه از جهل است. چنانچه امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «إنّ الله لَم یَبدُله من جهل : همانا خداوند بدایى به خاطر جهل برایش نیست.»و آنچه در مورد خداوند قابل تصور است بدا و نسخ ظاهرى است یعنى پدیدار ساختن امرى براى مردم که در گذشته بر ایشان پنهان بوده است. که این امر را خداوند از ازل مى دانسته و از همان آغاز به همین شکل جدید که پدیدار گشته مقدّر داشته است، ولى به جهت مصلحتى که مقام تکلیف آن را ایجاب مى کرد براى مدتى آن را از مردم مخفى داشته و سپس در موقع خود آشکار نموده است، و این معنا معقول و پذیرفته است. و آیه ى شریفه «لِکُلِّ أَجل کِتابٌ. یمحو اللهُ ما یشاءُ و یُثبِت و عِندهُ أُمُّ الکتابِ: براى هر زمان و دوره اى کتاب (و قانون) است. خداوند هر چه را بخواهد محو یا اثبات مى کند و اُم الکتاب تنها نزد او است» صریح ترین آیه در رابطه با شأن تغییر در تقدیر یعنى بدا است، چون علم خداوند، آنگونه که امام صادق (علیه السلام) فرموده اند دوگونه است: «علم مکنون و مخزون که جز خودش کسى نمى داند که خود بدا (نشأت گرفته) از آن علم است، دیگرى علمى که به فرشتگان و انبیا آموخته است و ما نیز بدان آگاهیم» بنابراین علمى که «بدا» از آن نشأت مى گیرد، لوح محفوظ است و علمى که بدا بدان تعلق مى گیرد «لوح محو و اثبات» است. از آنچه گذشت رابطه بدا با قضا و قدر نیز روشن می شود. در واقع بدا بخشی از قدر الهی است و از آن هیچگونه گسست و یا تعارض و تضادی با آن ندارد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه