تفسیر حديث ذیل چیست؟ (( مومن شبانه روز خود را بايد به سه قسمت تقسيم کند يکي براي عبادت يکي براي کسب روزي براي خانه و يکي براي لذتهاي حلال.)) يعني به دنبال تحصيل علم يا چيزهاي ديگر نباید رفت؟کلاً هدف حضرت علي ـ عليه السلام ـ از ذکر اين حديث چيست؟

برنامه و نظم در زندگي و توزيع و تقسيم ساعات شبانه روز بر کارها و رفع نيازها يکي از مهم ترين شرائط موفقيت انسان در زندگي و بهره بهتر بردن از آن مي باشد. درک ارزش و اهميت دادن به لحظه لحظه عمر آنگاه روشن مي شود که هر کس در کارها و زندگي خود نظمي داشته و از هر دقيقه و ثانيه به خوبي استفاده کند. وقت و زمان يعني اين رشته طولاني لرزان که اصطلاحا به آن عمر مي گوئيم براي هر کسي همانند دوره مدرسه است، همان طوري که در مدرسه، روز، ساعت و دقيقه اش ارزش دارد و حتي زنگ تفريح آن نيز براي تجهيز و تجديد قوا و آمادگي براي کسب علم در ساعات ديگر است، تمام دوره عمر انسان نيز همين حکم را بايد داشته باشد يعني هر کسي براي لحظات و ساعات عمر خود عملا بهاء بدهد. بر اين اساس امام علي ـ عليه السلام ـ در يکي از کلمات قصار خود اهميت نظم در زندگي و عمر انسان را تبيين نموده و در حکمت 390 نهج البلاغه مي فرمايد: براي مومن سه ساعت است يعني او بايد براي برآوردن نيازهاي جسمي و روحي، مادي و معنوي خويش زندگي شبانه روزي خود را به سه قسمت تقسيم کند از اين قرار که: 1. زماني را براي عبادت و نيايش و برقرار نمودن ارتباط با خالق هستي اختصاص دهد چون يکي از مهم ترين نيازهاي انسان پرستش و عبادت است و لذا در طول تاريخ عبادت و کرنش و خضوع در جوامع بشري وجود داشته است هر چند در اکثر موارد اين مسأله مهم به خرافه گرائي کشيده شده است، ولي به هر حال آن نياز مبرم و اقتضاي روحي هر کس نسبت به مناجات و خلوت با خدا به طور صحيح بايد برآورده شود و به درستي روح انسان از اين جهت بايد اشباع شود زيرا به صريح آيه شريفه که مي فرمايد: «همانا دل ها با ياد خدا آرام مي گيرد»، روح انسان دچار اضطراب است و آرامش واقعي را ندارد مگر آنگاه که با خدا ارتباطي داشته و به او توکل نموده و فقط به او متکي باشد. 2. زماني را براي تأمين هزينه و معاش زندگي قرار دهد که از ضروريات اوليه زندگي بشر است و اگر تأمين نشود زندگي دوام نخواهد داشت. 3. زماني را براي وا داشتن خويشتن به استفاده از لذت هاي حلال که مايه زيبائي است اختصاص بدهد. حال بايد عنايتي بشود به مطالبي که از اين کلام گهربار حضرت استفاده مي شود تا پاسخ سئوال هم به دست آيد: حضرت در اين کلام خويش ضرورت برنامه ريزي دقيق را نسبت به «مومن» مطرح کرده است . در ذيل همين کلمه از کلمات قصار ضرورت برنامه ريزي در زندگي و برآوردن نيازها را با بيان ديگر ارائه مي دهد و مي فرمايد: ((و خردمند را نشايد جز آنکه در پي سه چيز حرکت کند. کسب حلال براي تأمين معاش يا گام نهادن در راه آخرت يا بدست آوردن لذت هاي حلال». 2. اينکه حضرت از بين همه نيازهاي انسان تکيه مي کند روي بعد عبادت و پرستش، زيبائي ها و لذت ها و نيز تأمين هزينه معاش براي بقاء و دوام زندگي، يا بر اين اساس است که حضرت توجه نموده فقط به ضروريات و نيازهاي اوليه جسم و جان آدمي، و بديهي است که اثبات شي به اصطلاح منطقيون نفي ما سوا نمي کند و فهميده نمي شود که براي برآوردن نيازهاي ديگر نبايد وقتي را اختصاص ندهيم و آن را مهمل بگذاريم. و يا بر اين اساس است که تحت عنوان لذت هاي حلال و زيبائي ها بسياري از امور مي گنجد و محدوده آن بسيار وسيع تر از آن است که ما فکر مي کنيم، لذت هاي حلال يک مصداق ندارد که مثلا فقط برآوردن نياز غريزه جنسي از راه حلال مورد نظر حضرت بوده باشد بلکه خوردن و خوابيدن، ديد و بازديد از آشناها و صله رحم که در دين روي آن بسيار تأکيد شده و سائر اموري از اين قبيل از جمله لذت هاي حلال است، همانند گردشگردي، بهره بردن از طبيعت و مطالعه در آسمان و زمين و... هم چنين عنوان عبادت منحصر نيست در نماز و روزه و مناجات با خدا بلکه هر آن چيزي که اطاعت خدا شمرده شود، عبادت است چه عبادت جاني باشد مثل روزه و جهاد و چه مالي مثل زکات و انفاق هاي ديگر و هم چنين اموري که از مقدمات اين عبادات به حساب بيايد مثلا طهارت و وضو. و نيز عنوان عبادت شامل تعلم و تعليم هم مي شود و بر همين اساس در آموزه هاي ديني ما، حتي نشست و برخاست با عالم دين و نظر به صورت عالم دين به معناي واقعي کلمه، عبادت شمرده شده و نيز علوم ديگري که مقدمه امرار معاش از طريق حلال را فراهم نمايد، در جاي خودش عبادت است. مثلا کسي که مشغول تحصيل علم اقتصاد است و زمينه تجارت و کاسبي را فراهم و آسان مي کند، تحصيل اين گونه علوم در اصل، واجب کفائي و در برخي موارد واجب عيني مي شود و ممکن نيست امري واجب کفائي و عيني باشد اما اجر و ثواب بر آن مترتب نباشد. اينکه در روايات اسلامي آمده است طلب علم فريضه است، بر هر زن و مرد مسلمان، از همين قبيل است و يا آمده که علم را به دست آوريد هر چند در چين باشد. اين کلام از يک طرف اهميت علم را نشان مي دهد و از طرفي تحصيل علوم غير ديني را واجب مي نمايد چون «چين» نه در آن روز مرکز علوم ديني بوده و نه حالا و وقتي تحصيل آن ضروري شد مي تواند تحت يکي از عناوين سه گانه که در کلام حضرت امير ـ عليه السلام ـ آمده است داخل باشد. بنابراين نتيجه گرفته مي شود که فرمايش اميرمومنان علي ـ عليه السلام ـ محدود کننده آموزش علم و.. نمي باشد بلکه بيانگر اهميت وقت است و علم و.... نيز داخل اين تقسيم بندي مي باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه