اگر اهل سنت خلفای اول تا سوم( ابوبکر، عمر و عثمان) را امام خود می دانند پس چرا شافعی، احمد بن حنبل، مالک بن انس و ابوحنیفه را ائمه اربعه خود می نامند؟ به عبارت دیگر خلفای اول تا سوم امامان اهل سنت اند یا امامان چهارگانه فقهی شان؟

ابتدا باید دانست واژه امام، واژه ای است که به معانی گوناگون استعمال شده است. مثلاً به رهبر فقید انقلاب، امام خمینی (ره) اطلاق می کنیم در حالیکه ایشان دارای مقام عصمت نیست یا به کسی که دیگران در نماز به او اقتدا کرده اند امام می گوییم (امام جماعت) یا امام جمعه.این مطلب در مورد اهل سنت با تفاوت اندکی وجود دارد. چند نکته را باید توجه داشت.1 ـ اهل سنت بجز پیامبر هیچ کس را معصوم نمی دانند حتی عده ای از ایشان قائل به عصمت کامل پیامبر هم نیستند.2 ـ هر کس نوعی پیشوائی و زعامت در جامعه داشته باشد (زعامت سیاسی، زعامت دینی، زعامت علمی و ...) ایشان با کلمه امام از آن فرد یاد می کنند پس امام از نظر آنها بمعنای عامش یعنی زعیم بکار می رود. مثلاً طبری که یک مورخ است به وی امام طبری می گویند.3 ـ از نظر علماء اهل سنت (اکثر قریب به اتفاق) خلفای چهارگانه، خلیفه بر حق رسول خدا محسوب می شوند و حکومت آنها شرعی و دینی بوده است. بنابراین اهل سنت برای خلفای چهارگانه زعامت سیاسی و حکومتی قائلند. یعنی نه آنها را معصوم می دانند و نه منصوب از طرف پیامبر. در حالیکه از نظر علماء شیعه امامان دوازده گانه همگی معصوم هستند و به نص صریح از طرف پیامبر معرفی شده اند که در کتاب های دست اول اهل سنت به این مطلب تصریح شده است.4 ـ اهل سنت تا زمان امام صادق (ع) برای عمل به وظایف عبادی و شرعی به احادیث پراکنده ای که از رسول خدا نقل می شد و علماء مشهور آن را نقل و تایید می کردند عمل می نمودند اما از زمان امام صادق به بعد مرز عقیدتی بین شیعه و سنی روشن تر شد و علماء اهل سنت بعداً 4 نفر از علماء خودشان ـ که از دنیا رفته بودند‌ ـ را به عنوان صاحب نظر در امور عبادی و فقهی معرفی نمودند. و باب اجتهاد را که تا آن زمان باز بود بستند. جالب توجه است که همین 4 امام که بعد از مرگشان، مردم هر گروه مقلد یکی از آنها گردیدند خود اهل اجتهاد و استنباط در مسائل شرعی نبودند و اصلاً کتاب های خود را به عنوان کتاب های اجتهادی تالیف ننمودند.5 ـ هیچکدام از امامان چهارگانه فقهی اهل سنت (ابوحنیفه،مالک، احمدحنبل، شافعی) در زمان خود داعیه مذهب فقهی خاصی نداشتند به این معنا که آنها درصد تشکیل فرقه مذهبی و دارای نظرات فقهی معین نبودند هر چند در مسائل شرعی فتوا میدادند اما در صدد تاسیس مسلک فقهی نبودند.6 ـ اهل سنت از نظر فروعات دینی (یعنی مسائل عملی و فقهی) تابع یکی از امامان چند گانه خود هستند اما در مسائل اعتقادی و اصولی دو گروه هستند. گروهی اشعری هستند و گروهی معتزلی.7 ـ امامان فقهی اهل سنت در موارد بسیاری محبت و ارادت خود را به اهل بیت خصوصاً نسبت به علی (ع) ابراز داشتند تا جائیکه مالک بخاطر فتوایش در حمایت از قیام سادات علوی تا زیانه خورد. از احمد حنبل در مورد افضل اصحاب پیامبر سوال شد جواب داد اول ابوبکر بعد عمر بعد عثمان. پرسیدند پس علی چه می شود؟جواب داد: از اصحاب پیامبر پرسیدید جواب دادم. چون علی جان پیامبر است نه از اصحاب او (الامام الصادق و المذاهب الاربعه ج 1 ص 232)و همه آنها مستقیم یا غیر مستقیم از امام صادق کسب علم نموده اند.توصیه می شود کتاب اهل سنت واقعی تالیف دکتر تیجانی را مطالعه نمایید. توضیح اینکه دکتر تیجانی که در حال حاضر در قید حیات است یکی از علماء اهل سنت بوده که بعد از تحقیقات زیادی شیعه شد و هم اکنون استاد یکی از دانشگاه های فرانسه است.جهت آشنایی و مطالعه بیشتر به کتاب هایی که در مورد ملل و نحل تدوین شده مراجعه نمایید.---------------------------------------منابع : 1 ـ فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی ـ آیت الله جعفر سبحانی2 ـ کتاب امامت و رهبری نوشته استاد مطهری3 ـ کتاب الحقبه فی تاریخ الاسلام دکتر عثمان خمیس (مورخ وهابی)4 ـ المحاضرات فی الاالهیات ـ استاد جعفر سبحانی5 ـ الامام الصادق و المذاهب الاربعه .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه