با توجه به اینکه دوران زندانی بودن امام موسی کاظم(ع) ۳۵سال بوده است، چگونه ایشان ۳۷ فرزند داشته اند؟

ابتدا باید به عرض برانیم که کلا طبق قول مشهور آن حضرت داراى 37 فرزند پسر و دختر بوده است ( مفید ، ارشاد ، ترجمه سید هاشم رسولى محلاتى ، تهران ، انتشارات علمیه اسلامیه ، چاپ 2 ، ج 2 ، ص 236 به نقل از نگرشى مختصر بر زندگانى چهارده معصوم ، سید محمد علوى حسین پور ، ص 443 ، قم ، انتشارات نغمات ، اول ، . 1385 ) شیخ مفید رحمه الله علیه در الارشاد ، نام فرزندان آن حضرت را این گونه ذکر کرده است : . 1 على بن موسى الرضا علیه السّلام ، . 2 ابراهیم ، . 3 عباس ، . 4 قاسم که مادرهاى ایشان ام ولد ( کنیز ) بودند . . 5 اسماعیل ، . 6 جعفر ، . 7 هارون ، . 8 حسن که مادرهاى ایشان امّ ولد بودند . . 9 احمد ، . 10 محمد ، . 11 حمزه که اینان نیز مادرشان ام ولد بود . . 12 عبدالله ، . 13 سجاد ، . 14 عبیدالله . 15 زید ، . 16 حسن ، . 17 فضل ، . 18 حسین ، . 19 سلیمان که اینان هر کدام یا هر چند تن از یک زن ام ولد بوده‌اند . . 20 فاطمه کبرى ، . 21 فاطمه صغرى ، . 22 رقیه ، . 23 حلیمه ، . 24 ام ابیها ، . 25 رقیه صغرى ، . 26 ام جعفر ، . 27 لبابه ، . 28 زینب ، . 29 خدیجه ، . 30 علیه ، . 31 آمنه ، . 32 حسنه ، . 33 بریهه ، . 34 عایشه ، . 35 ام سلمه ، . 36 میمونه ، . 37 ام کلثوم ، مادرهاى اینان نیز ام ولد بوده‌اند . ( ارشاد ، ص 236 نگرشى مختصر بر زندگانى چهارده معصوم ، ص 443 ) شهادت این امام بزرگوار در 25 رجب سال 183 در زندانى واقع در بغداد صورت گرفته است . ( ابن شهر آشوب ، مناقب ، نجف ، مطبعه الحیدریه ، سال 1376 ، ج 4 ، ص 349 ) بنابراین شهادت آن حضرت در سنین جوانى اتفاق نیفتاده ، آن حضرت هنگام شهادت 55 سال از عمر شریفشان مى‌گذشت . علاوه بر این به این نکته نیز باید توجّه داشت که مدت زندانى بودن آن حضرت بیشتر از 5 یا 6 سال نبوده است . بیشتر دوره زندگى آن حضرت مصادف با حکومت عباسیان بوده است . آن حضرت با چند تن از خلفاى عباسى همزمان بود و بیشتر مدت زندانى شدن آن حضرت در دوره هارون الرشید عباسى صورت گرفته است . آن حضرت حدود 9 سال با منصور عباسى همزمان بود . منصور به ظاهر متعرض آن حضرت نشد . ( مجلسى ، پیشین ، 896 ) در دوره مهدى عباسى آن حضرت مدت کوتاهى در زندان به سر برد . مهدى عباسى در آغاز خلافت متعرض امام هفتم نمى‌شد ، ولى فعالیت‌هاى آن حضرت را کنترل مى‌کرد . . . او که در اثر محبوبیت عمیق پیشواى هفتم در جامعه اسلامى ، حکومت خود را در خطر مى‌دید ، دستور بازداشت امام را صادر کرد . . . پیشواى هفتم مدّت کوتاهى در زندان بغداد بود ، ولى طولى نکشید که مهدى روى پاره‌اى از ملاحظات سیاسى امام را آزاد ساخت ( مجلسى ، بحارالانوار ، ج 48 ) در دوره هادى عباسى هم آن حضرت آزاد بود ، هر چند حکومت او بیش از یک سال طول نکشید . بیشترین مدت زندانى شدن امام هفتم علیه السّلام در دروه هارون بوده است . در سال 179 ه هارون براى استحکام خلافت خود به منظور دستگیر کردن امام موسى علیه السّلام اراده حج کرد . . . هارون ، فضل بن ربیع را فرستاد و آن حضرت را در اثناى نماز گرفته و دستگیر کردند و سپس حضرت را به بصره برده و زندانى کردند ( مجلسى ، جلاء العیون ، پیشین 899 ) با توجّه به اینکه شهادت آن حضرت در سال 183 ه ق اتّفاق افتاده است ، بنابراین مدّت حبس آن حضرت در دروه هارون بیش از چهار سال نبوده است . زاهدى گلپایگانى مى‌نویسد : « امام موسى بن جعفر علیه السّلام مدّت چهار سال در زندان گرفتار بود ، از این مدّت یک سال آن را در بصره و در زندان عیسى بن جعفر به سر برد و بقیه مدت را گاه در حبس فضل بن یحیى برمکى و گاه در حبس فضل بن ربیع گذرانید و در سال آخر در حبس سندى بن شاهک قرار گرفت . » ( زاهدى گلپایگانى ، زندگانى چهارده معصوم ، مشهد ، کتابفروشى جعفرى ، چاپ دوم ، 1360 ، ص 201 ) در کتاب منتخب التواریخ از کتاب رجال کبیر چند روایت نقل مى‌کند که آنها صراحت دارند در اینکه حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام مدّت چهار سال در زندان بوده است . ( نجفى ، محمد جواد ، ستارگان درخشان ، تهران ، کتابفروشى اسلامیه ، ج 9 ، ص 58 ) این نکته نیز نباید از نظر غافل بماند که همه فرزندان آن حضرت از یک همسر نبوده ، بلکه همان‌طور که در الارشاد شیخ مفید آمده است : « فرزندان آن حضرت هر کدام یا هر چند تن از یک زن ام ولد ( کنیز ) بوده‌اند . » ( مفید ، پیشین ، 236 ) نتیجه‌گیرى : حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام در دوران خلفاى عباسى مدّت چهار یا پنج سال در زندان به سر برده‌اند و بقیه این مدت را در شهر مدینه در کنار خانواده خویش بوده‌اند . و با توجّه به اینکه فرزندان آن حضرت هر چند نفر آنها از یک مادر متولد شده‌اند و همچنین با توجه به عمر شریف آن حضرت که 55 سال بوده است ، لذا استبعادى وجود ندارد که فرزندان آن حضرت زیاد باشد و این امر کاملاً عادى است . معرفى منابع جهت مطالعه بیشتر : . 1 منتهى الآمال ، شیخ عباس قمى ، جلد . 2 . 2 تاریخ چهارده معصوم ، ( جلاء العیون ) علامه مجلسى . . 3 ارشاد ، شیخ مفید . . 4 نگرشى مختصر بر زندگانى چهارده معصوم ، سید محمد علوى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه